Физический касарин арайиъ жигьиларин проектарин Вариурусатдин конкурсдиъ Дагъустандиан вуйи жигьилари 22 грант гъадагъну. Дурари республикайиз 30 миллионна 150 агъзур манат пул гъабхну.
Конкурс жигьиларин ляхнариз лигру Федералин агентствойи кIули гъубхнийи. Вари уьлкейиан улупнайи 8611 проектдикан 820 проект гъалиб гъахьидарси гьисаб гъапIну. Гъалиб гъабхьи гьарсаб проектдин авториз чан проект уьмриз кечирмиш апIуз федералин бюджетдиан пулин дакьатар тувна.
Дагъустандиан вуйи 22 жигьиликан юкьур кас табасаран баяр ву. Дурарин ара-йиан сар Табасаран райондин Халагъ гъулан вакил, РД-йин Халкьдин Собраниейин багахь хьайи Жигьиларин парламентдин депутат, экономикайин ва дилаварчивалин комитетдин председатель, «Насигьятчивал» проектдин автор Артур Эскеров ву. Учу дугъаз «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз теклиф гъапIнийча. Ич арайиъ гъабхьи сюгьбат исихъ чап апIурача.
– Жигьиларин ляхнариз лигру Федералин агентствойи му жюрейин конкурсар гъахури сабпи йис дар. Узу 2013-пи йисхъан мина конкурсариъ иштирак шули, проектар гьязур апIури шуйза. Хъа гьаму йисан грантариз Урусатдин Федерацияйи бюджетдиан артухъ дакьатарра улупна – яшайишдин проектариз федералин дережайиъди 3 миллиард манат жара дапIна.
Газат урхурайидариз пуз ккундузузки, эгер иштирак хьуз ккунидар аш, 2019-пи йисан сентябрин вазлиъ гьаму жюрейин конкурсдин кьюбпи пай кIули гъябгъиди. Ужудар теклифар кIулиъ айидарихьан дидиъ иштирак хьуз шулу.
Гьамус «Насигьятчивал» проектдикан ктибтидиза. Му проект пише ктабгъбан улихь дийигънайидариз, хусуси ляхин (дилаварчивал) ачмиш апIуз ккуни жигьилариз аьгъювалар тувру, тажрубайикан ктибтру, читинваларихьан гучI дархьбан бадали, гъабхру ляхниз кюмек тувуз гьязур дапIнайиб ву. «Насигьятчивал» проектдин метлеб – жигьил дилаварчйириз кюмек апIувал ву.
Дилаварчивалиъ сабпи гамар алдагъурайи гьарсар жигьилик ужуб тажруба айи дилаварчи «китIру» ва гьаму проект уьмриз кечирмиш апIру вахтна дугъу жигьилиз кюмекнан хил гьачIабккуру. Проектдиз асас вуди, сабпи нубатнаъди 52 насиягьтчи гьязур дапIну ккунду (1 муниципалитет – 1 насигьятчи). Проектдин сабпи 52 иштиракчи, аьгъювалар гъадагъну ккудубкIбан кьяляхъ, цIийиди гъафи жигьилариз насигьятчйир духьну ккунду. Проектдин дахилнаъди республикайин гьарсаб муниципалин райондиз гъягъювал ва шагьрарин ва районарин администрацйирихъди ляхин гъабхувал лазим ву.
Проект уьмриз кечирмиш апIбан натижйириз лигну, «Насигьятчивал» проектдин клуб арайиз дубхну ккунду. Хъа клубдин асас меэсла – бюджетдин пулин кюмек дарди проект уьмриз кечирмиш апIувал давам апIуб ву. Хъуркьувалиинди ляхин гъабхбаз дилигну, проект региондин бренд ва жигьиларин пишекарвалин артмиш’валин месэлйир гьял апIуз кюмек тувру экспертарин майдан дубхьну ккунду.
Лап багарихьди проектдин сайтра ачмиш апIбанди вуча, жямяаьтлугъ советра арайиз хибдича. Эгер ужуб тажруба айи дилаварчйирин хуш’вал гъабхьиш, гьадрарра насигьятчйирди кьабул апIуз гьязур вуча.
Проект Дагъустандин аьтрафарин 4 округдиъ уьмриз кечирмиш дапIну ккунду. Асас серенжемар Дербентдиъ, Мягьячгъалайиъ, Хунзахдиъ ва Къизлариъ гъягъиди. Экспертарин тешкилатарихъди ляхин гъабхуз хъюгънача.
Гьамциб ляхин фици кIулиз гъафнуш, гьаддиканра пуз ккундузуз. Жигьиларин парламентди Дагъустандин халкьдин мяшиатдин университтедиъ, Татарстандианра пишекрариз теклиф дапIну, студентарихъди серенжем гъубхунча. Душваъ къайд гъапIганси, гъийин девриъ, ляхин адар дупну, дахъну гъузну ккундар. Гьюкумтадин терефнаан теклиф апIурайи жюрбежюр ляхнар а, дурар жибдиъ пул адаршра ккергъуз шлудар ву. Гьаддикан ихь жигьилариз мялуматар тувувал лазим ву.
Республикайин гьарсаб гъулаъ гъулан мяишатдин сурсатар гьясил апIрудар а. Учуз дурар чпи гьясил гъапIу сурсатар масу гъадагърударихъди таниш апIуз ккундучуз. Мисал вуди, Табасаран район гъадабгъурхьа. Му райондиъ малин йикк, пеълин йикк гьясил апIрудар а. Учу дурар йикк масу гъадабгърударихъди таниш апIурча. Дупну ккундуки, учу апIурайи ляхин хусуси маракьар бадали тамам апIурайиб дарич, ич метелб – гъулан сурсат гьясил апIрудариз кюмек тувувал вуйич. Эгер гьясил апIурайи сурсатарин кьадар за апIуз кюмек гъабхьиш, инсанариз ляхинра шулу. Райондин, республикайин экономикара улихь гъябгъюру. Эгер кьюд-шубуд йислан учу гъапIу кюмекнан натижа гъабхьиш, магьа ич хъуркьувал. Гъи ухьуз ужуб тажруба айи, жигьилариз кюмек апIуз гьязур вуйи дилаварчйир цIиб адар. ЦIийи ляхин ачмиш апIурайирик гьадму кас рякъюъ тIаъру, насигьятар тувру дилаварчи «китIрухьа». Проектдиъ насигьят тувру, теклифар дивру 55 кас улупна. Гьадму касарихъан насигьят гъадабгъурадрин кьадарра 10 агъзур каскьан духьну ккунду, хъа му кьадарнакан 20 кас дилаварчйир гъахьиш, му ужуб натижа ву. Проектдин ляхин йис улдубчIвиган хъябкьбанди дарча, йисандин аьхириъ насигьятчйирин клуб ачмиш апIуз ккундучуз. Думу клубди ляхин давам апIруси албагувал лазим ву.
Проектдиз жара дапIнайи 2 600 000 манат учу планламиш дапIнайи ляхнариз гьубкIну ккунду. Эгер гьудрубкIруси гъабхьиш, учу серенжемар гъахурган спонсорар жалб апIбанди вуча, – гъапну ич сюгьбатнаъ Артур Аьликеримовичди.
Зиихъ къайд дапIнайиганси, гьаму ражари конкурсдин сабпи пай кIули гъубшнийи. Конкурсдин му пайнаъ сабпи йишв Москвайин, кьюбпи йишв – Санкт-Петербургдин, хъа шубубпи йишв – Дагъустандин вакилари гъадабгъну. Дагъустандин муниципалитетарикан варитIан гизаф гъалибчйир Табасаран райондин вакилр ву: Марат Рягьимов, Азим Къурбанов, Далгат Рягьимов ва Артур Эскеров. Дурариз варидариз чпин проектарикан ктибтуз «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз теклиф дапIнача.
Хъа гъийин ихь сюгьбатчи Артур Эскеровдиз чан проект уьмриз кечирмиш апIуз ужудар мумкинвалар, ляхнихъ хъюгъюз юкIв хъайи жигьилар, кIваъ айи ужудар ниятар кIулиз адагъуз кьувват ккун апIурахьа.
