Айгуль Мягьямедова
Гьаму йигъари ухьу къайд апIурайи Аьхю Гъалибвалин 80 йисаз бахш вуди, «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиъ табасаран писатель Гьюсейн Гьюсейновдин тазади удубчIвнайи «Патефон» кIуру китабдихъди таниш апIбан серенжем кIули гъубшну. Китабдин презентацияйиъ газатдин кIулин редактор Гюлягьмад Маллялиев, китабдин автор Гьюсейн Гьюсейнов, дугъан веледар, Дагъустандин халкьдин шаир Шагьвелед Шагьмарданов, «Ппази» журналин редактор Феруза Ражабова, «Литературайин Табасаран» журналин редактор Сефижат Кьасумова, ДГУ-йиъ табасаран литературайин дарсар киврайи жигьил мялим Луиза Абасова ва редакцияйин журналистар иштирак гъахьнийи.
Серенжем ачмиш апIури, Гюлягьмад Маллялиевди фици му цIийи эсер, чан иштираквалра ади, арайиз гъафнуш, ктибтнийи. «Учу газатдин 90 йисандин юбилейиз гьязур шулайи вахтна, улихь йисари удучIву газатариз лигурайириз 1984-пи йисандин «Табасарандин нурар» газатдин саб нумрайиъ «Патефон» кIуру повестдиан саб чIукI тувнади гъябкъюнзуз. Аммаки думу повесть чап дапIну, алабхъундайзуз, гьаддиз дидин суракьнаъ гъахьнийза. Мидин гьякьнаан хабар повестдин авторихьнара хъубкьну, ва дугъу, фила-вуш дипнайи повестдихъ цIийикIултIан хъюгъну, думу ккудубкIну. Аьхирки дибикIнайи цIийи эсер хьади Гьюсейн Гьюсейнов редакцияйиз гъафнийи. Гьамци танишра гъахьнийча», – гъапнийи газатдин редактори.
Повестдин асас тема Ватандин Аьхю дявдин йисари табасаран халкьди далу терефнаъ гъизигу игит зегьмет ва, гьаддихъди сабси, думу инсафсуз дявдиъ гъалибвалихъ ихь миллетди туву кьадарсуз багьа кьимат ву.
«Дагълу гъулариъ аьдати халкь фициб зиллетнакк гъахьнуш, фици набалугъари, дишагьлийири, яшлуйири ва кьабидари, муганаз жилари апIру колхоздин вари ляхнарра кIули гъахури, жвуван фун абцIайизкьан уьлин кьацIра дарди, фронтдиз ипIру сурсатар, палат, пул хътапIури, йишвну даърахди, эскрариз атIнар-бегьлийир ургъури гъахьнуш, хайлин писателари дибикIна. Хъа Гьюсейн Гьюсейновдин повестдиъси учIруди, гъурхиган жандиъ зиз абхъруси, гаш’валиан йихурайи гъуландарин суратар, партияйихьан, райондин ва республикайин меркездин гьякимарихьан грамотйир гъадагъбан бадали, газатариъ чпи регьбервал туврайи мяишатарин хъуркьуваларикан тярифнан гафар дикIбан бадали, жвуван хиликк ккайи гъуландар, колхозникар бугъмиш апIурайи гьякимарин-бригадирарин, колхоздин председателарин, дурарин ягьсуз ляхнар ккеркрайи райондин бязи гьякимарин алчагъ ляхнар; халкьдин кIул’ина мусибат дуфнайи вахтна хизандизра, халкьдизра, ватандизра аьду гъахьи веледдин абйир-бабарин юкIварин учIврушин; жвуваз рябкъю-рябкъюри гаш’валиан хил’ан гъягъюрайи веледарин язухъшну ургурайи, амма дурариз фицибкIа кюмек апIуз даршулайи дадайин гъян’ан утIурччвурайи агьузар улупнайи эсер ихь литературайиъ адайи», – давам гъапIнийи Гюлягьмад Маллялиевди.
«Патефон» повесть улихьна йисари дибикIнайиб вуйиз. Хизандин гъайгъушнарихъ, АхьтIарин кьялан мектебдиъ урус чIалнан ва литературайин дарсар киври мялимди лихури, жвуваз ккунибси литературайиин машгъул хьуз мюгьлет шулдайи. Анжагъ 2018-пи йисхъан, лайикьлу рягьятвализ удучIвбан кьяляхъ йиз гьаммишан юкIв хъайи яратмиш’валин ляхниин, бегьемди юкIв хъипну, машгъул хьуз мумкинвал гъабхьнийиз. Сабпи нубатнаъ узу бегьем ккудубкIну адру «Патефон» повестдихьна илтIикIнийза, думу дериндиан тартиб ва яркьу дапIну, цIийи кIулар дидикIну, чапдиан деебтуз гьязур гъапIнийза.
Повестдиъ гизаф инсанарин – аьдати зегьметкешарин, гьюкмин вакиларин, дявдиан дуфнайи эскрарин, яркврариъ жин духьнайи гъачгъарин – суратар тувна.
Эсерин кIулин игитар – Пери ва дугъан жилир Гьясан, дурарин дуст Сяид – камаллу, жвуван намус, абур варитIан заанди бисру, Ватан бадали жвуван жанра гьяйиф дарапIру касар ву. Дурар сатIи апIурайиб неинки, дуствалин, хъа гьацира мюгьюббатнан аьлакьйир ву – Гьясанна Сяид варитIан улдукьу дустар ву, дарариз кьюриддизра гюрчег Пери ккунду.
Патефонди, къанажагъсуз мутму вушра, повестдиъ аьхю роль уйнамиш апIура. Хъа повестдин мяна гъадабгъбан бадали, думу ккебгъну-ккудубкIайизкьан дурхну ккунду.
Китаб адабгъуз кюмек гъапIу Гюлягьмад Маллялиевдиз, редактор Феруза Ражабовайиз, йиз баяр-шубариз чухсагъул пуз ккундузуз», – гъапнийи чан улхбаъ китабдин автор Гьюсейн Гьюсейновди.
Серенжемдиъ, гьаму жюрейин повесть бикIбаз чухсагъул мялум апIури, Шагьвелед Шагьмарданов, Сефижат Кьасумова, Феруза Ражабова удучIвну гъулхнийи.
