Магьа хьадан тятIилар вахт аьхирихъна гъюра ва багарихьди нубатнан цIийи урхбан йис улубкьиди. Мялум вуйиганси, 1-пи сентябрь ихь уьлкейиъ аьгъюваларин Йигъси къайд апIиди. Мялимдин ляхнин эгьемиятлувал жямяаьтлугъдин уьмриъ аьхюб ву, гьаддиз ихь уьлкейин кIулиъ айидари 2020-пи йисаз вуйи артмиш’валин программайиъ образованиейин артмиш’вализ аьхю фикир тувра.

 

Гъубшу гьяфтайиъ Дербент райондин Чинар гъулан мектебдин директор Умижат Гусаевайихъди гюрюшмиш гъахьнийза. Му гюрюшдиъ мектеб цIий урхбан йисахьна гьязур дубхьнаш, образованиейин цирклиъ фицдар читин месэлйир алахьураш ва хайлин жарабдикан сюгьбат гъубхнийча. Думу жикъиди исихъ чап апIурача.

– Умижат Мягьямедовна, аьхиримжи йисари образованиейин артмиш’валиъ, мялимарихьа вуйи тIалабариъ аьхю дигиш’валар духьна. Яв фикриан, гъийин образованиейин артмиш’валиъ шулайи дигиш’валар, мялимарихьна вуйи тIалабар фици рякъюравуз ва ццийин йисахьна вуйи ичв гьязурлугвал фициб ву?

– Мялимвал гьарвахтна жавабдарвалин ляхин вуди гъабхьну. Жигьил наслиз агъювалар ва ужуб тербия тувбан рякъюъ аьхю хъуркьувалар гъазанмиш апIурайи мялимарин жергйир Дербент райондиъра йигълан-йигъаз яркьу шула. Гьелбетда, жигьил наслиз ужудар агъювалар ва тербия туврайи мялимар аьхю гьюрматназ лайикьра ву.

Мялимвал апIури, йиз хайилин йисар вуйиз. Узу ккергъбан классарин мялим вуйза, ва хайилин йисари дилихну, 2002-йисхъан мина гъидин йигъаз директорди лихураза. Магьа къад йискьан гъабхьну, гьаму муддатнаъ ихь образованиейин цирклиъ хайилин дигиш’валар духьна. Дупну ккундуки, аьхиримжи вахтна уьлкейиъ образованиейин циркил лазим дережайиз хпаз аьхю эгьемият тувра. Йислан-йисаз РФ-дин Президент Владимир Путин ва РФ-дин Правительство уьмуми образованиейин мектебар, урхбан кьялан ва заан пишекарвалин идарйир тялукь урхбанна лигбан пособйирихъди тямин апIбан меселайиз сабпи дережайин меселйирикан сабнубдизси лигурайивал ачухъди рябкъюз хъюгъна. РФ-дин образованиейин ва илмин министр Сергей Кравцовди къайд гъапIиганси, гъубшу йисарихь лигну, аьхиримжи йисари мектебар урхбан йисахьна гьязур апIувалин ляхин заан дережайиъ а. Дици вуйивал уьлкейин хайилин регионариъ гъахьи Минобразованиейин гъуллугъчйири тасдикь апIура.

Гьелбетда, вари уьлкейиъ, ихь Дербент райондиъра цIий урхбан йисахьна гьязурлугвалар гъахура. Магьа ич мектебдиъ 600 бицIири урхура ва дурариз аьгъювалар ва тербия тувбиин 68 мялим машгъул духьна. Узу гьелелиг йиз мектебдин хъуркьувалариин рази вуза. Дупну ккундуки, гьюкуматдин саб вуйи имтигьянди гъадагъу аьгъюваларин натижйир тасдикь апIбаъ читинвалар арайиз хурашра, ккудубшу урхбан йисан 5-6 выпускникди мектебар медалариз лайикьлу духьну ккудукIну. Гьамушвахъди ЕГЭ-йиканра дарпиди гъузуз шулдар. Душваъра, улихьна йисарихь лигну, ужувлахъинди вуйи дигиш’валар духьна. Хъа гъи ич мектебдиъ чпин ляхин лайикьлуди кIулиз адабгъурайи, вари кьувватар, аьгъювалар баяр-шубариз сарф апIурайи мялимар цIиб адарич. Дурарикан гизафдари чпин ляхниъ цIийи къайдйир, педагогвалин цIийи технологйир ишлетмиш апIура.

– Гъийин заманайин мялимдин ляхникан, дугъан улихь дийигънайи жавабдар месэлйирикан фу пуз шулу?

– Шаксузди, образованиейин ляхниъ асас йишв мялимди бисура. Дугъан ляхникан, баяр-шубарихьна вуйи, янашмиш’валикан, гьаддихъди сабси дугъаз ляхин апIуз яратмиш дапIнайи шартIарикан урхбанна тербияйин ляхнин уьмуми дережа асиллу ву. Улихь ккимиди дапIнайи гафар-чIалариинди, уьлкейин кIулиъ айидари, ккебгърайи урхбан йисахъан хъюгъну, мялимдин ляхниз тялукь кьиматра тувуз гаф тувра. Гьадму гьисабнаан мялимарин маважиб за апIбаан шубуд йисаз вуйи программйир тартиб апIура.

Мялимдин улихь аьхю ва жавабдар меселйир дийигъна. Баяр-шубариз дурари бицIидимиди фициб тербия тувиш, гьаци дурар аьхюра шулу. БицIидар ихь гележег ву. Гележег тербиялу апIбаъ бицIи эгьемиятнан ляхин даршул. Мушваъ мялимди чан вари кьувватар, чаз айи мумкинвалар, аьгъювалар ишлетмиш дапIну ккунду. Хъа ихь асас пай мялимарра гьацдар вуйихь. Узу Дербент райондин педагогвалин вари гъуллугъчйириз, багарихьди улубкьурайи чпин пишекарвалин Йигъахъди тебрик апIури, варидариз мюгькам сагъ’вал, хизандиъ хушбахтвал ва ляхниъ хъуркьувалар хьуб ккун апIураза.