Шид – инсандин уьмриъ варитIан асас йишв бисурайи шейъ ву. Жуван сагъламвал уьбхбан бадали, ухькан гьарсари гьар йигъан саки 3 литрихьна шид дубхъну ккунду. Хъа шагьрариъ ухьуз ккунибсиб, убхъуз шлу марцци шид адар. Думу, лабораторйириъ швнуб дережайиъди марцц дапIну, хъасинтIан хулариз деебтурадар.

Улихьнаси «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз Мягьячгъала шагьрин Ленинский райондик кабхърайи Хушетдин шид марцц апIру тешкилатдин лабораторияйин начальник Марина Шябанова хялиш гъахьнийи. Дугъахъди газатдин вакилари шид марцц апIбан гьякьнаан кIули гъубху сюгьбат жикъиди исихъ чап апIурача.

– Марина Уьмаровна, яв бина наънан вуяв ва му ляхниин фици машгъул гъахьунва?

– Йиз абйир-бабар Табасаран райондин Кюрягъ гъул’ан Мягьячгъалайиз кючмиш гъахьидар ву. Узу Мягьячгъала шагьриъ бабкан гъахьунза. Мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ, Дагъустандин гьюкуматдин университетдин биохимияйин факультетдик урхуз кучIвнийза. Университет хъуркьувалиинди ккудубкIну, шубуд йисан Дагъустандин Огни шагьрин 3-пи нумрайин мектебдиъ йиз пишекарвалиан дарсар киври гъилихунза. Хъасин сад йисандин арайиъ йиккун сурсатар гьясил апIру комбинатдиъра ляхин гъапIунза. Хъа 2008-пи йисан ич тешкилат ачмиш гъапIу йигълан мина гьадушваъ лихураза. Душваъ сад йисан инженерди гъилихунза, хъа 2009-пи йислан мина лабораторияйин начальникди ляхин апIураза.

– Ляхнин асас вазифйир фицдар вуяв?

– Ич лабораторияйиъ асас вуди шагьрин хулариз деебтнайи штун ери ахтармиш апIура. Думу суткйириинди зат дийийибгъри либхурайиб ву. Учу гьар сяаьтнак думу штук лазим вуйи кьадарниинди хлор каш, хъа гьар кьюб сяаьтнак штук кьалушин каш, ахтармиш апIурача. Пуз шулу, ихь хулариъ ишлетмиш апIурайи шид гьаммишан ич гюзчиваликк ккайич.

– Мягьячгъала шагьриъ ишлетмиш апIурайи штукан фу пуз шулу?

– Му цирклиъ лихурайи пишекриси, узхьан пуз шулзухьан, шид марцциб ву кIури, дид’ин гизаф ляхин дапIну ккунду. Яна штун ери за апIбиин зегьмет дизигну ккунду. Хъа гьамусяаьт штун ери айибтIан ужу апIбан бадали, шид марцц апIру ужудар технологар лазим ву. Гъийин йигъаз му жюрейин пишекрарин кьадар лап кьитди ву. Гьамусяаьт ич лабораторияйиъ йиз хиликкди 5 лаборантди ва 2 инженери ляхин апIура. Дурар вари ужудар пишекрарра ву.

– Мягьячгъалайиз шид наънан гъюрайиб ву?

– Учу, марцц апIури, шагьрин Ленинский райондиъ айи хулариз деебтурайи шид гъанавдиан (КОР) ву. Варидариз мялум вуйиганси, думу гъанав шагьриан тина гъябгъюрайиб ву. Хъа шагьрин имбуну пайназ, яна Кировский райондиз миатлийин шид гъюра. Учухьинди гъюрайибтIан думу терефназди гъюрайи шид швнуб-саб ражари марцциб ву. Гьяйифки, ихь инсанариз чпиз айибдин гъадриъ хьуз аьгъдар. Пуз ккундузузки, гьадму ухьу убхъурайи шид гъюру гъанавдизди варидари чпин зирзибил, пластмассдин бутулкйир ва жара шей’ар гатIахьури шулу.

– Гъанавдин шид марцц апIайиз, гьаци чиркинди думу наанакьан гъюра?

– Шид марцц апIру ич дараматар Мягьячгъалайин Хушет поселокдиъ а. Гьадушваъ, гъюрайи шид кIулиан чIатху, хъасин бицIи, хъа аьхириъ жвилли зирзибилихьан марцц апIури, симарикан дапIнайи арчлар а. Дурари шид сифраккан гъапIубси марцц апIуру. Душваъ уч гъабхьи зирзибил марцц апIру инсанарра лихура. Зирзибилихьан марцц гъапIу шид гьадушваъ айи шид уьбхру йишваз гъюра. Душваъ думу шид суткайин арайиъ дубсуз гъибтру, анжагъ хъасинтIан марцц апIуз деебтурадар. Сифте шид фильтрарихъна гъюра, хъа дилин хлорихьди тартиб апIуз гьапIра. Саб гафниинди, учу 4 дережайиъди шид марцц апIурача. Хъа, хлорра кабхьну, марцц дапIну гьязурди айи шид 10 агъзур кубический метр шид гъябгъру резервуарариъ уьбхюрача. Хъа душв’ан тина сарун думу ихь агьалйирин хулариз гъябгъюра.

– Гьадму резервуарариъ айи шид варидариз гьубкIрайин?

– Ав. Ич шид гьубкIну айич. Учу багахь хьайи гъуларра штухъди тямин апIурача. Гьятта бистнарихъ шид хъубзру вахтна, Къарабудагъкент райондизра туврача. – Шид хлорихьди гьаз тартиб апIурайиб ву?

– Думу штук кайи микробар йихуз, шту инсанарин сагъламвализ зарар тутруври, чIуру тясир дарапIри кIури, гъабхурайи ляхин ву. Духтрари, думу ужуб ляхин дар, кIури шулу, амма гъийин йигъаз варитIан мянфяаьтлу ва цIиб кьимат удубчIвурайи саягъ анжагъ шид хлорихъди тартиб апIувал ву. Учура, йиз хизандира ва багахьлуйирира – варидари убхъурайиб гьаму шид вуйич.

– Бязи вахтари ихь хулариъ крандиан шид саб аьжайиб ниъ хъади гъюру кIури, аьрзйир ерхьури шулу. Гьадму фтикан асиллу ву?

– Думу вахт-вахтарик шулайи гьядиса ву. Асас вуди штук жюрбежюр уьзрар арайиз гъюру микробарин кьадар артухъ шлуган, учкан санэпидстанцияйи дидик хлор артухъси капIувал тIалаб апIуру. Эгер гьациб вахтна шид лазим гъабхьиш, дидихъ хъайи ниъ дубгбан бадали, думу, ачмиш вуйи бедрейиъ ясана айитI йишв айи жара гъаб-гъажагъдиъ уч дапIну, саб-кьюб сяаьтна гъибтну ккунду.

– Хъа ухьу пулихъ масу гъадагъурайи штарин гьякьнаан фу пуз шулу?

– Мисалназ, «Горная» шид гъадабгъиш, думу фильтрихъан марцц дапIну, крандиан убзнайи гъанавдин шид ву. Саки имбуну штарра гьаци ву, пуз шулу.

– Марина Уьмаровна, гьамусяаьт ичв лабораторияйин улихь варитIан гъагъидарси фицдар месэлйир дийигъна?

– Ерси авадлугъар ктарди, учуз варитIан гъагъиди алабхъурайи месэла – пишекрар адрувал ву. Дюзди гъапиш, саки гьарсаб йишваз ляхниз гъадагъурайидар гьарурин майил-мадатарикан ву. Пишекрар адрувалра гьамдихъди аьлакьалу ву.

– Марина Уьмаровна, штун гьякьнаан учухъди мяналу сюгьбат гъабхбаз увуз чухсагъул.