Гъи гизаф табасаран гъулариъ лап учIруди дийигънайи месэлйирикан саб – мал-къарайин нубатнаан лижахъ дурушувал ву. Муганайиз хайлин гъулариъ укIар-кIажар, хярар уршвбалан ва сикин апIбалан кьяляхъ, лиж ккубтIуйи. Хъа гьамус, укI-кIаж сикин дапIну, архаин хьайизра, лижахъ гъягъбан нубат ккубтIра.
Саб гъулаъ дуланмиш шулайи ухьуз, мал-къарайин, чарвйирин, кIарар-кIирхъарин лижахъ дурушди, гъягъюз даккунди, аьсрариинди аьдатнаъ абхънайи гвачIин-хябяхъ дарапIди, гьюкуматдин терефнаан мадар ва кюмек ккунди ахьуз, даринхъа? Рякъ-хул, шид, асфальт адар пну, тIубар алаурхьа, хъа ухьхьан шлубкьан уьбхюз ва къайдайиз хуз ккунди адархьуз.
Габан хътру мал-къарайин лиж, пеъ хътру шюхъярси, авара дубхьну а. ГвачIнинган гьарури чан мал чIурдиз утIубккури, хябяхъган улихьна гъягъюри а. Яна сад йигъан лижахъ гъягъюдарза кIури, гвачIнинган хян`ан адапIу малихъ, дидин суракьнаъ ади хябяхъган дюн`я вуйибси чарх йивури илтIикIури, хътIикIури шулу.
Хярарин яцIа-яцI айи вахтна маларин лижан нубат ккубтIну, хярак кайи укI-кIаж лазим вуйи къайдайиинди дюрюбхди, эвел дарапIди, батмиш дапIну, хъа гъи, кьюрдуз мализ алаф абгури, гъирагъ-бужагъ йивури ахъна. Хъа саб кипран кьимат кьюдварж манат дубхьна. Мицисдар касариз ихь халкьдин тахаллусар а: «Жилиин алиб дипну, завлан гъябгърубдихъ хъергнайир», «Аллагьди тувну, хилиъ ади, ипIуз аьгъдрур». Мурар гвачIин-хябяхъ гьамциб йишв`ина гъурубкьган, гъапIу гафар-чIалар ву.
Уьбхюрайи багъ-бахчайиз лижягъ гъядру жвуван мали зарар тувиган, дидин эйсийин улихь гардандиъ саб аьхю жаза айирси шулухьа. Фтин бадали? Сад йигъан жвуван мали-хъанди лижахъ гъягъюдарза пну. Мукьан аьжузди ва ужузди думу дюрюбхиш гьапIрухъа? Даршсана халкьдин улхьан, гъулаъ ади саб малкьан уьбхюри адар гьа, кIуру гафарикан кин кади уьбхюрайиб вунив? Хъа мукьан намус кайир, гафарихьан гучIрур, вахт гъафиган, нубатнахъ гьаз гъягъюрдарва?
Гимихьна удучIвган, саркьан тахсир ктрударси улхурира вухьа. Ва ихь сабпи гаф: «Мушваъ аьхюр адар», – вуйихь. Му ляхниз аьхюр гьаз ву? Гъи лижахъ яв гъунши гъушган, закур гъягърур уву вуйиб аьгъдарнуз? Хъа аьхюризра фу пуза, гьациб усал ляхин апIурайи касдин раккниина вари гъул хъади дурушрайириз. Эгер тахсир кайи сар-кьюр касдин раккнихъ дициб гьарай-фигъан гъабхьнийиш, йиз фикриан, инсанар гъулар-хулариан ададаъди саб хайлин суалар гьял апIуз шуйи.
Чпихьна айи рафтариз гъилигиган, малариз баракаллагь кIураза. Дурарин аьхю паяр лижаъ айидарси гьиргъру. Фицики, 30-40 мягьлайин малар сатIиди лижаъ шулу ва хябяхъган гъул`ина сабси гъюру. Гъит, намус эйсйирик ктарш, мал-къарайиккьан гъубзри…
