Табасаран халкьдин тамшир
КIинтIмаргъ – баяр-шубари ихь ата-бабйирин вахтнахъан мина уйнамиш апIури гъабхьи тамши ву. Думу уйнамиш апIбаъ кьяляхънан наслари чпин дигиш’валарра тIаъну. Табасаранарин гъулариъ му тамши жюрбежюр жюрейиинди уйнамиш апIуру. Хъа узу думу учу фици уйнамиш апIури гъахьнуш, ктибтидиза.
КIинтIмаргъ тамшийин иштиракчйир кьюб дестейиз пай духьнура апIуз шулу, амма асас вуди думу кьюр касди уйнамиш апIурайиб ву. Тамши уйнамиш апIбан бадали, маргъ гъивиган завуъ утIубччвруганси, кьюбиб терефарихъанра кIакIар алаъну, гьязур дапIнайи кIинтI ва маргъ лазим ву. Тамши ккебгъайиз, дидин иштиракчйири тамши фуну гьисабниинакьан уйнамиш апIуруш, йикьрар апIуру.
КIинтIмаргъ ккебгъруган, кIинтIран ярхишназ лигну, узди ва чиб-чпиз къаршуди кьюб гъван дивру ва дурарин зиин кIинтI иливуру. Сану иштиракчи гьадму гъванарихьан саб тяйин манзилнаъ дийигъуру, хъа тмунури, искканди маргъ ккивну, кIинтI гъванарихьан цIиб ярхлади дийигънайи касдин терефназди завуз гатIабхьуру. Эгер дугъу кIинтI гъибисиш, кIинтI гатIабхьур магълуб гъахьиганси гьисаб шулу. Хъасин дурари йишвар гьюдюхюру: кIинтI гъибисур думу гатIабхьурин йишв’ина гъюру, хъа кIинтI гатIабхьур – гъванарихьан тяйин манзилнаъ дийигъуру.
Эгер гъванарихьан цIиб ярхлади дийигънайири кIинтI дибрисиш, думу кIинтI жилиин дабхънайи йишвахьна гъягъюру ва кIинтI чан хилиз гъадабгъуру. Гьаму вахтна кIинтI гатIабхьури чахь хьайи маргъ гъванариин иливуру. Хъа кIинтI хьайири думу гьаму маргълиз йивуру. Эгер дугъу гъиву кIинтI кубкIну, маргъ гъванарилан алдабхъиш, му дюшюшдиъра маргъ ккивну кIинтI гатIабхьу кас магълуб хьуб гьисаб ву, ва хъанара тамшийин иштиракчйири чпин йишвар гьюдюхюру.
Хъа эгер кIинтI маргълик ктрубкIиш ясана кубкIнушра, маргъ гъванарилан алдадабхъиш, гъванарихъ хъайири, маргъ гъадабгъну, кIинтIран саб кIакIнак кучру ва, завуз утIубччву кIинтIраз гужалди маргълихьди йивну, думу ярхлаз гатIабхьуру. Гьамци дугъу чан гьяракатар кьюб ражарисан текрар апIуру – мици кIинтI гатIабхьуз анжагъ шубуб ражаритIан ихтияр адар. Хъасин дугъу, кIинтI хилиз гъадабгъну, дурснайи гъванарихьинди диш цIарнаъди гамариинди манзил гьисаб апIуру. Гамар йицIбариинди гьисаб апIуру – йицIуб, къаб, сумчIур, ягъчIвур…
Мурар дугъан очкйир гьисаб шулу. Хъасин дугъу, тамши давам апIури, маргъ ккивну, нубатнан ражари гъванариин иливнайи кIинтI гатIабхьуру.
Гьамци тамши уйнамиш апIури, дурарикан фуну касди кIулиан чпи йикьрар дапIнайи гьисабниина ухди очкйир гъазанмиш гъапIиш, гьадму тамшийиъ гъалиб шулу.
