Бязи инсанарикан, дишагьлийирин арайиъ дуствал шлуб дар кIури, гафар ерхьуру. Улихьдин вахтари дишагьлийи хал-хизан ккебгъиган, дугъан юлдаш шубар уьмриан дургури гъахьну, яна, аьдат вуйиганси, хизан хъайи дишагьлийин гьар йигъандин яшайишдин месэлйири дустарихъди вуйи аьлакьйир гъирагъдизди гьадагъуз гъитуйи. Дишагьлийири сар-сарихъди дуствал апIуб, гюрюшариз гъягъюб аьдат дайи.
Дюзди кIуруш, дагълу хизанариъ гъира гьаци ву. Ва дишагьлийирин арайиъ ачмиш шулайи дуствалин аьлакьйирин аьхюбсиб пай вахтназдитIан вуйидар дар. Хайлин дишагьлийириз чпин саб фила-вуш дуствалин аьлакьйириъ ади гъахьи шубар вахт улдубчIвган гьархру. Дици хьпаз себебарра а. Дурарикан асасуб – сар-сарихъди гаф-чIал апIури имдрувал ву. Дустар адру жилар гьеле-меле адаршул, хъа дуст риш адру дишагьлийир гизаф а.
Гъийин деврин хайлин дишагьлийирин фикриинди, дуст риш – хъпехъуз аьгъю, дустран дерд чанубси гьисс апIру, бахилвал ктру, чан наразиваликан вая разиваликан ачухъди пуз шлу дишагьли ву. Дуствалин мани аьлакьйир уьрхюрайи дишагьлийиз зенг апIуз, дугъаз кIваъ айи дерднакан ктибтуз вая шадвалин гьиссар ачухъ апIуз, дугъкан кюмек ккун апIуз, дугъахъди хялишди вая рягьятвал гъадабгъру йишвариз гъягъюз шулу. Дишагьли швуваз душну чан юлдшарихъди вуйи аьлакьйир гъирагъдиъ гъитишра, дугъан дуст шубарихъ ул хъади шулу. Бязи жилариз чпин хпарин дуст дишагьлийир затра кьабулди шулдар ва дурари гюрюшар гъахбаз аьксивал улупуру. Дидизра чан себебар а.
Дишагьлийирин дуствалихъ хъугъуз шулин кIури, узу хайлин дишагьлийирихьна илтIикIунза. Бязидарин жавабарихъди учвура таниш апIуз ккундузуз.
Эльмира Аьшурбегова, шаир, Дербент шагьур:
– Ав, дишагьлийирин арайиъ марцци дуствал айиб ву. Узуз гизаф дустар азуз – таяригъра, узутIан аьхюдаригъра, бицIидаригъра. Йиз гафариз вуйи саб мяълийик гьамцдар цIарар ка:
Гьарсаб гъулаъ айиз гъала –
Дустар айиз гьарсаб гъулаъ.
Гъулариъра-шагьрариъра, ихь миллетдигъра, жара миллетаригъра, дугъриданра, гъалйир айиз.
Дуствал – инсандин багьа хазна ва бахт ву. Диди жвуван абайизна бабаз дархьидарикан багъри чвйир-чйир апIуру. Дустарин сабпи лишан вафалувал ву, дугъу уву гъапIу ляхникра, гафнакра ужуб абгури, дидиз кьувват тувру. Кьюр дустран ара йимишдин гьарин ва инсандин аьлакьйирик мисал ву: инсанди гьарихъ шид хъубзри, руг хъапIри, цирклар дюз алаури, хъайивал апIуру. Хъа гьари инсандиз цIюхъюм йигъан сирин, мархь али йигъан далда тувру ва чан йимиш багъиш апIуру. Му аьлакьйириъ терезар адар, ва гирамивална гьюрмат уьрхюз кIван жумартвал ва ихтиятвал лазим ву. Ихь гафар «Дуствалин мяълийин» цIарниинди ккудубкIурхьа: «Уьбхюрахьа ара, вуди ихтият».
Фаина Аьбдуллаева, Табасаран театрин артист, Дербент шагьур:
– Узуз бицIи вахтнаан мина вуйи сар юлдаш дишагьли азуз. Думу гьамусяаьт Москва шагьриъ яшамиш шула. Узу дугъахъди йиз дерд ва шадвал пай апIури шулза. Гьаци дугъура узухъди. ИкибаштIан, телефонар адру вахтна аьлакьйир уьрхюз читинди вуйи. Хъа гьамус учу саки гьар йигъан телефондин кюмекниинди сар-сарин «багахь» шулча. Хъа, жараси кIуруш, девирра дигиш гъабхьну, инсанарра. Дустар имиди гъубзри, багъри чйирира сар-сарихъди гафар дарапIри, кудулхну дявдиъ шулу. Жвуваз хайир абгбахъ хъергнайидарра гизаф а.
Дицисдар инсанариз дуствалин мани аьлакьйир уьрхюз аьгъдар, дурариин ихтибарвалра апIуз шулдар. Гьаддиз дишагьлийирин арайиъ 100% мюгькам дуствалин аьлакьйир хьуб мумкин ву, пуз шулдарзухьан. Амма фунур вушра шураз варитIан багъри ва юкIв тувуз гьязур вуйи дуст — дугъан дада ву. ДадатIан ужур дуст шулу кIури, фикир дариз.
Эльвира Асланова, алверчи кас, Санкт-Петербург:
– Йиз уьмриъ узуз хайлин юлдаш ва багахьди таниш вуйи дишагьлийир гъахьунзуз. Дурар вари ккундузуз ва варидарихьна гьюрмат уьбхюраза. Юлдаш дишагьлийирихъди рягьятвал гъадабгъуз, кIван гьевес ачухъ апIуз, сатIиди саб ляхниин машгъул хьуз вая сабси сейриз гъягъюз шулу. Амма узу саб вахтнара йиз дустариз жвуван хизандиъ шулайи ляхнарикан ктибтур вая жара сирар ачухъ гъапIур дарза. Жвуван вая хизандин месэлйирихьна узу кьадарсуз ихтиятди янашмиш шулза, ва йиз месэла жарарихъди гьял гъапIну кIури, думу касди йиз месэлайихъан вая дерднахъан саб вахтнара узуси юкIв убгидар. Жвуван дерди гьял апIуз фицдар рякъяр агуруш, гьарсар касди чав кIул’инди фикир дапIну ккунду.
Наргиз Гюлечова, журналист, Каспийск:
– Ав, дишагьлийирин арайиъ мюгькам дуствал шулу. Чпин дустарихьна вафалуди, юкIв ачухъди янашмиш шлу ва бахилвал адарди уьмурлуг дуствал уьбхру дишагьлийир а. Хъа, гьяйифки, думу цIарнаъ вари дишагьлийир дерккуз шулдар. Асас вуди гъийин девриъ, дустар вуча кIури, гъючIакк гъван ккивнайи, дустриин бахилди вуйи, жарарин хъуркьувалариан гъянаъ айи юкIв кIару дубхьнайи хаин дишагьлийирра гизаф а. Дуст вуза кIури кучIлар апIури, чан хайирназ уж’вал ва ужуб янашмиш’вал иштелмиш апIурайидарра а. Гьяйифки, дустар вуча кIурайидар вари дугъри дустар дар. Дуствал апIуз аьгъяди ккунду. КIваантIан вуйи дугъри дуствал аьхю девлетнахьди тевуз шулу.
Гъизбика Мурадова, повар, Хючна гъул:
– Шлихъди дуствал апIуруш, гьарсар инсандикан чакан асиллу ву. Флану дишагьлийихъди дуствал апIуруш, думу яв инсан вуш, дугъаз юкIв ачухъ апIуз шулуш, сабпну аьгъю шулу. Жвуван кIваъ айи шадвал вая дерд дишагьлийиз ачухъ апIруган, дугъан увухьна вуйи рафтар машну ва улари улупиди. Узуз уьмриъ дишагьлийиз йиз сирар ачухъ апIру дюшюшар алахьунзуз. ЦIиб вахтналан думу ляхин гъапIувалиин швумал гъахьнийза. Гьаддиз варидариз насигьят вуди кIурза, инсандин хасият, увухьна вуйи дугъри янашмиш’вал бегьемди аьгъю дарапIди, дуствал уьбхюз гьялак махьанай.
