ЦIийи 2021-пи йис улубкьну цIиб вахтналан Дагъустандин меркез вуйи Мягьячгъала шагьриъ жюрбежюр йишварихь зирзибил абхьуз дивнайи ишкIар ацIбан кьяляхъ, багахь хьайи аьтрафариинра хъархъас айи пакетарин аьхю тепйир уч хьуз хъюгънийи.

 

Инсанари, машкврин йигъар улдучIвган, му аьгьвалат къайдайиз гъюр кIури, фикир апIури гъахьну. Амма думу гъира дигиш дубхьнадар. Шагьриъ улихьдира гьаму ляхин лап гъизгъинди тамам апIурадайи. Хъа гьаму ражари арайиз дуфнайисиб гьял гьич сар касдинра кIваин илимдар: шагьрин инсанар яшамиш шулайи гьарсад аьхю хуларихь хяви ниъру гьава зегьерлу апIурайи зирзибилин тепйир арайиз дуфна. Му фу аьламат ву? Зирзибил шагьриан гьаз адабгъурадар?

Урусатдиъ зирзибилин гьякьнаан вуйи реформа 2019-пи йисан январин садпи йигълан ккебгънийи. Дидиз асас вуди, шагьрар-гъулариан хъархъас ва зирзибил адабгъувалихъан гьюкуматди тендерарин натижйириинди гъядягъю регионарин операторари жаваб тувуз хъюгънийи. Дагъустандиъ операторарди «Экологи-Ка» ООО, «Даг-Эко-Дом» ООО, «Лидер» УК ООО ва «Дагэкосити» ООО тяйин гъапIнийи. Къайд апIувал лазим вуки, аьхиримжи шубуб компания, вари Урусатдин халкьдин фронтдин улупбариинди, Урусатдин 20 ачухъди ляхин дарапIру операторарин сиягьназ гъадагъна. Му операторарихьан, я ляхин апIру инсанар, я техника адарди, тендерариъ гъалиб духьну, миллиардариинди пулин йикьрар йитIуз гъабхьну.

ОФН-ди сиягь гьязур апIруган, «Лидер» УК ООО-йиъ ляхин апIурайи сар каскьан адаршра, зирзибил адабгъуз 6,711 миллиард манатдин йикьрар гъийитIну. «Даг-Эко-Дом» ООО-йи 1,384 миллиард манатдин йикьрар йитIруган, дидин штатдиъ сар кастIан адайи. «Дагэкосити» ООО-йин штатдиъ 5 кас ади гъабхьну, хъа думу оператори 6,44 миллиард манатдин йикьрар йитIна. Дурар операторарин арайиъ фици гъалиб гъахьну? Гьякимариз мялум ву.

Республикайин агьалйириз чпин зирзибил адабгъбахъан пул тувуз даккунди адар, дурариз гьамцдар гьярамзадйириз ва дурар ккеркрайи гьюкумдрариз пул тувуз ккундар.

Январин 26-пи йигъан республикайин правительствойиъ РД-йин сарпи вице-премьер Нюсрет Уьмаровдин регьберваликкди Дагъустандиъ айи зирзибилин месэлайиз бахш дапIнайи совещание кIули гъубшнийи.

Совещаниейиъ къайд гъапIганси, къайдайиъ адру хъархъас адабгъбан месэла 2020-пи йисан декабрин аьхирихъан мина лапра учIру гьялназ гъафну. Улихьнаси региондин оператор вуйи «Лидер» компанияйи, 2021-пи йисхъан мина цIийи гьякъи улупну адрувализ дилигну, чпиин али вазифйир алдагъурайиваликан гъапну. Мидланра гъайри, «Лидер» компанияйи хъархъас лицензия айи, Избербаш шагьрин багахь ерлешмиш дупIнайи хъархъас дабхьру йишв’ина гъабхури гъабхьундар. Хъархъас шагьрарин ва районарин ккабалгну адру йишварихь дабхьри гъахьну. Компанияйи йикьариъ айи жара шартIарра чIюргъюри гъахьну.

Республикайин табиаьтдин министерствойи думу компанияйихъди йикьрар чIюргъбан гьякьнаан суддиз аьрза тувну. Тешкилатдин кIулиъ айири лутивалин ляхнар апIбаз дилигну, дугъ’ина уголовный делора гъитIибккну.

Совещаниейин натижйир йивури, Нюсрет Уьмаровди къанундин къайдйириинди «Лидер» компанияйихъди вуйи йикьрар чIюргъбан ляхин гьяракатнаъ ипувал, районариъ ва шагьрариъ хъархъас уч апIбан бадали, думу ляхин апIуз лицензия айи тешкилатар жалб апIувал ккун гъапIну.

Му жюрейин аьгьвалат саб Мягьячгъала шагьриъ арайиз дуфнадар. Гъубшу ва дидиз улихьна йисан Табасаран ва Хив районариъра хъархъас адабгъбан месэла лап учIруди дийибгънайи. Пул тувну ашра, «Экологи-Ка» оператори йикьрариъ айи шартIар тамам дарапIди, муниципалитетарин администрацияйиз гизаф читинвалар арайиз гъахнийи.

Гьаму улихьна йигъари Дербент шагьрин администрацияйиъ Дагъустандин Госсекретарь Хизри Абакаров кьибла аьтрафарин округдин муниципалин образованйирин главйирихъди гюрюшмиш гъахьнийи. Совещаниейиъ асас вуди гъилигуб шагьрар-гъулар хъархъси ккаърайивалин месэла вуйи.

Кьибла аьтрафарин округдин региондин оператор «Экологи-Ка» ООО ву. Думу оператори 2018-пи йисан августдин вазлихъан мина ляхин апIура. Амма хъархъсин месэла гьял дубхьнадар. «Кьибла терефнаъ айи шагьрарин ва районарин администрацйири хъархъас адабгъбахъди чпин кьувватариинди женг гъабхура, фицики региондин операторихьан чан вазифйир кIулиз адагъуз шуладар. Мидланра савайи, операторин техникайин бинара лап кагьалди ву – хъархъас гъабхру КамАЗар гьуркIну адар», – гъапну совещаниейиъ Хизри Абакаровди.

Муниципалитетарин главйири чпиз алахьурайи читинваларикан ктибтбан кьяляхъ, серенжемдиъ иштирак шулайи РД-йин жилин ва хусусиятнан аьлакьйирин министр Заур Эминовди региондин операторари чпи дапIну ккуни ляхнин лазим вуйи план гьязур дарапIди, бегьем техника адарди ляхин апIуз хъюгъюваликан гъапнийи. «Дурарин метлеб – шлубкьан гизаф гъазанж гъадабгъувал вуди гъабхьну. Тарифарин гъуллугъну гъуху улупбариинди, гъубшу йисан гъадабгънайи гъазанждиз гъилигиган, 2021-пи йисан дурари цIийи тарифарикан улхбар адарди хъархъас адабгъувал давам дапIну ккундийи. Дурари йикьарин шартIар тамам гъапIундар», – къайд гъапIну Заур Эминовди.

Совещаниейиз уч духьнайидарин фикриинди, региондин операторихъди йитIнайи йикьрар чIюргъювал лазим ву. Хъархъас гъабхувал лицензия айи тешкилатариз табшурмиш дапIну ккунду. Къанундиз асас вуди, муниципалитетариан вуйи лицензия хьайи цIийи операторари сад йисан конкурс дарди ляхин апIиди.

Ляхнихъ хъюгъна, лап багарихьди ихь кючйир зирзибилихьан марцц апIур дупну, умуд кивдихьа.