«Табасарандин нурар» газатдин улихьна нумрайиъ (№44) Зубайдат Шябановайин «Тахсир шлинуб ву?» кIуру макьала гъурхиган, нюкгьиъ учIвну, хъасин цIиб вахтналан сар-сарихьан жара шулайи жигьиларин хизанарин кьадарну узу мюгьтал гъапIну. Ккебгъу хизан ккидипувал сану терефназра рягьят ляхин дар. Амма хизан ккадабхъувалин тахсир сарира чан кIул’ина гъадабгъудар.

 

Хизандин аьлакьйириъ айи фунуб вахтна вушра читин месэлйир арайиз гъюб мумкин ву: сари тмунурин хасият бисуз даккнивалиан, хизандиъ пулихъди аьлакьалу читинвалар арайиз гъюрайивалиан, бицIидари азад вахт гъибтри адрувалиан, балин жигьил хпир сижар бабахъди албагури адрувалиан ва гьацира жара себебариан.

Жигьил хизандиъ гъярхьувалар арайиз хру саб мисал арайиз адабгъурхьа.

«Узуна йиз жилир гьарган сар-сарикан наразиди шулча. Эвленмиш духьну миржид йис вуйич. Учуз кьюр велед ачуз. Узу, кьюрпи бицIириз хъайивал апIури, хулаъ дусназа, гъазанж адарзуз, хизан жилирин гъазанждиинди уьбхюрача. Хъа мициб уьмриз уьмур пуз шулинхъа? – кIура йиз сюгьбатчи жигьил дишагьлийи. ‒ Жилирин маважиб харжиб дар, кредитдиз чаз машинра гъадабгъну. Амма хизандиз цIибдитIан пул харж апIури шулдар. Учуз думу кьадар пул гьубкIрадарчуз, гьар йигъан итIру сурсатар масу гъадагъну ккунду. Хъа жилириз артухъ пул тувуз ккундар, дугъан метлеб – машиндин кредит ухди ктипувал ву.

Улихьна йигъари, узу гизаф пул харж апIуру кIури, жилири тягьнйир гъивунзуз. Гьаддиз гьарган юкIв ишбу абцIну шулайиз. Алахьру ккурттар адарзуз гъапиган, дугъу, увузси узузра фукIа цIийиб адарзуз, кIури шулу. Узу багьалу палат ккун апIурадарзаки, вушра дишагьлийиз колготкйиризкьан пул тувну ккундарин?!

Йиз фикриинди, хпир ккуни жилири, мицисдар ляхнар дапIну ккундар. Пул гьубкIрадарзуз гъапиган, душну гъазанмиш апIин, кIура. Узу жигьил дишагьли вуза, жилирин мициб янашмиш’вали йиз кефйир уьргъюра. Гьаддиз узуз жилирихьан жара хьуз ккундазуз», – чан юкIв ачухъ гъапIну йиз сюгьбатчийи.
Аьхиримжи йисари хизандин месэлйир гьял апIру психологари чпин кюмек тек-лиф апIура. Гизафдари фикир апIур, ич хизандин аьгьвалатнакан хабар адру касди учуз фициб насигьят тувуз мумкин ву, кIури. Бязи касарин фикриинди, психологар – чпиз пул гъазанмиш апIури дуснайи кучIляхар ву. Гьаци вуйкIан?

Гьюжатнаъ абхънайи хизандин аьлакьйир гьял апIуз кми-кмиди шубурпи кас лазим ву. Ихь уьмриъ гизафси думу кас дада вуди шулу. Хъа гьарсар дадайи саб терефтIан – жвуван веледдин – уьбхюри шулдар, гьаддиз кьюбиб терефарихъра хъпехъру кас лазим ву. Психолог гьацир кас ву. Психологди чахьна дуфнайи инсанариз чпин арайиъ айи месэлайиин ляхин апIуз мумкинвал тувру. Дугъу саб вахт-нара, учвхьан сар-сарихъди яшамиш хьуз хьибдарчвухьан, учву жара духьну ккунду, пидар. Эгер гьадму йигъахъна дуфнашра, жара хьувалин мес-эла хизандин аьлакьайиъ айи касари чпи гьял дапIну ккунду.
Хизандин вакилар психологдихьна гъягъювал – чпин хизан уьбхюз ккунивалин, хпир ва жилир чпин хасиятариин ляхин апIуз гьязур вуйи-валин лишан ву. Жилирин ясана хпирин хасият сар психологдихьанра дигиш апIуз хьибдар. Психологди хизан албагувалихьна рякъ абгуз кюмек апIиди. Дугъу ичв ккунирин хасиятнан ужудар дару гъиллигъарихьна сабурлуди янашмиш хьуз улупиди.

Гьамциб месэлара арайиз гъюз мумкин ву: хизандин аьлакьйириъ айи сану касди психологдихьна гъягъюз аьксивал улупуру. Дициб аьгьвалатнаъ психологдихъди месэла гьял апIуз ккуни кас сифте сарди вушра душну ккунду. Душваъ сюгьбат пучIуб хьибдар, дугъриди юкIв ачухъ апIувал лазим хьибди.

Психологдихьан варидариз кюмек апIуз шулинхъа? Ваъ! Бязи хизанариъ айи жилирна хпир лап ижми клейдихьдикьан карсуз хьибдар, дицисдар хизанар жара гъахьиш ужу ву.

Гьюрматлу юлдшар, хъа учву фици фикир апIурачва? Психологдихьан хизан уьбхювалин кюмек тувуз шуйкIан? Ичв фикрариз ккилигурача.