20-пи ноябриъ Катар гьюкуматдиъ 2022-пи йисан футболиан вари дюн`яйин чемпионат ачмиш гъапIнийи. Думу декабрин 18-дизкьан гъябгъиди.
Катар дюн’яйиъ варитIан бицIи уькйирин сиягьнаъ а, амма думу варитIан девлетлу уьлкеси гьисаб шула. Вари халкьарин футболин федерацияйи (ФИФА) му уьлкейиъ турнир гъабхуз разивал тувган, хайлин уьлк-йириъ учIру наразивалар ва улхбар арайиз гъафнийи. Гьяйифки, му чемпионатдиъ Урусатдин сатIланди вуйи командайиз иштирак хьуз къадагъа гъапIну.
ВаритIан багьалу чемпионат
Футболин тарихдиъ Катариъ кIули гъабхурайи чемпионат варитIан багьалуб гьисаб дапIна. Му уьлкейин кIулиъ айидари дидихьна гьязур хьуз 220 миллиард долларар харж гъапIну. Улихьна чемпионатдиз гьязур хьпан харжарин рекорд Бразилияйи дивнийи – 2014-пи йисан вари дюн’яйин чемпионатдихьна гьязур хьуз думу гьюкуматди 15 миллиард долларар харж гъапIнийи. Хъа 2018-пи йисан гьациб чемпионатдиз Урусатдин 11, 6 миллиард долларарин харжар удучIвнийи.
Экспертарин мялуматариинди, Катарин асас харжар спортдин цирклиз ваъ, хъа инфраструктурайиз душна. Чемпионат гъабхуз му уьлкейиъ цIийиди 7 стадион тикмиш гъапIну, амма дурариз 10 миллиарддихьнатIан харжар удучIвундар. Хъа сад-кьюд йис мидиз улихьна Катариз чемпионат гъабхуз разивалин ихтияр тувхъанмина уьлкейи гьязурлугваларин ляхнариз 300 милиарддихьна долларар харж гъапIну.
Катар чемпионат гъабхурайи аьраб уьлкйирикан сабпиб ву, ва мициб бицIи уьлкейиъ турнир гъабхурира футболин тарихдиъ сабпи раж ву. Катарин аьтрафари 11,5 агъзур кв. м жилин йишв бисура. ФИФА-йин улихьдин президент Йозеф Блаттери Катар му серенжемар гъахуз лап бицIи уьлке вуйивализ лигну, душваъ чемпионат гъабхувал аьхю гъалатI ву гъапнийи.
Мидланра гъайри, аьдат вуйиганси, футболин чемпионат хьадну гъабхури шулу. Хъа хьадну варитIан мани уьлкеси гьисаб дапIнайи Катариъ 50 градусдихьна ва артухъ манишин шулу. Гьаддиз чемпионат йисандин аьхириз илдипну. Амма Катариъ кьюрднура маниди шулу. Хайлин командйир, йигъну 30-тIан артухъ градус манишин айивализ лигну, тренировкйир йишвну гъахуз мажбур духьна. Йишвну бегьем нивкI адру спортсменариз йигъну чемпионатдиъ гъагъиди алабхъура.
Багьалу билетар ва ички
Немцарин «Keller Sports» компанияйин ахтармишариинди, гъябгъюрайи чемпионатдин билетарин кьиматарра варитIан багьалудар ву. Гъубшу 2018-пи йисандин чемпионатдин финализ тамашичйири билетар 12-15 агъзуриз масу гъадагъури гъахьнуш, 2022-пи йисан кьялан гьисабнаан билетдин кьимат 18-20 агъзур, хъа финалин турнирариз – 60-100 агъзур манат ва артухъ ву.
Чемпионат ккебгъайиз кьюд йигъ улихьна Катарин кIулиъ айидари турнир гъябгъру йишварин багарихь ичкийин сурсат масу тувуз, ички хьади стадиондиина гъюз гъадагъа апIурайи къанунар кьабул гъапIну. Харижи уьлкйириан дуфнайи туристариз ва гьевескрариз му цIийи къанунар затра кьабулди адар.
Ижми саягъ
Заан дережайиъди ижми къайда уьбхюз ккуни катарин тешкилатчйириз сабишв’инди уьлкейиз гъафи гьевескрар ва хялар кьабул апIбаан ва дурариз дахъру йишвар тешкил апIбаанра учIру месэлйир алахьнийи. 2021-пи йисандин улупбариинди, Катариъ 2,9 миллион инсан яшамиш шула. Дурарикан аьхюну пай Доха (меркез) шагьриъ а. Уьлкейи 1,2 – 1,5 миллион инсан кьабул дапIну ккунду. Му месэла гьял апIури, гьюкуматди гъумран чюллериъ отелар ва кемпингар тикмиш гъапIну. Мидлан гъайри, хялар багарихь хьайи уьлкйирира кьабул апIура. Катари думу уьлкйирихъди гьар йигъан регионарин арайиъ рейсар тешкил апIбан къарар адабгъну.
Мигрантар йихбакан
Катариъ 7 цIийи стадион, аэропорт, метройин гъурулуш, хайлин рякъяр ва 100-дихьна цIийи гостиницйир тикмиш гъапIну. Финалин матч гъябгъру Лусаил стадиондин аьтрафариин аьхю шагьур дивна. Гьюкмин кIулиъ айидарин гафаринди, стадионар тикмиш апIбан ляхнариз жюрбежюр уьлкйириан 30 агъзур кас кьабул дапIнайи.
Гъябгъюрайи йисан ноябрин эвелариъ америкайин «Time» журнали Катариъ манишнаан ляхнариин агъзрариинди мигрантар гъийихуваликан мялуматар тувнайи. Хъа Великобританияйин «The Guardian» газатди 2021-пи йисан февралин вазли мялумат тувганси, Катариъ чемпионат гъабхуз 2010-пи йисан ихтияр тувхъанмина 6,5 агъзур инсанар тикилишдин ляхнариин гъийихуваликан гъибикIну.
Катарин гьюкмин кIулиъ айидари чпин терефнаан му хабрар вари кучIал вуйиб субут апIура. Хъа гьякьикьатдиъ, вари халкьарин зегьметнан тешкилатди гъурху ахтармишарин натижйири улупганси, 2021-пи йисан Катариъ анжагъ 50 мигрант гъийихну, 500-тIан артухъ касдиз лап гъагъи, 37,6 агъзур касдиз кьялан ва пучIу зийнар гъахьну.
Коррупция ва руш’ват
Катари чемпионатдиз ихтияр гъадабгъхъанмина Ригъ алабхъру терефнаъ айи уьлкйирин махлукьатлу дакьатарин гъуллугъчйирик ва политикарик хъял кубчIвну гъабхьну. Дурари Катарин гьюкмин кIулиъ айидари коррупцияйин тахсиркарвал гъапIуваликан, чемпионат чпин уьлкейиъ гъабхуз руш’ват тувуваликан ачухъди бикIури ва улхури гъахьнийи. Аьхириъ кьюд йисан гъурху ахтармишарин кьяляхъ Дохайик кирчрайи тахсрар сабра тасдикь апIуз гъабхьундар. КучIал уьмрин бина дубхьнайи уьлкйирин политикарин фигълариз фикир тутруври, вари дюн’яйин тамашичйири аьшкьниинди футболин чемпионатдиз лигура.
