Июлин 8-пи йигъан ихь уьлкейиъ хизандин, ккунивалин ва вафалувалин Йигъ къайд апIури, магьа 10 йис ву. Чпин хизандин манишин, ккунивал уьбхрудариз му йигъ гизаф хуш ву. 

 

Ухьу саки вари хизандиъ аьхю гъахьидар вухьа. Хизан кIуру гафнан мяна фу вуш, гьаддикан улхурхьа. Йиз фикриинди, хизан – му гьарсар касдин варитIан багахьлу ва багьалу инсанар яшамиш шулайи хал ву. Хизандиъ гьарган гьюрмат ади ккунду. Эгер хизандиъ гьюрмат адарш, сар кас тмунурин гъаразнаъ адарш, думу хизан гьисаб дар, хъа инсанарин десте ву. Хизан – му гьарган ихь юкIв зигру инсанар айи хал, бабу-дадайи гъубжу мани уьлин ицциб ниъ, бицIидарин аьлхъбарин шаду сесер ву. Эгер хизандиъ сариз аьзаб каш, имбударира гьадму аьзаб гьисс апIури ккунду. Хизандиъ аьхюдариз гьюрмат апIуру, дурарин насигьятар фикриз гъадагъуру. Саб гафниинди, хизандин эйсйири, сар-сариз бахтлу уьмур хъапIуз кюмек апIури, бицIидариз ужуб тербия туври, ужубна харжиб жара апIуз улупури ккунду.

Хизандин Йигъ къайд апIбахъди аьлакьалу вуди, учу «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз Орловский областдиъ яшамиш шулайи табасаранарин чешнелу хизандин кIулиъ айи Багьудин Аьгьмедович ва Мюгьюбет Багьудиновна Шагьсиновариз теклиф гъапIнийча. Дурари ич теклиф аьхю разивалиинди кьабул гъапIнийи. Дурарихъди гъабхьи ич сюгьбат исихъ чап апIурача.

– Багьудин Аьгьмедович, ичв хизандикан цIибди ктибтувал ккун апIурача.

– Учу Кюрягъ гъул’ан вуча. Йиз уьмрин юлдаш Халагъ гъулаъ бабкан гъахьир ву. Узу мектеб ккудубкIбан кьяляхъ, Дагъустандин гьюкуматдин медицинайин институтдиъ гъурхунза. Институтдиъ урхури имиди эвленмиш гъахьунза. Урхувал ккудубкIиган, узу, медицинайин жигьил пишекар, Орловский областдиз духтирди гьаънийи. Гьаддихъан мина ватандихьан ярхла йишвариъ узу духтирди, хъа Мюгьюбет мектебдиъ мялимди лихурача. Учу сатIи вуйи хизандиъ яшамиш шули 37 йис вуйич. Учуз 4 велед ‒ 3 риш ва сар бай ачуз.

– Мюгьюбет Багьуди-новна, учуз айи мялуматариинди, Орловский областдиъ гизаф йисари албагну яшамиш шулайи хизан вуйивализ лигну, учвуз губернатори, гюрюшдиз теклиф дапIну, пешкеш тувну.

– Учу жигьил вахтнахъан мина жилир духтирди, узу мектебдиъ мялимди лихури, ич арайиъ сар-сарихьна гьюрмат ади яшамиш шулайиваликан варидариз аьгъяйи. 2013-пи йисан учухьна газатдиан журналистар гъафнийи ва сюгьбат гъубхнийи. ЦIиб вахтналан «Хизандин ислягьвал» кIуру передачайиъра учкан ктибтнийи. Гьамци, учкан мялуматар гъеерхьиган, областдин губернатори июлин 8-пи йигъан къайд апIру хизандин, ккунивалин ва вафалувалин Йигъаз тешкил дапIнайи гюрюшдиз учузра теклиф гъапIнийи. Гьелбетда, учу му теклифниин рази гъахьнийча. Областдиан гьаму гюрюшдиз 10 хизандиз теклиф дапIнайи, имбуну хизанарин вакилар урус миллетдин вуйи, учу саб хизан дагъустанлуйир вуйча. Узуз удучIвну улхуз гаф тувиган, ич аьхюдари учуз туву тербия ич веледаризра туврача, гъапнийза. Фицики, аьхюну риш Гюльнарайи университетдиъ урхурайиган, губернаторин ччвурнахъ туврайи стипендия гъадабгъури гъахьнийи. Имбуну веледарира сифте мектебдиъ, хъасин университетариъ заан хъуркьувалариинди гъурхну. Учу ич веледариз багъри бабан чIал, жвуван культура улупбиинра ляхин гъабхурача. Дурариз марцци табасаран чIалниинди улхуз аьгъя. Аьхюну риш Дагъ.Огни шагьриъ чан хизандихъди албагну яшамиш шула, Дагъустандиъ айи инсанар, ихь аьдатар дугъаз лап бегелмишди ву. Дугъу учузра Дагъустандиз удучIвну гъюбан теклиф апIури шулу.

– Багьудин Аьгьмедович, гъи ухьу хизандикан улхурахьа, яв фикриинди, хизандин эйси фицир духьну ккунду?

– Гъийин девриъ хизандин кIулиъ айи кас гизаф сабурлур, зигьимлур, варибдин гъавриъ ахърур, лайикьлур, гьюрматлур духьну ккунду. Ихь байвахтнаси дарди, гъи девир дигиш дубхьна. Фуну девриъра ужубна харжиб, аьхюрна бицIир жара апIуз аьгъюди ккунду. Ужуб тербия тувбан бадали, сифтена-сифте учв хизандин кIулиъ айи кас гьацир ужуб тербия хъайир духьну ккнуду, фицики яв веледар, хизан увухьинди лигуру, увхъан тербия дубгъуру.
Хъа хпиринна жилирин арайиъ гьюрмат ади хьувал лап багьалу ву.

– Хизандиъ дишагьли фицир духьну ккунду, дугъу фунуб терефназ артухъ фикир тувуб лазим ву?

– Хизандиъ ужуб гьава арайиз хрур дишагьли ву. Дугъан хасиятнакан гизафуб асиллу ву. Хизандин эйси гизафси ляхниъ шулу, баяр-шубариз асас вуди тербия туврайир дада ву. Хизандиъ дугъан кьимат лап аьхюб ву.

– Мюгьюбет Багьудиновна, увура яв фикрар ачухъ апIин.

– Хизандиъ гьюрмат ади, жилиринна хпирин гаф саб гъабхьиш, сабурлувал уьбхюраш, вари месэлйир гьял апIуз шулу. Жилири институтдиъ урхурайиган, узу 6 йисан сижарихъди яшамиш гъахьунза. Багьудин машквраризтIан гъулаз гъюри шулдайи. Арайиъ ккунивал, гьюрмат айиган, читинвалариан удучIвуз шулу. Ярхла йишвариз удучIвну гъушиган, гьаммишан жвуван ватан, дагълар, багахьлуйир кIваинди шуйи. Гьамусра ватандиз гъювал узуз аьхю машквар вузуз. Урус миллетдин вакиларихъди яшамиш шулашра, ихь халкьдин аьдатар гъудургундарча, хялар аьхю аьшкьниинди кьабул апIури шулча.

– Бахтлу хизан арайиз хувал рягьят ляхин вуйин, дарш читин?

– Бахтлу хизан арайиз хувалин иштиракчйир – жилир, жилирин абйир-бабар, хпир, хпирин абйир-бабар ву. Бахтлу хизан арайиз хувал рягьят ляхин дар. Зиихъ ктуху касарин гаф саб дубхьну ккунду, гьадрарин разивалин йикьрариинди жигьил хизан арайиз гъюру. Жигьил хизандиз варидари чпин манивал тувну ккунду. Узу гьамцдар гафар апIури, ич хизандиъ айи гьюрматлувал гъябкъиган, райондин агьалйири «Хизандиъ албагувал» кIуру клуб ачмиш апIбан теклиф дивунзуз. Гьадму клубдиъ швнуб-саб жигьил хизан албагунза, узхьан шлу кюмек апIураза.
Шагьсиноварин хизандихъди маракьлу ярхи сюгьбат гъубхнийча. Му кьюр касдин гафарихъ фукьан вахтна вушра хъпехъуз рази вуйча: дурарин терефнаан манивалин, ккунивалин, чпин уьмриин шад вуйивалин гьава учура гьисс гъапIнийча.

Багьудин ва Мюгьюбет, ичв хизандиан мани ригъдин нурар, ккунивал, берекет затра кам дарибшри. Гьамци албагну яшамиш хьуз Аллагьди варж йисандин уьмур тувричвуз.