1990-пи йисан 12-пи июндиъ РСФСР-ин халкьдин депутатарин I съезддиъ РСФСР-ин гьюкуматдин суверенитетдин гьякьнаан Декларация кьабул гъапIнийи. Думу Декларацияйиъ политикайин вари партйирин ва жямяаьтлугъ тешкилатарин барабарвалин, уьлкейин вари аьтрафариин РСФСР-ин Конституцияйи ва къанунари агъавал апIурайивалин гьякьнаан ачухъди дибикIнайи. Сад йислан гьадму йигъан уьлкейин президент ктагъбан сечкйир тешкил гъапIнийи, ва сечкйирин сабпи пайнаъ Борис Ельцин гъалиб гъахьнийи. 1995-пи йисан июндин 12-пи йигъан сабпи ражари машкврихъди аьлакьалу шадвалин серенжемар кIули гъухнийи.
1998-пи йисан Урусатдин Президент Борис Ельцинди, телевизориантина уьлкейин агьалйирихьна илтIикIну, июндин 12-пи йигъаз Урусатдин йигъ кIуру ччвур тувбан тек-лиф дивнийи. Асас вуди 2002-пи йисхъан мина думу йигъ Урусатдин йигъси къайд апIуз хъюгънийи.
1998-пи йисан июндин 12-пи йигъан ихь уьлкейиз цIийи ччвур тувну – Урусатдин Федерация. Гьюкуматдин суверенитетдин гьякьнаан вуйи Декларацияйи ватандаш жигьатнаан азадвал тувнайи ва къанунди гьякимвал апIурайи гьюкуматдин цIийи тарих ккебгъну.
Гизафдари, думу йигъ фу машквар ву кIури, гьерхри шулу. Гьелбетда, уьлкейин тарихнаъ гизаф деврар а. Гьарсаб девир улубкьиган, фу-вуш цIийиб арайиз гъюру. Советарин Союздин девир харжиб вуйи, пуз шулдар, фицики, гьадму вахтназ гъилигиган, гьюкуматдин кIулиъ айидари кьудратлу уьлке артмиш, агьалйирин яшайишдин дережа за апIбан бадали, вари мумкинвалар ишлетмиш гъапIнийи. Думугандин деврин агьалйир Советарин Союз дабгъуваликан гъира пашманди ими.
Магьа гьаму улубкьурайи элгьет йигъан ихь уьлкейин агьал-йири Урусатдин йигъ къайд апIуру. Думу йигъ ихь гьюкуматдин агьалйирин ватанпервервалин гьиссари абцIну шулу, ватандашари Урусатдин халкьарин сабвалиин чпин разивал улупуру, уьлкейин гележегдихъан жавабдарвал гьисс апIуру. Думу сабвал, жавабдарвал гъийин йигъан, Урусатдиз аькси вуди гизаф гьюкуматари санкцйир кьабул дапIнайиган, ухьуз чарасуз лазим ву. Урусатди Украинайиъ нацистарин гьюжмиккан шагьрар ва гъулар азад апIури, хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхувал давам апIура. Хусуси метлеб айи операцияйин Донбасс уьбхбан бадали гъабхурайи гьамуну пай Славянск ва Краматорск шагьрар фашистарихьан азад апIбан гъати женгариинди ккудубкIиди. Гьаддин кьяляхъ Урусатдин кьушмар улихь гъягъиди. Дидин гьякьнаан дявдин эксперт Владислав Шурыгинди мялуматар тувра.
Урусатди Украинайиъ гъабхурайи хусуси метлеб айи операцияйиъ ихь уьлкейин вари миллетарин вакилар иштирак шула. Дагъустандиан вуйи эскрари, гьадрарин гьисабнаан хайлин табасаран баярира, уьлкейин маракьар уьрхюри, чпин жанар фида гъапIну. Ватан, ихь саламат уьмур бадали чпин жандилан хил алдабгъу думу касар гьякьлу кьягьялар ву. Ухьу дурарин улихь гьарган буржлуди гъузрахьа.
