Ихь уьлкейиъ фукьан хизанар чпин арайиъ мясляаьт ади яшамиш хьуз хъюгъиш, гьадму дережайиъди дурарин хиялар-мурадарра саб хьиди, хъа жямяаьтлугъ уьмриъ ватанпересвалин гьиссарира агъавал апIуз хъюгъди, фицики ватандиз вафалу хьуз албагу ва веледариз ужуб тербия тувру хизандиъ дубгъуру. Хизандин саламатваликан, дидиъ айи гьавйирикан вари жямяаьтдин гьялра асиллу ву, хъа яркьуди гъадабгъиш, бютюн уьлкейин аьгьвалатра.

 

Табасаран райондин агьа-йирин хизанариъ сар-сарихъди вуйи аьлакьйир фицдар вуш аьгъю апIбан ва райондин ЗАГС-дин управлениейи апIурайи ляхникан мялуматар гъадагъбан бадали, ич мухбир Ражаб Нуров му идарайин кIулиъ айи Эльмира Аьлиевайихъди гюрюшмиш гъахьну. Дурарин арайиъ гъабхьи сюгьбат исихъ чап апIурача.

– Эльмира Сейидметовна, гъийин йигъан Табасаран райондиъ арайиз гъюрайи хизанарикан, дурарин арайиъ айи аьлакьйирикан фу пуз шулу?

– Мюгькам хизан – гьюкуматдин диб ву. Хъа гъи яратмиш апIурайи хизанар гьацдар вуйинхъа? Дурариъ сар-сарихьна янашмиш хьувалин, аьхюдариз гьюрмат апIбан, абйир-бабари чпин веледариз ужуб аькьюл, тербия тувбан ва гьацдар жара ихь ата-бабйирилан мина гъузнайи хизандин аьдатар уьрхюрайинхъа? Гьяйифки, гизаф хизанариъ ваъ. Ватан кIуру гаф фикриз гъадабгъну, гьюкуматдик ктикьувал хизандилан ккебгъру. Уьмрар сатIи апIбан ният айи жигьилари чпин аьла- кьйир ЗАГС-диъ йитIувал ижми хизан ккебгъувалин сабпи гам ву. Хулан ужагъ варитIан багьалу йишв ву. Дюн’яйиъ айи вари уж’валнан ляхнарин кьиматлувалин бицIидар гъаврикк ккаувалра, дурариз аькьюл тувувалра хизандилан ккебгъра. ЙицIбар йисариинди аьдат дубхьнайиганси, Дагъустандиъ арайиз хурайи хизанар варитIан ижмидарси, дурар уьрхювал рес-публикайин шибритIси гьисаб апIура.

Хизанар гъадаргъиган, гьадрарихъди сабси хайлин жара ляхнарра чIюргъюру. Кавказдин имбу республикйириъ хизанар даргъувалин улупбарихь тевиган, ухьухь нюкгьяр чIюргъювалин кьадарниин мюгьтал хьуз ляхин адар.

Вари хизанар, албагну яшамиш хьпан бадали, яратмиш апIурайидар ву. Дюзди гъапиш, гьарсаб хизандин албагувалра жюрбежюруб вуди шулу. Яшлуйири хизандин вакиларикан кIваъ айи гьюрмат дубгуз гъидритувал, сабур апIувал ккун апIура.

Табасаран хизанар мирасарихьна, тухмарихьна лап аьхю гьюрмат айивалиинди тафавутлу шула.

Гъи Дагъустандиъ хизанар ккергъувализ диндира тясир апIура. Жигьилар фици гъюзимбу уьмрихьна хизандиъ, инсанарин арайиъ гьязур гъапIиш, гележегдиъ дурари яратмиш апIру хизанарра гьаддиз тялукьдар шула.

– Нюкягь чIюбгъбан асас себебар гизафси фицдар ву?

– Гизафси эвленмиш гъахьи касарин хасиятар сар-сариз гъилигдар вуди шуладар, гьарурин хиялар, фикрар жа-жарадар шулу, ва эвленмиш духьнайи касарихьан чпин арайиъ гъахьи наразивалар гьял апIуз удукьудар. Гъийин девриъ жигьилариз ляхнар адар, пулин дакьатарра гьуркIрадар, дурариз вари сабишв’инди ккунду, гьаддиз хулаъ гъалмагъларра гизаф шулу, аьхириъ хизанар даргъуру. Телефонарира гизаф хизанар ккидирчура.

– Табасаран райондиъ айи ЗАГС-дин идарайи 2020-пи йисан гъубху ляхнин натиж-йирикан фу пуз шулу?

– 2020-пи йисан ноябрин вазлиз Табасаран райондиъ 257 кас эвленмиш гъахьну. Дурарикан аьхюну пай хизанар (75%), саб халкьдин вакилари чип-чпихъди нюкягь дапIну, арайиз гъафидар ву, хъа 25% – жара халкьарин вакиларихъди нюкгьиъ учIвну. Эвленмиш духьну арайиз хурайи 80% хизанар Дагъустандин биналу халкьарин вакиларихъди ву. Хъа миди вуйи хизанар (20%) урсарихъди, Украинайин агьалйирихъди ва азербайжанлуйирихъди.

2020-пи йисан ЗАГС-дин отделин шубуб кварталин ляхнин натижйирикан улхуруш, цци бицIир бабкан хьувалин 670 дюшюш; эвленмиш хьувалин – 257; нюкягь чIюбгъювалин – 96 (гизафси нюкягь чIюбгъювал суддин къарарниинди шулу); кечмиш хьувалин – 330; ччвурар гьюдюхювалин – 23 дюшюшар гьисабназ гъадагъунча; аба хьувалин 14 дюшюшдин ва бицIир хизандиз гъадагъбан 1 дюшюшдин гьякьнаан документар ахтармиш апIурача. Уьмумиди гъадабгъиш, ЗАГС-диз илтIикIу вари 2058 касдин тIалабар тамам гъапIунча.

– Нюкягь йибтIруган, велед хьувалин шагьадатнама гъадабгъруган ва жара дюшюшариъ агьалйири, ухьуз аьгъюганси, гьюкуматдин пошлина тувра. Цци ичв идарайи гьюкуматдиз фукьан пул гъабхну?

– 2020-пи йисан шубуб кварталин арайиъ ЗАГС-дин идарайи гьюкуматдиз тувнайи пуларин улупбар гьамцдар ву: хизанар эвленмиш хьувалиан уч гъахьи дакьатар – 87990 манат; хизанар жара хьувалиан – 86450 манат; аба хьувалиан – 4900 манат; ччвурар гьюдюхювалиан – 25600 манат; дюз дарди дидикIнайи актар дюз алаъбаан – 58500 манат; кьюбпи ражну шагьадатнам-йир тувбаан – 250950 манат; тарихдин справкйир тувбаан – 45400 манат. Уч дубхьнайи пулин уьмуми кьадар – 559790 манат ву.

– Гьелбетки, хъуркьуваларси, ляхниъ камиваларра шлуб ву. Гъябгъюрайи йисан учвхьан улихь дивнайи фуну метлебар кIулиз адагъуз гъабхьундар?

– 2020-пи йис варитIан читинуб гъабхьунчуз. Гьаз гъапиш, коронавирусдин уьзур тарабгъуз хъюгъхъан мина бицIидариз пулар тувбан гьякьнаан саб хайлин къарарар кьабул гъапIну. Улихьган адагънайи документарик гъалатIар кайивалиан гизаф хизанарихьан думу пулар гъадагъуз даршули, учухьна гизаф касар илтIикIура. Ич айи ляхнихьна думу аьлава ляхинра гъабхурача.

– Учвуз ляхниъ хъуркьувалар ишри. Гъит Табасаран район цIийиди арайиз гъафи хизанарин ва бабакан гъахьи бицIидарин улупбариинди гьарган ульхьан жергйириъ ибшри!