Декабрин 10-диан 20-диз Казахстандин Костанай областдиъ ургубпи ражари «Мисс Этно-Костанай» конкурс кIули гъубшнийи. Дидин метлеб – Казахстандин агьалйир областдиъ яшамиш шулайи жюрбежюр миллетарин вакиларихъди, дурарин культурайихъди таниш апIувалра ву.

 

Ццийин конкурсдиъ иштирак гъахьи 14 касдин арайиъ табасаран ришра айи – Ражабова Гъизилгюл. Конкурсдин сабпи йигъарилан мина ихь ватанагьлийихъанди жанлуди сесер туври гъахьнийи. Учура, газатдин коллективди, айи мумкинвалар ишлетмиш апIури, табасаран риш гъалиб хьуз кюмек гъапIунча. Конкурсдин натижйир йивру вахтна, сад йигъ улихьна сабпи йишв’ин али Ражабова Гъизилгюл сабпну шубурпир гъахьнийи. ВуйиштIан, 1-пи ва 2-пи йи-швар гъадагъу казах ва немец халкьарин вакилари, гъалиб хьпан бадали, дугърисуз рякъяр ишлетмиш гъапIнийи. Гьаддиз конкурсдин тешкилатчйири тялукь программайин кюмекниинди инсанари туву «чIиви сесертIан» гьисабназ гъадагъундайи, ва натижайиъ, имбударин хайлин улихь гьудучIвну, Гъизигюли лайикьлуди сабпи йишв гъазанмиш гъапIну. Кьюбпи ва шубупи йишвар азербайжан ва гуржи халкьарин вакилариз гъахьну (шиклиъ). Табасаран шураз 35 агъзур манатдин сертификат ва гъалибчийин таж пешкеш гъапIну.

Дупну ккундуки, конкурсдин дахилнаъди адабгъу Гъизилгюлин видеойиз ютубдиъ 1500 кас гъилигну, гьадму саб вахтна дугъахъди талитнаъ айидарин – анжагъ 300-400 кас.
Узу телефондиан ихь ватанагьли-йихъди сюгьбат гъубхунза ва конкурс-диъ иштирак хьпан метлебнакан, чан уьмрикан, кадабгънайи пишейикан ктибтуб ккун гъапIнийза.

– Конкурсдиъ иштирак хьуз дидин тешкилатчйири чпи теклиф гъапIнийиз, мициб конкурс айибкьан аьгъдайзуз, – ккебгънийи ихтилат Гъизилгюли. – Иштирак хьпан метлеб – Казахстандин агьалйириз табасаранар кIуру миллет айиваликан, ихь халкьдин яшайишдикан, культурайикан, аьдатарикан ктибтувал вуди гъабхьнийиз. Жин апIударза, ич областдиъ яшамиш шулайи инсанариз йиз багъри халкьдикан, дидин девлетлу культурайикан узхьан маракьлуди ктибтуз удукьувалиин ва тешкилатчйири конкурсдин натиж-йир гьякьлуди йивбиин узу гизаф шад вуза. Узхъанди сесер туву гьарсар касдиз, иллагьки багъри ватанагьлийириз ва «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз, марцци кIваан аьхю чухсагъул кIураза.

– Конкурсдиъ ихь культурайин фунуб циркил улупунва?

– Гьелбетки, халачичивал. Узу ду-шваъ дадайи жигьил вахтна гъубху гъизилгюлар кайи халачийикан ктибтунза. Думу ич хизандин багьалу ядигар ву. Дупну ккундуки, дадайи, Казахстандиз удучIвну гъюруган, бицIи дуркьарра хьади гъафнийи, амма мушваъ лазим вуйи мурслар гъидихъундайи, хъа дурар бадали хъана гъулаз хътакуз думуган мумкинвал адайи… Гьаддиз узхьан му пише дубгъуз гъабхьундар, хъа юкIв хъайиз.

– Конкурсдиз фициб хураг гьязур гъапIунва?

– Афрар. Дадайихъан гъудубгъунза. Узузра афрар ва жюрбежюр цIикбар байвахтнахъан мина гизаф ккунидар вузуз. КIваин илмийиз, бицIидиган Дагъустандиз гъафиган, бабу гвачIнинган таза айрандихъди мани лавшар туври шуйчуз – гъира дурарин дад гьисс апIури имиза. Дадайи жюрбежюр хинкIарра апIури шулу, узуз гизафси кьабул вуйидар хифарин кинцIар кахьну гьязур дапIнайи тIубан хинкIар ву.

– Хъа табасаран чIалниинди улхуз шулвухьан, Гъизилгюл?

– Ав, чIал аьгъязуз. Дадайихъди яшамиш шулайиган, гафарра апIури шуйча. Гьамус узу Костанай шагьриъ, абайир-бабарихьан жаради яшамиш шулаза ва табасаран чIалниинди сарихъдира улхуз мумкинвал адарзуз.

– Хъа уву Казахстандизди фици алдахъунву? Абйир-бабар фужар вуйив, дурар наънан ву?

– Йиз аьхю аба Бада ва аьхю баб Шемья Табасаран райондин Хюрикк гъул’ан ву. Йиз адаш Ражабов Аьбдулвагьаб (думу сарпи велед ву) ктарди, дурариз сарсан бай Мажид ва 6 риш а. Гъи йиз адашдин чвена шубур чи Дагъустандиъ, хъа учв ва кьюрсан чйир Казахстандиъ, сарсану чи Тюмень областдиъ яшамиш шула.

Йиз адаш советарин вахтари армияйиъ гъуллугъ апIбалан кьяляхъ, Бада абайихъди Костанайдиз лихуз гъафнийи. Гьамушваъ думу ерли сельхозтехникумдик урхуз кучIвнийи ва гъулаъ айи йиз дада Зейнабна йиз аьхюну чи Наида чахьна гъахнийи. Узу Казахстандиъ бабкан гъахьунзу. Сарсан чи азуз – Шемьяханум (дугъаз адашдин дадайин ччвур тувну, хъа йиз ччвур дадайин терефнаан бабан ччвур ву).

Мюгьлет гъабхьибси, абйирин ватандизра гъюри шулча. Адашна дада гьар йисан гъягъюру. Гъюру йисан, аьгьвалат саламатуб гъабхьиш, Аллагьдин амриан, Табасарандиз нубатнан ражари хялар хьидича. Наида гъи чан хизандихъди Хючнаъ яшамиш шула.

– Учву яшамиш шулайи областдиъ сарун ихь ватанагьлйир айин?

– Хайлин вахтна, учутIан адар кIури, хиял вуди гъабхьнийич. Кьанди адашди, сабсан хизан а кIури, гъапну, – му хабри узу гизаф шад гъапIнийи. Ич гъунши Петропавловский областдиъ йиз кьюр эме чпин хизанарихъди яшамиш шула, амма дурар багарихьди Дагъустандиз хътакуру. Хайлин аварар, лезгйир а, варидарихъди таниш дарза.

– Хъа багъри ругариина хътакуз ичв хизандин ният адарин?

– Йиз адаш гьамусяаьт Костанай областдин Федоровский райондиъ «Олжа Агро» кIуру чIатху холдингдин директорин заместителди лихура. Дугъаз чан ляхин гизаф кьабулди ву. Дупну ккундуки, думу 25 йисан совхоздин кIулин агрономдира гъилихну. Думу жилиин лихуз, хутIлар урзуз гизаф ккунир ву, гьаддиз сабан кьяляхъ гъюз кIваъ-кIулиъ адар.

– Хъа уву фуну пишейин сагьиб вува?

– Узу Костанай шагьриъ медицинайин колледждиъ фельдшервалин пише гъадабгъунза. Йирхьуд йисан Костанай шагьрин 2-пи нумрайин поликлиникайиъ фельдшерди гъилихунза. Гьамусяаьт фармацевтвалин компанияйиъ медицинайин вакилди лихураза.

– Ерли агьалйир, казахар, жара йишвариан дуфнайи миллетарин вакиларихьна фици янашмиш шулу?

– Учу кафари Казахстандиъ яшамиш шулача. Мушв Урусатдин Челябинский областдихьан ярхла дар. Чпи казахарра дуствалин рафтар уьрхрудар ву, мушв- аъ гизафдар урус чIалниинди улхуру, мусурман агьларихьна, дагъустанлуйирихьна, саб гафниинди, вари миллетарихьна ужуди янашмиш шулу. Совет вахтари целинайиъ лихуз гъафи жюрбежюр миллетарин вакилар мушваъ гизаф а. Саб гафниинди, яшамиш хьуз гизаф гъулайди ву. Гизаф ужудар инсанарра ву. Хъа кьибла Казахстандиъ айи-дар жарадар ву, кIури шулу – дурариз гъурабйир ккундар.

– Аьхириъ, яв терефнаан ихь ватанагьлийириз кьюб гаф йип, Гъизилгюл.

– Жвуван ватанагьлийирихьна илтIикIури, дурарикан аьхюдарихьна вуйи гьюрмат ва ихь аьдатар уьрхювал ккун апIураза. Узу йиз абйир-бабариз, узуз ужуб тербия тувбаз, узуз гъи айибдиз варибдиз бин ккивбаз, зурба баркаллагь кIураза. Ихь ватанагьлийир дюн’яйин фунуб пIипIнаъ ашра агури, дурарин хъуркьуваларихъди багъри халкь таниш апIурайивализ, ихь багъри газатдизра чухсагъул.