Зубайдат Шябанова
Табасаран райондин Жулжагъ гъулан «Шадвал» кIуру бицIидарин багъ райондин варитIан ужудар багъарикан саб ву кIури, узуз ухдитIан деебхьнайзуз. Му багъдин хъуркьуваларикан учу 2021-пи йисан макьалара гъибикIнийча. Думуган багъдин кIулиъ айи Гюлназ Гьясанаваевайи чпин гьар йигъандин месэлйирикан, гъахурайи расвалин ляхнарикан, чан албагу коллективдикан ва улихь хьайи планарикан хъайи-хъайибси ктибтнийи.
Дугъриданна, райондин кIулиъ айидарин кюмекниинди, дурари чпин планар юрутмиш гъапIну. «Шадвал» багъ гъи деврин вари тIалабариз жаваб тувру къайдайихъна дубхна. Хъа албагу, чпин ляхин ккуни ва вафалу пишекрар дарш, саб ляхинра улихь гъябгъюдар.
Гьаму йигъари, тербиячйирин йигъаз тялухъ вуди, узу райондин образованиейин управлениейин мектебдиз улихьна вуйи образованиейин отделин кIакIначи пишекар Айнисе Маллалиевайихьна илтIикIган, дугъура сабпи рякъюъ тербиячйир кудухуз хъюгъю ва райондиъ шлу серенжемариъ дурар гьар йисан жанлуди иштирак шулайиваликан гъапну. Гьаци хьузра ву. Гьаму йисан райондин «ВаритIан ужур тербиячи» конкурсдиъ Жулжагъ гъулан багъдин тербиячи Саимат Агъагюловайи пешкешнан йишв гъазанмиш гъапIну. Дугъан тярифар ва ляхнихьна вуйи ужуб янашмиш’вал ич сюгьбатнаъ Гюлназ Гьясанаваевайира жаради къайд гъапIнийи. Саимат Жулжагъ гъулаъ бицIидарин багъ ачмиш гъапIу сабпи йигъхъанмина гьадушваъ лихурайир ву. Гьадму йисарихъанмина дугъу учв чан ляхин ва бицIидар ккуни тербиячиси, лайикьлу ва вафалу пишекарси улупну.
Агъагюлова Саимат Исмяиловна 1979-пи йисан Дербент райондин Чинар гъулаъ бабкан гъахьну. Мектебдиъ урхувалихьна, аьгъювалар гъадагъбахьна чан шуран аьшкь айивал рябкъюри, дадайин риш урхуз кауз яманди ул хъайи. Хъа урхуз кучIвру вахт хьайиз Саимат Жулжагъ гъулан бай Назимдиз гьерхри гъафнийи.
«Йиз жилирин абана баб гьадмукьан ужудар, сабурлу ва жямяаьтдин арайиъ гьюрмат айи инсанар ву. Узу гьерхри гъафиган, дурари ич дадайиз узу урхуз каурча кIури, гаф тувнийи. Дурари чпин гаф кIулиз адабгъну. Сижар аба учвра мектебдиъ мялимди лихури 45 йистIан артухъ шула. Дугъан кюмекниинди узу педагогвалин пише гъадабгъунза.
Фунур вушра касдиз уьмриъ кюмек тувру, лазим вуйи рякъ улупру, хайир ккуни инсан гъвалахъ хъайиган, вари удукьуру. Узу Дербент шагьриъ айи Ивановский гьюкуматдин университетдин филиалин филологияйин факультетдик урхуз кучIвруган, кьюр веледдин дада вуйза. Гьадушваъ гъадагъу аьгъювалар ва сижар абайинна сижар бабан, йиз дадайин насигьятар йиз ляхниъ ишлетмиш апIували хайлин кюмек шулазуз…
Ляхникан ктибтури, гьамци кIуруза: фукьан йисари багъдиъ гъилихишра, бицIидар бицIидар ву. Хъа вушра, улихьдин йисарин бицIидарин ва гъийин девриндарин арайиъ фаркьвал аьхюб ву. Мисалназ, учу багъ абццу сабпи йисари бицIидариз урус чIал затра аьгъдайи. Хючнаан учу гъабхурайи ляхин ахтармиш апIуз гъафиган, бицIидариз урус чIал аьгъдаричв, дурарихъди урус чIал апIударчва, урус чIал улупурадарчва, кIури шуйи. Думуган бицIидарин арайиъ урус чIалнан гъавриъ шлудар сар-кьюрра адайи. Гьадрарра гъирагъдилан гъафидар. Хъа гьамус бицIидариз аьгъдруб бабан чIал ву. Магьа йиз хиликк 26 бицIир ккайиз. Гьадрарикан марцциди бабан чIал аьгъюр анжагъ сар бицIир ву. Учу дурарихъди бабан чIалниинди улхурча, хъа бицIидари жавабар урус чIалниинди тувру. Табасаран чIалниинди серенжемар гъахури, табшуругъар туври шулача. Гьаци вушра, дубгъурадар. Гьаму месэла ич багъдиъси, вари райондиъ учIруди дийибгъна», – ктибтура Саимат Исмяиловнайи.
Бабан чIалнан серенжемарилан гъайри, Саиматди бицIидарихъди гьаму йигъари Хизандин йисаз тялукь вуди фотовыставка ачмиш гъапIну. БицIидари чпин хизандин вакилар, дурарин юкIв али ляхнар, маракьлу гафар кагъзикна хури гъахьну. Хъа улихьнаси думу багъдин бицIидарин дестейихъди чпин гъулан агьли касариин улукьуз гъушну. Яшлуйири бицIидариз табасаран халкьдин багъри аьдатарикан, машгьур ватандашарикан, ватанпересвалин гьядисйирикан, хяларихьна ва аьхюдарихьна вуйи гьюрматнакан ктибтну.
«ИкибаштIан, бицIидарин варидарин хасиятар сабсдар дар. Саспидар лап явшидар, нач кайидар, бязидар анжагъ ужуб гафнан гъавриъ шлудар, тмундар – нягьякьдар, гьаммишан саб фу-вуш чIуруб апIуз гьялак вуйидар шулу. Узу тербияламиш апIурайи 26 бицIирин арайиъра гьацдар алахьуру. Сикинди деуз даршлу бицIидариз узу артухъдиси табшуругъар тувуз чалашмиш шулаза. Табшуругъар гъапиган, уйнамишар гъахруган, шиклар зигруган вая хиларихьди саб фу-вуш ктапIруган, «узу хъуркьрадарзу», «удукьурадарзухьан», «кюмек апIина», «увухъди узу му ляхин рягьятди тамам апIурза» – гьаму жюрейин гафар кIури, думу бицIирин энергия лазим вуйи терефназди илтIибкIуз гъитурза. Гьаци думу бицIиринра, имбударинра маракьар артухъ шулу», – чан ляхникан разиди ктибтура Саиматди.
Саимат ва Назим Агъагюловариз чпизра юкьур велед а. Аьхюну бай ва риш эвленмиш духьна, хъа бицIинудар 10-пи классдиъ а. Жара бицIидариз ужуб гаф, чан манишин ва тербия туврайи му аьдати табасаран дишагьлийин хулаъ, гъит, гьаммишан девлет ва берекет, умунвал ва саламатвал ибшри.
