Гьаму улихьнаси Мягьячгъалайиъ «Алеф» чапханайиъ табасаран шаир Рягьимат Гьяжикеримовайин (ТIагьировайин), «Гъулан гъирагъ» ччвур алди, кIул’инди вуйи шиърарин сабпи китаб чапдиан удубчIвну. Газат урхурайидар цIийи китабдиан бицIидариз дидикIнайи саб жерге шиърарихъди таниш апIурача.
МАШКВАР
Ушварин ваз ккудубкIну,
Гъафну шадди ихь машквар.
ГвачIнин гъилицуз гъушну
Дадайин бицIи шубар.
Вари кюче вуйибси
Гъилицну бицIи шубар.
Тукандиз чпи гъушганси,
Хайлин духна меълишнар.
Магьа бизар духьнайи
Шубар кьяляхъ гъюрайи.
Кьяляхъ гъюрайи рякъюъ
Алабхъну курцIил гьякъи.
Дюбгъну айи мидин лик,
КубкIуз даршули жилик.
КурцIлихъди деъну шубар,
Гьархну дурариз чпин хал.
Сари ктатура хилар,
Сари тувра меълишнар.
КурцIли зигурайи цIуз,
Шубарра хъюгъну ишуз.
Гъабхьну шубариз язухъ,
Хътабгъну сари чан ягълухъ.
Ягълухъ апIури тикйир,
ИлибтIура лик курцIлин.
Адагъури меълишнар,
Дахьра жил’ ина дурар…
Пагь, думу курцIил саб дар ‒
Гъюра саб тIуру курцIлар.
Я саб дар, я кьюб, шубуб…
Тулайихъди хъа ургуб.
ИлтIишну вари курцIлар,
Кьялаъ тIаънуки шубар.
ХътитIну хьайи меълишнар,
Дурсна, хътиржвури кIвантIар…
Кюче дапIну ликриккан,
Гъафну дадайин шубар.
Гьамциб гъабхьнийи машквар ‒
Шад гъапIну бицIи курцIлар.
МИЗМИЗ
Чру нур али саб мизмиз
ТIибхура, апIури биз-з-з…
Гъубзри адар саб йишв’ ин,
Кади жандик гукIнишин.
ЧIатан гъафнуки хулаз,
Хул’ ан гъубшнуки ахъиз.
Ахъ’ ан гъафи му чиркин
Дубсри аки гьар йишв’ ин.
ГвачIниндиан хябяхъдиз
ТIибхури а, кади зиз.
Адар мидиз сикинвал,
Я шули адар му лал.
ППАЗИППЕНДИ
ТIибхура ппазиппенди,
Ис шули а явашди.
Магьа дуфна ич бистниз,
Либгура уччву кюкдиз.
Бисуз му ппазиппенди
КкунийкIан саб герендиъ.
Ппазиппенди ву уткан,
Паплар ка юкьуб рангнан.
ХУДУЛ ВА БАБ
Худли суал тувра бабаз:
«Я баб, фуж ккундив вартIан кIваз?»
– Уву, бабан, йиз ригъдин нур,
Уву, йиз бай, узу уьрхрур.
Худул илдицура баблан,
Жибар ригъури а бабан.
Дуфну дусра бабан униъ:
«Вагь, фу айкIан бабан хилиъ?»
Хилиъ айиб тувган худлиз,
Баб ву дугъаз вартIан аьзиз.
Хъа тутрувиш фукIа бабу,
Худли маш aпIypy чIуру.
БАБАН ГЪЮРАР
Гъюрар айи бабаз кьюб:
Саб лизиб ву, саб ‒ кIаруб.
Лизи гъюр ву дирбашуб,
KIapy гъюр – гьарган гашлуб.
Баб гъяркъюбси, лизи гъюр
Мина-тина ебгуру;
Хъа бабахь кIару гъюру
Гьарган ипIруб абгуру.
БИЦIИ АЬЛИ
БицIи Аьли гьяятдиъ
Лицура, сикин дарди:
Саб ликриин алабхьну,
Гьатмунуб лик ‒ гъяцIалди.
АпIури чакди бурбрар,
Гъюра, ктухури умбрар.
УдучIвну Аьли кIулиз,
Лигури а чан ликриз.
ГъяцIалди ай ликриин
Алабхьну дугъу калуш.
Уьл ча дупну дадайиз,
КIура Аьлди: «Узу гъуш…»
Дади туву уьлин кьацI
ГьацI ипIуру, дипру гьацI.
Аьлдин кьяляхъди жакьвар
Гъюра, апIури мукьмар.
Шадну гъадагъна Аьли ‒
Кьялаъ тIаъна жакьвари.
Чахь хьайи уьл ккудубкIну,
Хъана му хулаз гъушну.
Дадиз тувра шад хабар,
Дазаргну бицIи хилар:
«Дада, йиз уьл ккудубкIну,
Жакьвари вари гъубдну».
Жакьварин бахт гъилибхну,
Аьлисир дуст алахъну:
Гьар йигъан бицIи Аьли
Хъергри гъахьну мукьмари.
ДАДА-ЖАКЬВ
Дада-жакьв гъубшну либцуз,
ЧIяртIариз ипIруб абгуз.
Илбицура, бейнава,
Бихъурадар фукIара.
Фициб уьмур вуш гъагъи,
ХутIлар дирчнайган ичIи…
Дада-жакьвлин а гьарай:
ИпIруб адар, вайгьарай!
ЧIяртIарин сес хъа ибахъ
ТIибхурайибдин кьяляхъ.
Гъибихънуки саб мяляхъв.
Мяляхъв шлизна-шлиз гьубкIру?
Магьа жакьв фикрик кабхъну.
Дада-жакьв мугаз гъафну.
Вари чIяртIар алархьну,
ХътIипIнийи гъабхи мяляхъв.
Хъана гъубшну жакьв кьяляхъ,
Илбицура, тIибхура,
Диди ипIруб абгура.
Гьавйирра шула дигиш.
ГьапIру, ипIруб дибрихъиш?
Иливнийи микI-кулак,
Дада-жакьв гъабхьну гьялак.
Ахьри а пIилтIар мархьлин,
КтIирчура цIийир кьюркьлин.
Магьа жакьв илбицура,
Гьялакди чарх йивура.
Ис шула, гагь за шула.
Жакьвлиз фу-вуш рябкъюра.
Кайибдиз гъалабулугъ
Гъябкънийи дубкIнай балугъ.
Шадну дада-жакьвли му
Музмузи тикйир гъапIну.
Гъубхну миди саб тики.
Хъасин гъубхну сабсана.
Магьа гъабхьну йигъ лавлан.
«Сарун гъярдарза муг’ан…» –
Жакьвли, апIури мукьмар,
ГьатIарццнийи чан хлинццар.
Ккаънийи вари чIяртIар.
«Хъасин гъярза ипIруб хуз», ‒
Дупну, гъубшнийи нивкIуз.
ДАДАНА АМИР
– Алдагъа, Амир, ликар,
Махьан гъапибдиз инкар.
Аьбкъин дадихьна ихь кIар,
АркIуза ухьуз хинкIар.
Амири гъабхнийи кIар,
АбкIуз чпиз хинкIариз гал.
Дади, дибисну гаркIал,
ГьадатIну жвилли хинкIар.
Гъвалахъ хъа бицIи Амир,
Ча кIура дадиз хамир.
– Гьаз вуяв, жан бай, хамир?
Бай духьну ккундар интIир.
ГЬИТIИКIНАКIАР
АпIурхьа гьитIикIникIар:
ГьитIикIнайир шлуб ву кар.
Илигънайирин гьарай
Ебхьурашра, макIан гьай.
Дийигъну гъуз саб йишв’ин,
Хил иливну улар’ин.
Жин гъашиган, тIаъ улар,
Хъасин аг вари дустар.
ЦIАЛЦIАМ КЬЮЛАР
Аьхю баб, хьади чанах,
Гъушну хю хуз танхлихъна.
Дийигъна танхлин гъвалахъ –
Саб сес гъюра ибахъна.
Гъядябгънийи танхлин кьул,
Гъябкъну хюй’ин цIалцIам кьюл.
Вагь, кьюл дарда мушв’ин саб,
Ккажаргъури а швнуб-саб!
Гъивну бабу дишла сиф,
УтIубччвну хю, гъюбчIвси диф.
Аьзиз Аллагь! Му кьюлар
Ккажаргъбакан сикин дар.
Кьюлариз дубхьнайи гучI,
Лизи духьна, гъивси ручI.
Хъана баб айи дявдиъ
Му цIалцIам кьюларихъди.
Шуладар кьюлар дисуз,
Шуладар хю адабцIуз.
Бабаз гъафну хъял яман
Му цIалцIам кьюларикан.
Чав гъибису цIалцIам кьюл
ГъютIубччвган хиларигъян,
Бабаз яман хъял гъафну,
Дугъу чав чакна гъапну:
«ЧIяаьн ву апIуб тамшир
Гьамус гъибди ичв аьхир.
Яваш йихьай, йиз хул’ан
Хъади гъюрза ичв душман.
Вуйичв, аьжузар, язухъ,
Гату хъпехъиш гъи узухъ».
Гъушу баб, дивну чанах,
Хъади гъюз гату Парах.
– Парах, гъабча узухъди
Танхлихъна саб герендиъ.
Дабхънашра Парах пичрахъ,
Гъубшнийи, хъебгну бабахъ.
Дизигну ниъ, му гату
Танхлиина гъедебгну.
Парахлиз гъяркъю кьюлар,
Ктерчу дишла чру улар.
Убсу гату танхлизди,
Адагъура са-сабди.
Адагъну вари кьюлар,
Дубсу, дазаргну сумплар.
Гъабхьну гьа гатдин девран!
ШАДУ ХЯЛИЖВ
Дуфна рангар кайи жакьв,
Узухъди дерд гьял апIуз.
Шадди вуда баркаван,
Йивура мукьмар уткан.
Дубсна му жакьв ич гьар’ин.
KIypa: «Хьад гюрчег дарин!»
Ебгура жакьв гагь минди,
Ебгура жакьв гагь тинди.
Ка жакьвлик шаду хабрар –
КIури, ккебехъурадар.
Дийигъназа ич бистниъ,
Уткан жакьвлихъ хъпехъури.
Дубхьнайизки юкIв йисир –
КIуз ккундазуз жакьвлиз сир.
Жакьв ебгура гагь минди,
Жакьв ебгура гагь тинди.
Жакьвли кIура: «Я бажи,
Фукьан ава пашманди?
Гъеебхьиган пашман сес,
Адабхъурадар нефес».
Узу кIураза жакьвлиз:
«Хъебехъа, жакьв, дерднахъ йиз.
Жан жакьв, шулуш гъи увхьан
Гъайибх гъагъи дерд узхьан».
Жакьв ебгура гагь минди,
Жакьв ебгура гагь тинди.
Гъябгъру гьял дар рангнан жакьв –
Мукьмар апIбу дубхьна гъаркI
ГъапIунза йиз дерди гьял
Шаду жакьвлихъди гьялал.
САБПИ КЛАССДИЗ ГЪЯГЪЮРАЙИДАРИЗ
ГучI мапIан гьа, арцц китабар,
Хъасин сабдихъ саб хъитI гафар.
Яв тетраддик дикI му гьярфар,
Китабдиз миван гьа йирфар.
Урхидихьа, бикIидихьа,
Гъурхуб кIваъланди пидихьа,
Мялим рази апIидихьа,
Илимдизра рякъ ккебгъдихьа.
ШАИРИН ДУСТ
Хяхя, йигъ мучIу гъабхьиган,
Наана-вуш гъябгъюра.
Гъавриъ ахъдарза мидин –
Миди фу-вуш бикIура.
ДикIурайи цIарари
Туври ада мидин акв.
Ахърадарза гьич гъавриъ,
Кашул, белки, дердер кIвак.
Ярхи рякъ гъябгъюра му,
БицIи кIарчар дазаргну.
Дарин фукьан архаин,
БикIурайиб жилиин.
Узу гъяркъган, дийибгъну,
БицIи кIарчар ис гъапIну.
Шаир вушул му фагъир –
Адабхъуз шуладар сир.
Гьар йигьан, хьибган лавлан,
Жиллан хъчIюбхюра чан жан.
Хьтаршра чахь ручкана кIаж,
ДикIури a цIapap варж.
