Дюн’яйин гизаф уьлкйириъ мартдин 21-пи йигъан вари дюн’яйин поэзияйин Йигъ къайд апIури шулу. Гьаму йигъахъди аьлакьалу вуди учу «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз Гьюкуматдин Табасаран драмтеатрин директорин заместитель, адлу шаир, драматург, филологияйин илмарин кандидат Эльмира Аьшурбеговайиз теклиф гъапIнийча. Ич арайиъ гъабхьи сюгьбат жикъиди исихъ чап апIурача.
– Эльмира Аьшурялиевна, аьхиримжи вахтна уву фунуб ляхниин машгъул духьнава?
– Аьхиримжи вахтна узу ригъ гьудубчIвру терефнан поэзия урхурайза, белки, гьаддиз вушул, «Мюгьюббатнакан дюъйир» кIул алди, кьюб цIарнакан ибарат вуйи шиърар дикIбиин машгъул духьназа, гьацира таржума апIувалихъра шулза. Вахт айиган, хъюгъри – дипри, хъана юкIв хъади хъюгъри, апIурайи саб ляхинра айиз. Дагъустан поэзияйиъ варитIан ужудар шаирарикан сар Уьмран Батирай ву. Узуз дугъан поэзия гизаф кьабулди вузуз. Дугъан шиърар таржума апIураза. Уьмран Батирайин шиърар жикъидар, гизаф дерин мяна айидар ву. Гафниин ляхин апIурайидарихьан, шаирарихьан думу аьхю нумунади дисуз шулу. Жара авторин шиърар таржума апIувал – устайи чан алатар учIру апIувалик гьисаб ву. Мициб ляхни чIал сакIал апIуз аьхю кюмек тувру, аьшкь капIру. Ккуни шаирин шиърар урхруган, таржума апIруган, гьадрарихъди сюгьбатнаъ айиганси шулу.
Уь.Батирайин шиърарихьна узу Мягьямед-Загьид Аминовдихъан мина гъафир вуза. М.-З.Аминов узуз университетдиъ дарсар киву мялимра, ужуб, дерин мяна ади бикIру шаирра вуйи. Дугъу урус чIалназ илтIикIнайи шиърар урхури, дурарин мяна лап багахьди шлуси таржума апIуз чара апIураза.
– Ихь гъийин деврин табасаран поэзия фициб гьялнаъ аш ктибтнийиш, ккундийчуз.
– Гъийин деврин табасаран поэзияра харжи гьялнаъ адар. ЙицIуд йис улихьна учу Дербентдиъ литературайин клуб ачмиш апIру вахтна, жвуву гъибикIу шиир урхуз нач ктарди шлудар лап цIибтIан дайи. Хъа гьамус, гьаддикан гизаф шад вуза, ужубна харжиб жара апIуз дудубгънайидар, гаф чIварчIвал апIуз, удучIвну серенжемдиъ улхуз шлу касар артухъ гъахьну. Дурарихьан гъи тазади гъафидарин шиърариз кьиматра тувуз шула. Гьамусдин жигьилариз бегьемди ихь чIал аьгъдар, дурарин арайиъ урус чIалниинди бикIрудар гизаф а. Дербент шагьрин 12-пи нумрайин мектебдиъ урхурайи Руслан Маллаевдин шиърар гъурхиган, Есенин кIваин шулу. Дугъан поэзия гизаф назукуб, деринуб ву. Гьелбетда, думу бай набалугъди ами, дугъаз кюмек лазим ву.
– Гьаци бикIрудар ихь Табасаран ва Хив районарин гъулариъра ашул. Хъа дурариз кюмек шли апIиди?
– Гъулариъ а дупну, гьамус саб читинвалра адар. Варидарихь телефонар хьа. Урусатдиъ жюрбежюр вузариъ урхурайидарихь йиз телефондин номер хьа, дурарихъди аьлакьа уьбхюраза. Гьарсар касдин терефнаан чан иштирак’вал, нач дарапIувал лазим ву. Сифте гъибикIу шиир ужуб дар гъапиш, юкIв ктабтIуру, думу ляхин дипру.
– Гьаму вазлин эвелариъ писателарин йигъра къайд гъапIнийи. ЦIибди прозайикан гъулхнийишра ккундийчуз.
– Прозайин эсерар дикIрударизра кюмек лазим шулу. Ичв штатдиъ адру мухбир Мейлан Нежефовди урхури имиди гъидикIу ихтилатар айиз. Жигьилари бикIуз хъюгъну имиди дишлади китабар адагъуз шлуб дар. Хъа ихь гъудуркьу писателарикан Кюребег Мурсалов улупуз шулу. Думу, прозайин эсерар дикIрурса, драматургра ву. Аьхиримжи вахтна чпин эсерар чап дапIнайидарин арайиъ Рашид Аьзизовдин роман а. Дугъан чIал ужуб, девлетлуб ву. Узуз варитIан кьабулди вуйи эсерарикан улхуруш, Багъир Ражабовдин «Намуснан сир» улупуз шулзухьан. Йиз фикриинди, урус литературайиъ «Война и мир» романди фициб йишв дибиснаш, табасаран литературайиъ «Намуснан сир» романдира гьациб йишв бисура. Китаб урхуз ккунидар гизаф а, хъа китабар гьуркIну адар. Вари писателар ктухурадарза, хъа бикIрудар хъанара а.
– Гъийин деврин табасаран поэзияйихьна ихь ватанагьлийирин янашмиш’вал фициб ву?
– Поэзияйиин маракьлувал, халкьди кьабул апIурайивал – дарапIрайивал ебцуз читинди дар, ухьуз поэзия кьабул апIрударин кьадартIан дидин ери важиблу вухьуз. Уву бикIурайиб урхурайидари увук аьшкь капIру, хъа ккуникьан кьадар поэзия урхрудар адар. Ихь халкь кюгьне вахтарихъан мина зегьмет зигбиин, зегьмет дарш, уьлин кьацI хьибдар кIури, вердиш духьнайидар ву. Гъазанж дархру, девлет тутрувру поэзияйиз ва искусствойиз ихь халкьди цIибтIан фикир тувудар. Инсанарин багахь хьуз мяълийири рякъ тувра. Узу гьаддиз мяълийир дикIуз хъюгъюнза. Гизафдар, мяълийириин аьшкьлу духьну, поэзияйихьна гъюру. Гъубшу йисан Дагъустандин Огни шагьриъ концерт тувбан кьяляхъ, аьхю яшнан дишагьлийири дееетри гъахьунзу, дурари мяълийир кайи китабар ккун апIури. Ихь гизаф дишагьлийир жюрбежюр серенжемариз гъюри шулдар. Йиз фикриан, дурар дюз дар, гьар вахтна хулан юкьуб цализ лигури дусували рюгьназ кьувват тувудар.
Табасаранариз шаирар, писателар гизаф ккунду, хъа дурари гъидикIу эсерариз кьимат тувуз шлудар цIибтIан адар.
– БицIидариз вуйи поэзияйиин фициб ляхин гъабхурава?
– Табасаран литературайиъ бицIидариз бикIрудар гизаф гъахьундар. Шамил Къазиевди, Къазиаьгьмад Рамазановди бицIидариз вуйи эсерар гъидикIну. Узу «Стихи.ру» литературайин порталиъ, мектебарин ва бицIидарин багъарин мялимариз кюмек вуди, саб маш ачмиш гъапIнийза. Гьадушваъ узу бицIидариз гъидикIу, узхьан шлу эсерар тIаънийза. БицIидарин багъдиъ, душваъ урус чIал апIбахъди аьлакьалу вуди бицIидариз бабан чIал гьархра. Гьаддиз ухьу, гьадму гьялкьайиин дилихну, ихь чIал дюбхну ккунду. Тамаши саягъниинди кIуру шиърар гъидикIунза. Гьелбетда, бицIидариз узуз ккуни кьадар эсерар дикIуз хъуркьрадарзу, хъа удукьруси ляхин апIураза.
– Эльмира Аьшурялиевна, ихь табасаран театрин ляхниканра кьюб гаф йипа.
– Гьамусяаьт ихь театриъ айи коллектив гизаф ужуб ву. Театриз Аьлимурад Аьлимурадов гъювалихъди сабси, театрин ляхин жанлу гъабхьну. Жамбулат Гьябибовра ляхин удукьру режиссер ву. Гьадрари гъабхурайи албагу ляхни натижа хура. Гьяйиф, ихь театриз лазим вуйи шартIар адар. Хъа гьаму йисан кюмек шул кIури, умуд киврача. Дагъустандин милли театрарихьди тевган, ихь театр ужударсдарин арайиъ а. Узу Кьалухъ Мирзайикан пьеса бикIруган, гьеле театриз дуфнадайза. Хъа театр йиз студент вахтарихъан мина ккуниб вузуз. Гизаф йисари образованиейин цирк-лиъ дилихну, гьамус культурайин цирклиз дуфназа. Му йиз кьисмат ву.
Гьелбетда, Эльмира Аьшурялиевнайихъди ич яркьу ва маракьлу сюгьбат гъабхьнийич. Дугъу жюрбежюр шиърар гъурхнийи, сюгьбат вари хъайи-хъайиси тувруш, лап ярхи шулу. Гьаддиз гьамдиинди ккудубкIидихьа, хъа ихь гафнан устад Эльмира Аьшурбеговайиз жандин мюгькам сагъ’вал, хушбахтлу уьмур, хизандиъ берекет, апIурайи ляхниъ заан хъуркьувалар, ухьуз ихь багъри чIалниинди хъанара шиърар ва мяълийин ктагъуз гьевес кади гъузувал ккун апIурхьа.
