Наргиз Гюлечова
Гьар йисан 27-пи март Урусатдиъ Театрин йигъ вуди къайд апIура. «Табсарандин нурар» газатдин ккудубшу 12-пи нумрайиъ табасаран драмтеатрин директорихъди гъабхьи сюгьбатнаан Умгьанат Сулеймановайин «Табасаран театрин дарамат дивуз гаф тувна» кIуру макьала чап гъапIнийча. Хъа гьаму нумрайиъ ихь театрин актер, Хив райондин ГъуштIил гъул’ан вуйи Загьир Сяидовдихъди гъабхьи сюгьбат жикъиди туврача.
2004-пи йисхъанмина театриъ ляхин апIури, Загьир Сяидовдин гьамус саки 20 йис шула. Дугъу театр, гележегдиз вуйи ккуни ляхинси, чан кьюбпи хизансира гьисаб апIура. «Узу 1986-пи йисан ГъуштIил гъулаъ бабкан духьну, аьдати гъулан бай вуди аьхю гъахьир вуза. Мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ Дербентдин музыкальный училищейин театрин отделениейик урхуз кучIвунза. Гьадму йисан, урхуб давам апIури, ихь театриъра ляхин апIуз хъюгънийза.
Хъа му пишейихьна ккунивал гьапIруб ва наънан гъафиб вуяв гъапиш, пуз ккундузузки, узу мектебдиъ урхурайи йисари ич гъулаз спектаклйир хьади табасаран театр гъафнийи. Гьарсаб спектаклиз лигруган, гьадрарин арайиъ узура айиганси, гьадрарихъди сягьнайиин дийигънайиганси гьугъубжвуйзуз. Гьадмуган мектебдин кьяляхъ актервалин пишекар хьуз аьхю кьаст гъапIнийза. Йиз кьаст тамамвалиинди кIулиз адабгъбан бадали, урхузра, гьаддихъди сабси лихузра хъюгъюнза», – кIура театрин актери.
Ухьуз мялум вуйиси, аьхиримжи вахтари табасаран драмтеатрин ляхин ужиди кIули гъябгъюра. Гьар йисан швнуб-саб цIийи спектаклйир дивра. Гьарсаб спектаклиъ Загьир Сяидовра жанлуди иштирак шула.
«Фукьан спектаклйириъ узу иштираквал дапIнаш, якьинди пуз шулдарзухьан, амма ихь театрин коллективди диврайи спектаклйирин арайиъ узу иштирак даршулайидар тек-тюкра адар.
Гьарсаб спектаклиъ узухьна туврайи ролар яманди кьабулди вузуз. Увуз тасдикь дапIнайи персонаждихьна гьюрмат ва ккунивал адарди гъабхьиш, дугъан роль уйнамиш апIуб лап читинди алабхъуру.
Тяжуб шлу ляхин гьадму вуки, спектаклихьна гьязур шули ролар пай апIруган, режиссери гьич сабанкьан спектаклиъ иштирак шлу актериз чаз хас дару роль туву дюшюш гъабхьундар. Му роль кьабулди дарзуз, узухьна жара роль ча пуз узуз ихтияр адарзуз. Мисал вуди гъадабгъиш, режисери узухьна фициб-вушра саб роль тувиган, думу узхьан рягьятди уйнамиш апIуз шлу, узуз хас вуйи роль вуди шулу. Хъа эгер думу роль узхьан уйнамиш апIуз шуладарш, анжагъ гьадмугантIан жарарихьна тувудар. Гъийин йигъаз узу уйнамиш гъапIу гьич саб ролиинкьан швумал дарза. Гьар йигъан думу ролиъ ужуди учIвбан бадали ляхин гъабхруган, уву гьадму кас вуйиси хиял шулу!» – ктибтура сягьнайин устадри.
Ав, ухьу саб сяаьтди дусну спектаклиз лигура кIури, думу сяаьтнан арайиъ гьязур апIурайиб дар. Саб спектаклихьна гьязур хьпан бадали, 2-3 ваз лазим шулу. Гьаму вахтнан арайиъ спектакль арайиз адабгъбан бадали, режиссерина кIул’инди гьарсар актери сатIиди хайлин ляхин гъабхура.
«Спектакль улупуз кIури сягьнайи-ина удучIвган, дишлади уву ролиъ учIврава. Янаки, пьесайиъ улупнайи персонаждин гафар сарун явдар ву, ва дурар зат кIваълан гьархурдар. Уву ролиъ айивализ ва спектаклиъ уву тамам апIурайи вазифайиз лигну, гафар чиб-чпихъди цIарнаъди мелзниина гъюру.
Сягьнайиин спектакль улупру вахтна, дуфнайи тамашачйири актерар ва дурарин тамаши фици кьабул апIуруш, актерарин гевюлра гьаддилан асиллу шула.
Хъа саспиган режиссерина актерари хайлин зегьмет дизигну, аьхю мяна ади улупу спектаклийин тамашачйир гъавриъ адрахъдира гъузну шулу. Гьяйифки, ихь тамашачйириз гьаммишан ккуниб зарафатнан спектаклар ву. Гьаци ву дупну гъибтну ккундар. Гьаддиз учу лап аьхю дерин мяна айи спектаклйирра дивуз чалашмиш шулача. Фициб жюрейин спектакль дивишра, учуз ккуни, учу ккуни вафалу тамашачйирра ачуз. Дурарин кьадар сабан цIиб вушра, учуз дурар ачуз. Гьацдар бадали вуйич давам апIурайи ляхинра», – гъапну табасаран драмтеатрин актери.
Ич сюгьбатнаъ Загьир Сяидовди чан коллективдиканра ктибтнийи. Дугъан гафариинди, театрин гъарашугъар арайиъ айи гаф саб вуйи, вари саб ляхниин машгъул вуйи, сар-сарихьна гьюрмат ади лихурайи касар ву.
«Мялум вуйиганси, театрин артистарин маважибра думукьан аьхюб дар. Гьамкьан йисарин арайиъ мушваъ лихури, ляхин гъагъиб ву, ясана маважиб цIиб ву кIури, узу гьич сабанра театриъ лихурайивалиин швумал гъахьундарзу. Гьаци ву гъи душваъ лихурайи вари коллективра. Лихури ваъ, гъуллугъ апIури! Артист театриъ лихурадар, дугъу дидиз гъуллугъ апIура. Эгер артистдин жвуван театриз, культурайиз гъуллугъ апIуз кьаст адаш, дицир касдихьан театриъ кьаназ гъузуз шулдар. Дугъу чаз лап рягьти, аьхю маважиб кайи ляхин абгуз чара апIуру», – аьлава гъапIну Загьир Сяидовди.
