Аьхиримжи вахтна Дагъ. Огни шагьрин агьалйирин терефнаан, шагьрин бязи кючйириан гъягъюз хуйирин дестйирихьан хатIа ачуз кIури, кми-кмиди аьрзйир гъюра.
Хъа улихьнаси Дагъ. Огни шагьрин Черёмушки райондиъ шагьрин 1-пи нумрайин мектебдин 1-пи классдиъ урхурайи Аьйшат Пирмягьямедовайихъ, дарсарин кьяляхъ хулаз гъягъюрайиган, хуйирин десте хъебгну. Гьяйванатарихьан яманди гучI дубхьну, бицIи риш ктIерццну.
Хуйири кьацI гъивган, фу дапIну ккундуш, узу Дагъ. Огни шагьрин ЦГБ-йин духтир, хирург, травматолог Аслан Аслановдихъди гаф-чIал гъапIунза.
– Мушваъ духтирвал апIури 25 йис вуйиз, ва учухьна гьяйванатари кьацIар гъапIу касар гизаф хури шулу. Гьар йисан, хуйи, гатди, битIру, аькьраби ва гь.ж. кьацIар дапIну, Дагъ. Огни шагьриан ва багарихь хьайи гъулариан 85-тIан артухъ агьалйир илтIикIуру. Гьаму йисан кIулиан мина гьяйванатари кьацIар гъапIу 25 кас илтIикIна. Фуну гьяйванатди кьацI гъапIишра, духтрихьна илтIикIуб ккун апIураза, гьаз гъапиш думу ляхнин натижйир ужудар шулдар, инсан кечмиш хьубра мумкин ву. Вахтниинди кюмек тутрувиш, гьяйванатди кьацI апIувал деллу хьувалин уьзриз илтIибкIуру.
Деллу хьувал (бешенство) – вирусари арайиз хурайи уьзур ву. Му уьзур инсандикна чIурдин ва хулан гьяйванатарикан тарабгъру. Думу уьзриан иццурайи гьяйванатди кьацI гъапIиган, ясана дициб гьяйванатдин ифи вая шурш зиян кайи гъидкьик кубкIиган, инсан аьзарлу шулу.
Деллувалин уьзур кубчIв-найи гьяйванатар аьхю кьадарниинди шурш ва нивгъар гъягъюрайивалиинди, гьацира штухьан гучIрувалиинди аьгъю апIуз шулу. КьацI апIбан кьяляхъ, уьзур артмиш хьайиз 30-50 йигъ гъябгъюру, хъа бязи дюшюшариъ – 10 йигълан 90 йигъахьна, лап цIиб дюшюшариъ уьзур сад йисандин арайиъра артмиш хьуб мумкин ву. Деллу хьувалин уьзур артмиш хьпан шубуб дережа жара апIура: ккебгъбан, гъизмиш хьпан ва фалиж хьпан. Уьзур бедендин уьмуми гьял чIур хьувалилан, температура цIибди за, ифдин табар ва кIул иццру хьувалилан ккебгъру. Гьяйванатди кьацI гъапIу йишв уьру хьуз хъюбгъру, учIврушин ади убгури, зиз ва иццрушин ади шулу.
– Аслан Гьяжимирзаевич, гьяйванатди кьацI гъапIган, сабпи нубатнаъ гьапIну ккунду?
– Деллувалин уьзур кайи гьяйванатди кьацI гъапIури, 14 йигъ улдубчIвайиз кьан дарапIди, вакцинайин тялукь рубар йивуб лазим ву.
Сифтена-сифте кьацI гъапIу йишв, гизаф шид улубзури, сябнихьди дижибкIну, хъасин спиртдихьди тартиб дапIну ккунду. Дидин кьяляхъ дишлади варитIан багахь хьайи сагъламвал уьбхбан идарайиз илтIикIуб лазим ву, гьаз гъапиш вахтниинди духтрихьна илтIикIбакан сагъ хьувал асиллу ву. КьацI гъапIурин гьял гъагъиб вуш, думу стационариъ ккаъру.
Вакцинацияйин вахтна ва арайиан 6 ваз удубчIвганра, спирт кайи убхърудар ишлетмиш дапIну ккундар. Эгер деллу хьувалин уьзрихьан сагъ апIбан вакцинацияйин курс кIули гъабхураш, инсанди учв бизар хьуз, чаз мичIал хьуз гъитну ккундар. Сагъламвалин аьгьвалат чIур хьувалин фицдар аьрзйир гъахьишра, духтрихьна илтIикIну, рубар йивувал дебккну ккунду. Хъасин нев-ропатологди, терапевтди ва рабиологди сатIиди консультация апIбан кьяляхъ, дурари рубар йивувал давам апIуруш -апIурдарш, жаваб тувди.
Му уьзрихьан варидариз гучIуру, гьаз гъапиш думу кубчIвбан кьяляхъ уьзрихьан уьбхруб анжагъ вахтниинди медицинайин кюмек тувувал, рубар йивбан серенжемар кIули гъахувал ву.
Гюзчивал алдру деллу гьяйванатарихъди аьлакьалу аьгьвалат вари уьлкейиъ арайиз дуфна. Кючйириъ айи хуйири яшлу касариз, бицIидариз кьацIар йивбан швнуб-саб дюшюш духьна. Инсанар жюрбежюр идарйириз илтIикIура, амма гьеле му месэлайиан кIатI’и уьлчмйир кьабул апIурадар.
