Гюльнара Мягьямедова
Августдин 21-пи йигъан Мягьячгъалайиъ Дуствалин хулариъ Дагъустан Республикайин образованиейин гъуллугъчйирин августдин совещание кIули гъубшнийи.
Серенжемдиъ Дагъустандин Глава Сергей Меликов, гьюкмин органарин вакилар, депутатар, муниципалитетарин главйир, образованиейин идарйирин кIулиъ айидар ва мялимар иштирак гъахьнийи.
Совещаниейин улихь РД-йин Глава ва дуфнайидар Дуствалин хуларин айвандикк бицIидари дабалгну гьязур дапIнайи «Йиз Дагъустан. Узу яшамиш шулайи юрд» выставкайин экспонатариз гъилигнийи.
Севещание ачмиш апIури, Урусатдин мярифатнан министр Сергей Кравцовди чан видео-илтIикIувалиъ зигурайи зегьметназ мялимариз чухсагъул гъапнийи ва образованиейин цирклиъ шулайи дигиш’валарикан ктибтнийи. Дугъу «Образование» милли проект хъуркьувалиинди ккудубкIну, гьамус «Жигьилар ва бицIидар» милли проект уьмриз кечирмиш апIуз хъюгърайиваликан гъапнийи. Думу проектдин дахилнаъди цIийи мектебар дивуз, капитальный расвалин ляхнар гъахуз, бицIидарин багъар ва колледжар цIийи алауз хъюгъра. «Ихь уьлкейиз аькси вуди гъабхурайи мялуматарин дявдин шартIариъ ухьу аргъаж шулайи насларихъди тербия тувбан ляхин гужал апIурахьа. Му хъуркьувалар ичв ляхнин натижа ву», – гъапнийи Сергей Кравцовди. Дугъу къайд гъапIганси, гьамусяаьт гьюкуматди мялимариз туврайи маважиб артухъ апIбиин, бюрократвалин гъагъ цIиб апIбиин, мялимарин квалификация за апIбиин ляхин гъабхура. Мялимарин ихтиярар уьрхбан бадали, хусуси метлеб айи комиссия тешкил апIбанди ву. «Йисандин мялим», «Йисандин тербиячи», «Йисандин директор» конкурсар давам шула.
Образованиейин гъуллугъчйирин совещаниейиъ Сергей Меликовди къайд гъапIганси, аьхиримжи йисари республикайиъ 40,7 агъзур ученикдиз йишвар айи 111 мектеб ва 13,4 агъзур бицIириз йишвар айи бицIидарин 94 багъ ачмиш гъапIну. Мидланна савайи, образованиейин 374 объектдиъ капитальный расвалин ляхнар духна.
Региондин кIулиъ айири «Профессионалитет» федеральный проектдин дахилнаъди образованиейин вари тешкилатар сатIи гъапIу образованиейин ва гьясиллувалин кьюб кластер – «Гъулан мяишат» ва «Туризм» – арайиз хуваликан ктибтнийи. 2026-пи йисан «IT-технологйир» ва «Машиностроение» центрар арайиз хуб планламиш дапIна.
Сергей Меликовди гьюкмин органарин вакиларикан бицIидарихъди гъахру «Важиблубдикан сюгьбатар» цирклиан вуйи дарсариъ иштирак хьуб ккун гъапIну.
«Мектебариъ урхурайидар хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйирихъди гюрюшмиш хьуб лазим ву. Ухьу бицIидариз ихь игит ватанагьлийирикан ктибтури ккунду. Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъхъанмина, Дагъустандиан 15 касдиз Урусатдин Федерацияйин Игит ччвурар тувна», — гъапну дугъу.
Чан улхбаъ Сергей Меликовди гьацира жигьилариз ватанпервервалин тербия тувну ккуниваликан гъапнийи. Дугъу къайд гъапIганси, жямяаьтлугъдиъ гьар жюрейин идеологйир ади, Урусатдиин санкцийир илитIнайи вахтна, думу месэла вари халкьдин уьмуми дубхьну ккунду. Региондин Главайи гьацира ватанпервервалин тербия Урусатдин Федерацияйин образование артмиш апIбан стратегияйин важиблу пай вуйиваликанра гъапнийи.
Совещаниейиъ бажаранлу бицIи-дариз кюмек тувбаканра гъапнийи. Сергей Меликовдин жягьтлувалиинди Дагъустандин мектебариъ урхурайи 60-рилан зиина бицIидариз гьаруриз 100 агъзур манат тувну. Гъубшу йисхъанмина ЕГЭ-йин кьюб имтигьниан 95 балл гъадабгъдаризра 100 агъзур манатдин пешкеш тувра. Гьацдар пешкешар туврударин кьадар гележегдиъра артухъ шлуси ляхин дапIну ккунду.
Республикайин кIулиъ айир гъулариъ айи мектебар мялимарихъди тямин апIбан месэлайиинра дийигънийи. Гьаму йисан Дагъустандин гъулариз «Земский учитель» программайиинди 10 мялим гьаъбанди ву. Дурариз гьаруриз саб ражари 1 миллион манат тувди.
Образованиейин цирклин улихь дийигънайи месэлйирикан саб мялимдин ляхнин ад за апIубра ву. Сергей Меликовди муниципалитетарин главйирин улихь вузарихъди целевой йикьрар йитIбан теклиф дивну.
Республикайин Главайи аьлава образованиейин цирклиъ гъадагънайи хъуркьувалариканра гъапнийи. «Аьлава образованиейикан улхуруш, Дагъустан вари планетайин улихь хьа. Айвандикк дивнайи ихь бицIидарин хилариинди дапIнайи ляхнар гъяркънийчвуз? Ихь бицIидар гизаф бажаранвал кайидар ву. Дурари чпин хиларик кайи устадвал мектебдилан гъирагъдиъра улупура», — гъапну дугъу.
Сергей Меликовди муниципальный гьюкмарикан бюрократвалин гъагъ мялимарилан алдабгъуб, мялимар лазим алдру отчетариккан азад апIуб ккун гъапIнийи. Мектебдин асас вазифа аьгъювалар ва тербия тувуб вуйиваликан гъапнийи. (Главайин гафарин кьяляхъ мялимари гъиву гарччлари гафарин дугъривал субут апIурайи.) «Тербия тувбан ляхнин варитIан ужуб план Маяковскийдин «Что такое хорошо, а что такое плохо?» шиир ву. Тербияйин ляхнин метлеб бицIидарихъди мяналу сюгьбатар гъахуб ву, читин прграммйир арайиз хуб дар», — гъапну региондин кIулиъ айири.
Дагъустандиъ образованиейин гъурулуш фици къайдайиз гъюраш, совещаниейиъ Дагъустан Республикайин образованиейин ва илимдин министр Ягь’я Бучаевди ктибтнийи.
Республикайиъ «Точка роста» 664 центр, «Кванториум» бицIидарин 7 технопарк, миржиб IT-клубар, 111 цIийи мектеб ва 395 капитально рас дапIнайи мектебар лихура. Гъюру йисан 27 мектеб ва бицIидарин 6 багъ капитально рас апIуб планламиш дапIна.
Республикайиъ 84 гъулан мяишатдин ва 15 инженерный классари ляхин апIура. Заан классариъ урхурайи 2,5 агъзур бицIири гъулан мяишатдин пише гъадабгъну.
Урусатдин Президентдин табшуругъниинди математикайин ва табии дарсар кивру мялимариз кюмек тувбан цIийи къайдйир тартиб апIура.
Гьар йисан «Альтаириъ» мектебариз гъягъюрайи 20 агъзур баяр-шубари «Илим», «Искусство» ва «Спорт» цирклариан аьгъювалар гъадагъура.
Республикайин вари мектебариз, 5-пи классдилан гъадабгъну, 11-пи классариз вуйи тарихдин китабар гъадагъна. Министрин гафариинди, 1-пи сентябрилан башламиш дапIну, мектебариъ саб вуйи расписание хьибди, ккергъбан классариъ саб сяаьтниинди урхбан сяътар кам дапIна, ахтармиш апIбан ляхнарин кьадар тяйин дапIна.
Совещаниейин аьхириъ республикайин ужударсдар мялимариз гьюкуматдин пешкешар тувнийи. Дурарин арайиъ Табасаран райондин Т.Г. Юнусовдин ччвурнахъ хъайи мектебдин тарихдин ва обществознаниейин мялим Аьбдулжелил Аслановра айи. Совещаниейиъ Дагъустан Республикайин Глава Сергей Меликовдин Указдиинди, гизаф йисари баркаллу зегьмет зигбаз, ляхниъ хъуркьувалар гъадагъбаз дилигну, дугъаз «Дагъустан Республикайин лайикьлу мялим» ччвур тувну.
Аьбдулжелил Аслановди чан зегьметназ заан кьимат тувбаз региондин кIулиъ айириз чухсагъул гъапнийи. «Йиз уьмрин метлеб халкьдин гъуллугънаъ хьуб, аргъаж шулайи наслариз аьгъювалар тувуб, дурар тербияламиш апIуб вуйиз. Дагъустандин Главайин хил,ан гьамциб пешкеш гъадабгъбиин узу гизаф шад вуза, гележегдиъ хъана аьхю аьшкьниинди ляхин апIуз гьевес кубчIвунзук», – гъапнийи Аьбдулжелил Аслановди.
Аьбдулжелил Асланов Табасаран райондин ТОКС-дин штабдин начальникдира лихури гизаф йисар ву. «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйихъди гьаммишан сигъ алакьа уьбхюрайи ватанпервер кас чаз лайикьлу ччвур тувбахъди кIваантIан тебрик апIурача. Увуз жандин мюгькам сагъвал, райондин бицIидариз тербия тувбаъ хъана заан хъуркьувалар ккун апIурача, гьюрматлу мялим!
