Гюльнара Мягьямедова
Мялум вуйиганси, гьар йисан ноябрин аьхиримжи элгьет йигъ Дадайин йигъси къайд дапIна. Гьаму машкври хизандин, гьюкуматдин ва жямяаьтлугъдин ляхнарик дишагьлийи киврайи пайнан важиблувал улупура.

Урусатдин президентди гьаму йис Хизандин йис вуди мялум дапIнайивализ дилигну, гъи ухьу хизандин манишин уьбхюрайи, бицIидариз тербия туврайи, чпин жилариз вафалувал улупурайи дишагьлийирин яшайишдин аьгьвалат фициб вуш, гьаддикан улхурхьа.
Гьелбетда, гъийин деврин экономикайин читин шартIариъ дишагьлийи бицIидар хпан бадали, дурар тербияламиш апIуз гъулайвалар арайиз хпан бадали, гьюкуматди хайлин уьлчмйир кьабул дапIна. Дурарикан асасуб Урусатдин президент Владимир Путиндин табшуругъниинди зегьметнан ва агьалйирин яшайиш уьбхбан министерствойи гьязур дапIнайи «Урусатдин Федерацияйиъ 2036-пи йисазкьан хизандин, демографияйин политикайин ва гизаф бицIидар айивалин стратегия юрутмиш апIбан ляхнар» проект ву. Проект гьял апIбан бадали, стратегия жямяаьтлугъдин арайиз адабгъна.
Стратегияйиъ мюгькам ва сагъу жямяаьт арайиз хпак, ватандиз вафалу ватандашарин насил тербияламиш апIбак абйир-бабари киврайи пайнакан, гьацира хизандин гъайгъушнаъ ади гьюкуматди кьабул апIурайи уьлчмйирикан дибикIна.
16 йис улихьнара ихь уьлкейиъ Хизандин йис къайд гъапIнийи. Гьаму 16 йисандин арайиъ «Демография» милли проектдиъ, гьюкуматдин программйириъ, федеральный ва регионарин къанундин актариъ хайлин теклифар улупнийи. Думу теклифар юрутмиш апIували уьлкейиъ агьалйирин кьадар цIиб хьуз гъитундар, амма, гьяйифки, дурарин кьадар гизаф артухъра гъабхьундар. Гъи ачухъди рябкъюрайиганси, му чарасуз гьял дапIну ккуни месэлайин деринвали хизандин эгьемият за апIру гьюкуматдин политика гъабхуб тIалаб апIура.
Аьдати хизандин эгьемиятнан гъаврикк ккаъбан бадали гъубху мянфяаьтлу ляхни халис хизан ккебгърударин кьадар цIиб хьуз гъитундар. Ихь ватанагьлийирин аьхюну пай мюгькам хизандин важиблувалин терефкрар ву, 70 проценттIан артухъ ватандашариз кьюр ва думутIан артухъ бицIидар айи хизанар ккунди а. Гьаддиз гьюкуматдин улихь дийибгънайи асас месэлйирикан саб экономикайин, яшайишдин, культурайин шараитар арайиз хуб ву.
Стратегия уьмрин тIалабарихьан ярхла документ дар. Дидиъ къарар адабгърудар, къарар тамам апIбахъан жавабдарвал гъабхрудар улупна, думу документдиз мюгькам бинара а. Проектдиъ, демографияйин месэлйир гьял апIбахъди сабси, гъулар артмиш хьпан, ихь аьхю уьлкейин инфраструктура къайдайиз хпан, зегьметнан, налогарин, жилин къанунарин, экономикайин, экологияйин, яшамиш шлу хуларин политикайин месэлйирра а.
Сабсана важиблу аьгьвалат – стратегия бицIидар айи дадйириз пулин кюмек тувбиинди ккудубкIурадар. Уьмри улупурайиси, кьюрин, шубурин ва артухъ веледарин дада хьпан бадали туврайи фуну пулра цIиб ву. Пособйир тувну кIури, дада лихурайи вахтна бицIир мектебдиан хъади гъюбан, бицIириз артухъ хъайивал апIбан, артухъ фикир тувбан месэла гьял шуладар. Вушра дадавалин капитал гъубзра, индексацияра хьибди, думу капитал тувбан къайдйирра цIийи алаиди. Стратегияйин авторари деврин тIалабариз лигну жямяаьтлугъдиз, абйир-бабариз, бицIидар хуз ккайи дишагьлийириз фикир кайи месэлйир вари ачухъ апIура.
БицIидар хру, уьрхру, хъайивал апIру дишагьлийириз гьюкуматди чахьан удукьру мумкинвалар вари ишлетмиш апIура. Эгер дада бахтлу вуш, вари хизанра бахтлу ву. Хъа бахтлу хизан уьлкейин девлет ву.