Узуз гъи ихь литературайиъ эсерар яратмиш апIурайидари зигурайи зегьмет уьбхбакан пуз ккундазуз. Совет гьюкуматдин вахтна писателарин зегьметнан гъадри айи: дурариз ужуб гонорар, аьхю кьадар жюрбежюр премйир, рягьятвал гъадабгъру йишвариз гъягъюз путёвкйир, хулар тувувал, жумарт саягъ гьюкуматдин пулихъ урус чIалназ ва жара чIалариз эсерар таржума апIувал аьдатнаъ айи. Гьяйифки, гьамус писателар бадали дициб аьхю дакьат харж апIури, думу харжариъ дюзвал абгури имдар.
Совет вахтна Расул Гьямзатовди регьбервал туврайи Дагъустандин писателарин союз Урусатдин писателарин союздин циркил вуйи гужли саб тешкилат вуди гъабхьну. Гъи Урусатдиъра, ихь республикайиъра писателарин жара гизаф тешкилатар арайиз дуфна. Аммаки республикайин литераторариз вуйи дакьатнан аьхювал апIурайи идара Р. Гьямзатовди ляхин гъапIу йишв вуди гъубзна. Му идарайин хилиъ «Дагъустандин халкьдин писатель (шаир)» ччвур тувбан гьякьнаан къарар адабгъувалра ими.
Гъийин аьгьвалатнаъ «Дагъустандин халкьдин писатель (шаир)» ччвур туври гъузнайивал яратмиш’валин зегьметназ имбу гьюрматси кьабул апIуз шулу. Аммаки му ляхниъра табасаранарин терефназ жумартвал рябкъюрадар. Интернетдин сайтарин мялуматариин биналамиш духьну, кIуруш, «Дагъустандин халкьдин шаир (писатель)» ччвур тувнайидарин кьадар гьамциб ву: аварар – 17 кас, гъумугъар – 14, лезгйир – 10 (гьаму гьисабнак багарихьди му ччвур тувнайи Фейзудин Нагъиев ва Сажидин Сяидгьясанов каш-ктарш, аьгъдариз), даргйир – 7, лакар – 7, урсар – 2, табасаранар – 2, нугъаяр – 2, татар – 1. Ихь миллетдин му ччвур тувнайи касарин кьадар имбу миллетарин вакиларин кьадарнахъди учву теварчва.
Хъа, белки, ихь миллетдин вакиларикан кьюр шаиризтIан (МутIалиб Митаровдиз ва Шагьвелед Шагьмардановдиз) му ччвур тувну адрувал ихь тахсир вая зяифвал вушул? Ихь машгьур шаир ва прозайин эсерар дикIру Багъир Ражабовдиз «Дагъустандин халкьдин писатель» ччвур тувувал тIалаб апIури, магьа гьамус шубуд-юкьуд йис ву. Му месэлайин гьякьнаан ихь аьхю аьлимар, агъсакъларин советдин вакилар ва жямяаьтлугъ касар – тарихи илмарин доктор, академик Мягьямед Гьясанов, экономикайин илмарин доктор, профессор Зейдулагь Юзбегов, педагогвалин илмарин доктор, профессор Загьир Загьиров, кьюб ражари РД-йин Халкьдин Собраниейин депутат гъахьи жямяаьтлугъ кас Ферезуллагь Къягьриманов официально вуди Дагъустандин писателарин союздиз гъушну. Дидин гьякьнаан гьюрматлу инсанари гизаф макьалйириъ ва серенжемариъ дупна. Аммаки «Союздиъ» табасаран секцияйи къаршуди сесер тувну ва писателиз ччвур тутрувуз къарар адабгъну кIури, ихтилат арайиз удубчIвну. Дюзди кIуруш, узу, Урусатдин писателарин союздин вакил вуди, 2013-пи йислан мина думу секцияйик каза. Узуз му месэлайин гьякьнаан заседаниейиз гъач кIурур, узхьан сес гьерхрур гъахьундар, ва узу туву сесра адариз. Белки, узу Багъир Ражабовичдиз му ччвур тувбахъанди шлуб аьгъяди, узхьан гьерхундаршул.
Гьаму аьгьвалатнаъ, му месэла гьял апIбан рякъяр агури, М. Р. Гьясановди ва З. М. Загьировди писателин документар Табасаранарин милли культурайин автономияйин терефнаан тувуб ккун гъапIну, ва му тешкилатдин председатель Айваз Аьлихановдин тIалабниинди, Багъир Ражабович «Дагъустандин халкьдин писатель» ччвурназ улупбан документарин папка узу гьязур гъапIунза. Айваз Мясумовичди думу папка кюмек апIуз миж кайи, аьхю гъуллугъарихь хьайи ихь сар ватанагьлийихьна гъубхну, аммаки документар я улихь гъушундар, я кьяляхъ гъафундар. Документар шаир яшамиш шулайи шагьриан вая учв аьхю гъахьи райондиан тувну ккунду кIури, мелзналан жавабар гъахьну. Дидхъан планарра, зенгарра, гафар тувуваларра гъахьнийи, хъа магьа закур-саритI, 5-пи майдиъ, Б. Р. Ражабовдин 90 йис тамам шула – му юбилейдиз халкьдин писателин ччвурнан гьякьнаан арайиз гъафиб адар.
2-пи майдиъ лезгйирин писатель Сажидин Сеидгьясановдинра 90 йис тамам шула. Хъа дугъаз «Дагъустандин халкьдин шаир» кIуру ччвур, вазар ккимиди тувну, гьязур дапIна. Ихь гъунши миллетдин вакилари му ляхин Дагъустандин писателарин союздиз зат илтIитIикIди кIулиз адабгъну, кIура. Дагъустандиъ яшамиш шулайи лезгйирин чпин миллетдин жаради писателарин союз а. Гьаму багарихьди Дагъустандин азербайжнарира жаради чпин писателарин союз тешкил гъапIну. Дурар ктарди гъи Дагъустандиъ СРП, Кавказдин писателарин клуб, ЛИФФТ ва хайлин жара тешкилатар лихура. Йиз фикриан, гьаци хьуб дюзра ву. Фицики, «Дагъустан писателарин союз» ччвур алди, республикайин литераторарин аьхювал апIурайи идара анжагъ чан гъайгъушнаътIан адру, лайикьлу писателариз чалантина зарартIан тутрувру тешкилатдиз илтIибкIна. Йиз гафар ачухъ апIури, Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардашди «Литературайин Урусат» («Литературная Россия») газатдиъ чап дапIнайи макьалайиан саб-кьюб цIар арайиз адагъурза: «Дагъустандин писателарин союзди чан уьмур 2003-пи йисан 3-пи октябриъ Расул Гьямзатов гъакIи йигъан ккудубкIну. Гьамусяаьт чаз Дагъустандин писателарин союз кIурайи тешкилатдиъ Расул Гьямзатовди ва дугъан улихь гъахьидари гъурмиш гъапIу тарихнахъди аьлакьа хьуз гъитрайиб цIибдира имдар».
Расул Гьямзатов Дагъустандин поэзияйин багъдихъ лихурайи багъбанчиси гъахьну. Хъа гъи (думу сар йиз фикирра дар) «Союз» анжагъ чахъ либхура. Му тешкилатдиъ айидари чпин зегьмет уьбхюри, имбударинуб гьюбхювал аьдат дубхьна. Дурари, имбу шаирариз хабаркьан адру конкурсар гъурхунча кIури, чиб-чпиз пешкешар, премийир туври, газатариан ва телепередачйирихъан мубаракар апIури шулу. «Союздиз» ихтибар дапIнайи пулсуз форумариз чиб тIирхуру, харж дарапIди чпин эсерар таржума апIуру, чпин юбилеяр къайд апIуру, вари Урусатдин антологйирик чпин эсерар каъру. Хъасин дишла, ихь миллетдин литературайин терефнаан антолог-йириъ чпин эсерар гъядягъну, чап гъапIну кIури, газатариз мялуматар-макьалйирра тувру. Хъа уву яв эсерар дина хътаъган, душвак явдар дарди, йиздар каърин? Гъавриъ айидариз мицдар тIулариин аьлхъюб гъюру. Мициб янашмиш’вал миди вуйи шаирари чпин терефназ вуйи аьхю гьюрматсузвалси гьисаб апIура.
Дициб гьюрматсузвал «Союздин» серенжемариъ аьдат дубхьна. Дербентдин 20-пи мектебдиз Гьямзатовдин йигъариз дуфнайи М. Аьгьмедова-Колюбакинайи сягьнайилан «Союздин» идарайиан вуйи чан дестейиз гафар тувруган, гьамци кIурайи: «Ичв улихь «Халкьдин шаир» ччвурар тувнайи ва гележегдиъ халкьдиндар шлу шаирари гафар пиди». Янаки му идарайиъ дугъан чавшар вуйидариз чарасуз вуди «Дагъустандин халкьдин шаир» ччвур тувди. «Союздиз» икрамназ дяргърудар, иллагьки му тешкилатдик ктрудар, дурари затра шаирарси гьисаб апIурадар ва дурариз саб жюрейинра дикъат туврадар. «Узу, халкьдинур дарди, шлинур ву?» – кIури, дугъахъ хъипри, чиб гъютIусурайидарра а. Хъа чан ликри жил гъибисхъанмина гъи 90 йис хьайиз дугъриди халкьдихъ гъилиху, ихь миллетдин тарих, сяняаьтар, эл-аьдат, дусуб-гъудужвуб атIабгнайи, чIалнан словариз барабар вуйи «Намуснан сир» романсиб эсер гъибикIу Багъир Ражабов, халкьдинур дарди, шлинур ву? Дугъан дережайик багьнйир кирчрайи судйир фужар ву? Дугъан улихь «Дагъустандин халкьдин писатель» ччвурар тувнайи жара миллетарин вакиларин яратмиш’валин дережа дугъантIан зиина вуйин? Учву яратмиш’валин дугъри талитариз удучIвай – гьеле лигурхьа, шлик фициб гьунар каш! Гьамциб аьгьвалат арайиз хурайи «магълуб даршлу союз» шлиз лазим ву?! Табасаранар ккебехъну гъузрудар ву кIури, гьарсабдин кьадар айиб ву.
Гьар фици вушра, саб ляхин герчек вухьуз: заан ччвурари бикIурайидарикан шаирар апIурдар. Абумуслим Жяфаровдиз, Манаф Шам-халовдиз, Шамил Къазиевдиз, Юсуф Базутаевдиз ва миди вуйи аьхю писателариз «Дагъустандин халкьдин шаир» кIуру ччвур тувну адайи. Дурар гьацира халкьдиндар ву ва гьарган гьацдар вудира гъузди. Багъир Ражабовра заан ччвурариз мяна туврайи кас дар. Дугъан савадлуваликан, аьгъюваларикан, деринваликан улхуруш, фуну союздиз вушра дугъхьан, студентаризси, лекцйир урхуз хьиди. Ва гьякьикьи писателин зегьмет, ихь халкьдин ирсназ илтIибкIну, инсанарин фагьмиъ ва юкIвариъ уьбхюри гъубзди.
