«Ялхъвнар апIуз узу бицIи вахтнаанмина аьшкь айир вуйза. Гьеле мектебдин 4-пи классдиъ урхури имидитIан адашди узу гъулан клубдиз хъади гъафнийи ва чав арайиз дубхнайи ялхъвнарин коллективдин жергейиъ дерккнийи. Ялхъвнарин репетицйир думуган 4-5 сяаьтна кIули гъягъюйишра, урцудайчу. Адашди байвахтнаанмина ялхъвнин эдеблувал ва къайда, уьрхюз дидин хусусивал, сабдизра ухшар дару, анжагъ хиларин, ликарин, машнан лишнарин ялхъвнин чIал кIваантIан гьисс апIуз улупуйчуз. Думу вахтна вари ич дестейин баяриз адашдиси дичIиргну ялхъван апIуз, дугъаз ухшардар хьуз ккундийи. Хъа узу, думу йиз адаш вуйивалиин дамагъ апIури, узу жарадарин кьяляхъ гъузну ккундар кIури, фикир апIури гъахьунза», — ктибтура РД-йин культурайин лайикьлу гъуллугъчи Хочбар Бабаевди.

  

Бабаев Хочбар Рамазанович Хив райондин Гъвандикк гъулаъ бабкан гъахьну. Думу РД-йин культурайин лайикьлу гъуллугъчи, Дагъустандиъ культурайин цирклиъ машгьур кас Рамазан Бабаевдин бай ву.

1996-пи йисан Гъвандикк гъулан кьялан мектеб ккудубкIну, Хочбар Мягьячгъала шагьриъ культурайинна искусствйирин колледждин хореографияйин отделениейик урхуз кучIвру. Думуган Рамазан халуйиз чан бай фунуб вушра институтдик урхуз кауз мумкинвал айи. Амма балин ялхъвнарихьна вуйи аьшкь ва гьевес кIваантIан вуйиб рябкъюри, абйир-бабари дугъан тереф гъибисну. 2000-пи йисан колледж ккудубкIбалан кьяляхъ, Хочбар чахъди саб курснаъ урхури гъахьи дуст Русландихъди Нижневартовс шагьриз гьюкуматдин педагогвалин институтдик урхуз кучIвуз гъягъюру. Гьадушваъ кьюрид дустари милли ялхъвнарин «Кавказ» кIуру ансамбль яратмиш дапIну, хьуд йисан гьадму ансамблин балетмейстерди лихури гъахьну.

«Учу Нижневартовск шагьриъ ужуб ансамбль тешкил гъапIунча. Гьарсар касди, учв наан яшамиш шулашра, багъри ватан, гъул, милли аьдатар, наслин тарих гьархну ккундар. Ихь халкьарин аьдатарин ччивар лап кьадарсуз деринариъ а. Ухьу дурар уьрхюзси, артмиш апIузра буржлу вухьа. Гьаддиз узу асас вуди ансамблин репертуар милли аьдатарин темайиан гьязур апIури гъахьунза. БицIи вахтнан арайиъ ич ансамбль Нижневартовскдиъси багахь хьайи жара шагьрариъра машгьур гъабхьнийи. 2005-пи йисан «Кавказ» ансамблин юбилей къайд апIбан шадлугънан концертдин программайиз лигуз Сургут шагьрин жямяаьтлугъ тешкилатдин кIулиъ айи Александр Зубаилов гъафнийи. Серенжемарин кьяляхъ дугъу узуз Сургутдиз гъюбан ва гьадушваъ ялхъвнарин мектеб абццбан теклиф гъапIнийи. Дугъан теклиф кьабул дапIну, 2006-пи йисан Сургутдиз гъушунза ва гьадму йисан гьадушваъ «Ватан» ччвур али ансамбль арайиз гъабхунза. 2009-пи йисан «Ватан» ялхъвнарин коллективдиз халкьдин ансамбль ччвур тувну. Коллективди 2013-пи йисан Екатеринбургдиъ вари халкьарин фестивалиъ, Тюмень шагьриъ вари Урусатдин фестивалиъ ва Урусатдин жара шагьрариъ кIули гъушу халкьдин фестивалариъ, конкурсариъ Гран-прийин ва жара хайлин заан йишвар гъадагъну», — ктибтура ич сюгьбатнаъ Хочбар Рамазановичди.

Гъийин йигъан Хочбар Рамазанов чан коллективдин руководителра, балетмейстерра ву. Ансамблиъ гьамусяаьт 87 артист лихура. Дурарилан гъайри, ансамблиз гъадагъайиз улихьна вуйи гьязурвалин дестейиъра 38 бицIири яхъвнар дургъура .

«Ансамблин репертуариъ айидар асас вуди Дагъустандин милли халкьарин ялхъвнар ву. Гьацира гуржйирин, азербайжнарин, эрменйирин культурйиризра фикир туврача. Къайд апIуз ккундузузки, Сургут шагьриъ ва кIулди Ханты-Мансийский автономный округдиъ «Ватан» ансамблин иштирак’вал адарди саб мяракара кIули гъябгъюдар. Яна шагьриъ ва региондиъ тешкил апIру аьхю серенжемариз сабпи нубатнаъди «Ватан» ансамблиз теклиф апIури шулу. Ансамблиъ айи артистарин 75 процент дагъустанлуйир ву, 25 процент — кавказдин жара республикйирин вакилар ва 5 процент — урсар. Ялхъван апIуз аьшкь ва иштагь айидар вари учу гьязурвалин группайиз кьабул апIурача.

Асас вуди дарсар узу кивраза. Учу ансаблиъ гьяфтайиъ юкьуб ражари, хъа гьязурвалин дестейиъ гьяфтайиъ кьюб ражари дарсар гъахурача. Гьамусяаьт цIийи дестейиз бицIидар кьабул апIурача. Сентябрин вазлилан башламиш дапIну, майин аьхиризкьан узу дурарихъди ляхин гъабхураза. Майин вазлиъ абйир-бабариз теклиф дапIну, ачухъ дарс шулу. Думуган узу дурариз улупу ялхъвнарин устадвалин программайин концерт гъабхури шулча. Гьадму ачухъ дарснаъ ужударстар, бажаранвал кайи, гележегдиъ ялхъвнар апIуз дубгъбаан аьгъювалар гъадагъувал давам апIуз ният айи живанар ансамблиз гъядягъюри шулча. ИкибаштIан кIулди му вари ляхин гъабхуз сар касдиз гъагъиди шулу. Гьаддиз яратмишарин ва репетицйирин пай уз’ина гъадабгъунза, хъа артистарин гьарсаб ялхъвниз милли палтар гьязур апIбан, тешкиллувалин ва гьацдар жара месэлйир йиз кюмекчи балетмейстер Хадижат Аьбдурягьмановайи гьял апIура.

Ялхъвнин чIал – думу хусуси чIал ву. Ялхъван тамашичйирин кIвак кабсруганси, кьабул шлуси сягьнайиина адабгъувал думу диврайи балетмейстерикан асиллу ву. Ялхъвнарин аьхю десте сягьнайиина удучIвишра, эгер ялхъвнар дивбан саягъ ужуб дарш, дурар инсанариз кьабул шулдар. Бажаранвал кайи сар артистдихьанра вари залин гьарсар тамашичийин кIваз тясир апIругансиб ялхъван апIуз шулу. Узуз уьмриъ гьацдар касарихьан дарсар гъадагъувал кьисмат гъабхьунзуз. Адашдилан гъайри, милли ялхъвнариан Мягьячгъалайиъра узуз дарсар киву машгьур мялимар Санкт-Петербургдин культурайин институт ккудубкIу Къурбан Къурбанов, классикайин ялхъвнариан Москвайин ГИТИС-дин диплом хьайи Марьям Казимова, урус халкьдин ялхъвнариан Краснодарин культурайин институтдиъ гъурху Мурад Умалатов узу саб вахтнара гьархидарза. Дурари узуз ялхъвнин чIал дубгъуз ва думу аьшкь айи жара касарихьна гъабхуз улупунзуз», – дамагъ кади кIура Хочбар Бабаевди.

Хочбар гьамусяаьт Сургут шагьрин культурайин центриъ лихура. Дугъан ватандихьна вуйи рафтариз, хъуркьувалариз, инсанарин дугъахьна вуйи хъугъ’вализ ва янашмиш’вализ дилигну, ляхнин кIулиъ айидари Хочбаризра хабар дарди дугъан документар Дагъустандин культурайин Министерствойиз хътаъну. Гьаму улихьна йигъари Хочбар Бабаевдиз Дагъустан Республикайин культурайин лайикьлу гъуллугъчи ччвур тувну.

«Табасарандин нурар» газатдин редакцияйин коллективди, Хочбар Бабаев му заан ччвур тувбахъди кIваантIан тебрик апIури, дугъаз гележегдиъ хъана заан ччвурарин сагьиб хьувал ва хъана заан хъуркьувалар гъадагъувал ккун апIура.