Гьамусяаьт дюн’яйиъ руш’ват гъадабгъувал ва тувувал адру саб уьлкекьан адар. Урусатдиъра думу месэла лап учIруди дийибгъна.
Коррупцияйи жямяаьтлугъдин вари цирклариз чIуруди тясир апIуру. Диди уьлкейин экономика, финансарин гъурулуш ккидирчуру, уьлкейин кIулиъ айидарин ад бедлан апIуру. Коррупцияйи бизнесдин артмиш’вализра манигъ’вал тувру, агьалйирин яшайишдин дережара чIур апIуру, диди гьацира инсанар девлетлуйиризна касибариз пай апIуру.
Тарихи китабариан ухьуз мялум шулайиси, кюгьне Урусатдиъ руш’ватар гъадагъувалин дюшюшар алахьури гъахьну. Хъа 15-пи аьсриъ Урусатдиъ коррупция аьдатнаъ абхъну. Гьелбетда, жямяаьтлугъдиъ абхъу чIуру аьдатнахъди женг гъабхувалин чарасузвалра арайиз гъафну. Иван Грозныйди учв улькейин кIулиъ айи вахтна, Петр Сарпирин гъуллугънаъ айи касди руш’ват гъадабгъбаз жаза тувувалин указар адагъну. Гележегдиъ уьлкейин кIулиз гъафи паччгьари, шли цIибди, хъа шли гизаф, руш’ватар гъадагъбахъди женг мюгькам апIури гъахьну.
Паччагьдин гьюкум ккидипну, Советарин гьюкум ккебгъиган, руш’ват бисрударин кьадар цIиб гъабхьнушра, думу зат имдарди терг апIуз гъабхьундар. Къайд апIувал лазим вуки, уьлкейин кIулиъ И.В.Сталин айи йисари, коррупцияйин машгъул вуйи касарин кьадар лап цIиб гъабхьну. Хъа варитIан гизаф руш’ват тувувал ва гъадабгъувал гъубшу аьсрин 80-пи- 90-пи йисарин вахтниин алабхъура.
Дупну ккундуки, аьхиримжи йисари Урусатдин гьюкуматди коррупцияйихъди женг гъабхбан гизаф уьлчмйир кьабул апIура, амма саб дурарин ляхниинди руш’ватар тувбахьан ва гъадагъбахьан ярхла апIуз шуладар.
Гьарсар касдиз аьгъя, гьял апIуз читинди алахьру месэлйир, къанундиин лик иливну, гьял апIуз шулу.
Коррупцияйин ляхнарин иштиракчийи — Урусатдин, харижи уьлк-йирин ватандашари ‒ руш’ватар гъадагъбахъан ва тувбахъан хатIалу тахсиркарвал апIбан, административ, намуснан жавабдарвал гъабхуру. РФ-дин къанундиз асас вуди, суддин къарариинди, коррупцияйин тахсиркарвал гъапIу касдиз гьюкуматдин ва муниципалин заан гъуллугъариъ лихуз ихтияр адар.
Кми-кмиди агьалйирин арйиъ гъахурайи гьерхувалариан мялум шулайиси, ихь ватандашарикан гьар шубурпи касди уьмриъ саб ражари вушра руш’ват тувну. Гизафси руш’ват шлиз тувра? Гьякимариз, къанун уьбхру органарин гъуллугъчйириз.
Гьар йисан хьадан вахтна вузар, колледжар руш’ват тувру асас йишвариз илтIикIуру. Абитуриентарин абйир-бабари, чпин велед университетдиз, колледждиз кьабул апIбан бадали, студентари, сессияйиъ чпиз ужудар кьиматар дивбан бадали, руш’ватар тувру.
Руш’ват бисру касси, руш’ват тувру касра тахсиркар ву. Имтигьян тувруган, ужуб кьимат дивбан бадали, руш’ват туву студентди РФ-дин УК-йин 291-пи мадда чIур апIура. Думу тахсиркарвализ жаза — туву руш’ваттIан 15-20 ражари артухъди журум апIувал ясана туву руш’ваттIан 10 ражари артухъди журум апIувал ва 2 йис’инакьан дустагъ апIувал ву.
«Руш’ват туву касра, руш’ват гъибисурра жегьеннемдин цIигъ ургиди» (Мугьяммад Пайгъамбрин (с.аь.в.) гьядис, имам ан-Нававийин «Ужуб фикрин багълар» гъварчнаъ), — дупна гирами бикIбариъ. Гьюкуматди къанунар адагъури ашра, жямяаьтлугъдин кюмек дарди, коррупцияйихъди женг гъабхувал лап читин ву. Гьаддиз гьарсар касди коррупцияйихъди женг гъабхувал чалан ккебгъну ккунду.
Гьюрматлу ватанагьлийир, эгер учвхьан руш’ват тIалаб апIру кас гъахьиш, вахтниинди къанун уьбхру органариз илтIикIай.
