Зубайдат Шябанова
«Дявдиъ зийнар гъахьидар гъалиб гъахьну», — гъапну Ватандин Аьхю дявдин маршал Рокоссовскийди. Аьжайибди ебхьурушра, думу гьякь ву. Берлиндизкьан гъафи ихь саки вари эскрар швнуб-саб ражари контузйир гъахьидар ва госпиталариан зийнар сагъ дапIну кьяляхъ дявдиз хътакдар ву. Гъи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъра медицинайин вакилари зийнар духьнайи эскрар аьжаликкан ккадагъура. Эскер чан жергейиз кьяляхъ гъюб иллагьки дурари вахтниинди туву кюмекналан асиллу ву. СВО-йиъ жвуван уьмур хатIайикк ккашра, зийнар духьнайи эскрар дявдин чюлиъ гюлликкан ккадагъурайи медицинайин гъуллугъчйирин арайиъ табасаранарра а. Дурарикан сар Табасаран райондин СиртIич гъул’ан вуйи Жабраил ва Фариза Байрамоварин бай Нариман ву. Гьаму макьалайиъ СВО-йиъ сабпи йигъарихъанмина лихури гъахьи фельдшер Нариман Байрамовдикан ктибтидича.
Чухсагъулин кагъаз
«Гьюрматлу Жабраил Исабегович ва Фариза Агъалиевна! Учу, 6752-пи эскервалин частнан командованиейи, ичв бай Нариман Жабраиловичди Ватанди чан улихь дивнайи вазифйир лайикьлуди тамам апIурайиваликан, дявдин женгариъ игитвал улупурайиваликан ва думу жара эскрариз гъуллугънан устадси ва Ватандин вафалу эскерси нумуналу духьнайиваликан аьхю дамагъниинди хабар туврача.
Учву туву ватанпервер тербияйиз вари командованиейин терефнаан чухсагъул ва баркаллагь кIурача!
6752-пи эскервалин частнан командующий, генерал-майор Д.П.Чистяков». Гьаму жюрейин чухсагъулин кагъзар Байрамоварин хизандиз швнуб-саб гъафну.
Нариман 1994-пи йисан СиртIич бабкан гъахьну. Багъри гъулаъ мектеб ккудубкIну, думу Ивановский областдиъ Кинешма шагьриъ медицинайин колледждик урхуз кучIвру. Медицинайин пишекарвал гъадабгъбан ва армияйиъ гъуллугъ гъабхбан кьяляхъ думу контрактдиинди Чечен республикайиъ 94-пи военный полкнаъ санитарный инструкторди ляхниъ дийигъуру. Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъу садпи йигъари дугъу жвуван хушниинди дина гъягъюз кагъзар ацIнийи. Эскрарин арайиъ Наримандин дих апIбан лишан «Духтур» вуйи.
Духтир — эскер
«Дюзди гъапиш, узу мектебдиъ имидитIан эскервалин гъуллугъчи хьуз кьаст гъапIнийза. Амма узу мектеб ккудубкIу йисан дурар гьязур апIру мектебдик кучIвуз мумкинвал гъабхьундайзуз, ва, йис гьавайиди гъюдюдубчIври кIури, медколледждик кучIвнийза. Медицинайин пише гъадабгъбахъди сабси йиз кIван хияларра тамам гъахьну – магьа узу эскервалин гъуллугъчйирин жергейиъра аза. 2022-пи йисан 24-пи февралиан октябрин аьхираризкьан Чечен республикайиъ узу гъуллугъ гъабхури гъахьи полкнан дестейин дахилнаъди СВО-йиъ гъахьунза. Хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхурайи йишваз учу хъуркьубси, багахь гъулаъ сабпи нубатнаъди медпункт, яна эскрариз кюмек тувру йишв тешкил гъапIнийча. Сад-кьюд йигъ гъябгъяйизра, дина ВСУ-йи ракета гъивнийи. Думуган медпунктдиъ айидарин варидарин контузия гъабхьнийич. Кьюбпи ражари, дявдин чюлиан зиян дубхьнайи, 94-пи полкнан взводдин командирин заместитель, Хив райондин Гашан гъул’ан вуйи аьхюну сержант Набир Гьясанов ккадагъурайиган, кубкIунзук.
Гъагъи зиян
Гъати женгариъ лап гъагъи зийнар духьнайи Набир ва кечмиш гъахьи сар башкир бай минйир ккивнайи чюлиъ кюмек адарди гъузнайи. Думу чюлиан дурар адагъуз узу сарди гъушнийза. Набирихъ арчул хил зат хъамдайи, гагул ликра кьамкьлихъансина гьял камдарди гюлйири дубкнайи, арчул ликризра, хилизра, мухризра, машназра зийнар духьнайи. Саки шубуб сяаьтна думу минйир ккивнайи чюлиантина гагь кьял’инди гъахури, гагь жилилан хъючIюхюри, дугъаз рубар йивури, жгутар гагь ижми, гагь буш апIури, гъухунза. Учу айи чюлиина танкариан ва гаубицйириан гюлле уьлюбхнайи. Узузра зиян гъабхьнийзуз. Амма юкIв ижми гъапIнийза, Набириз кюмек дапIну ккундийи. Узу дюзди дарди ляхин гъубхнийиш, думу бай ликрихьанра шуйи, хъа затра кюмек дайиш – кечмиш шуйи. Хайлин вазари Набир госпиталиъ ади гъахьну. Улихьнаси дугъаз РФ-дин Президентдин къарарниинди дявдин женгариъ дирбаш’вал ва кьягьялвал улупбаз лигну медаль тувну. Дагъустандин главайира Набириз чахьна теклиф дапIну, орден тувнийи. Набири узуз гьаммишан чухсагъулин гафар дикIури ва чахьна теклиф апIури шулу. Отпускдиз гъулаз гъафир дугъахьна хялижвди гъушнийза. Дявдин женгариъ сарсариз кюмек гъахьи баяр уьмурлугдиз чвйирси шулу.
Давыдов брод
Сабсана дюшюш ктибтурза. Херсонский терефнаъ Давыдов брод кIуру гъулан мектебдиъ ихь эскрар ккеъну гъахьну. Гьадму йишваз ВСУ-йин нацистари ракетйир гъивнийи. Мектебдин дараматар гъарагънушра, душмнарин терефнаан сикин дарди гюлле уьлюбхну имийи. Ихь эскрариз дина саризра гъягъюз ккундайи. Узуна сар чечен бали, «Нива» машиндихъди думу дараматар гъарагъу йишв’ина душну, зийнар духьнайи 13 бай завалариккан ккадагъунча. Ахьнайи цаларикк гъийиху эскрар гъузнайи. Дурар ккадагъуз кюмек лазим вуйи. Йишвну, йивбар яваш гъахьибси, саки 40 эскер хъади гъарабгъу мектебдиз гъушунча. Дюзди гъапиш, гъийиху эскрар баярихьан ккадагъуз шулдайи, фицики, уву гъавриъ йихь, дявдиъ инсан тикйир апIру дюшюшарра шула. Хъа инсандин парчйир гъабхьи бедендин паяр уч апIуз думукьан рягьти ляхин дар. Гьаддиз узу дурарин гъавриъ ахърайзу. Эскрарикан ахьнайи цаларин гъванар гьадагъуб ккун апIури гъахьунза. Хъа узу зийнар духьнайидар ккадагъуйза. Ахсрар гъивубси, нацистари гьадму йишв’ина гьюжум ккебгъу. Дурари зав’ан квадрокоптерариан уч’ина тIуркIру сяняаьтар ирчуз хъюгъю. Кьюр бализ зийнар гъахьи. Узу дураризра кюмек апIуз хъюгъюнза. Сариз кюмек дапIну, кьюрпирихъ хъюгъган, коптериан ипу саб гранат учхьан ярхла дарди гъутIубкIу. Думуган саб дупну узуз зиян дубхьнайивал гьиссра гъапIундайза. Кьюрид баяр узу мотоциклиинди ич часть айи йишваз духну, дурар машиндиъди госпитализ гьаъну хътакайиз кьюрсана бализ зийнар гъахьи. Йиз зиян илибтIну, дидин учIврушин яваш апIру дармнар ишлетмиш апIури, тмуну баяриз кюмекназ гъушунза. Узухь гьаммишан духтирвалин сабпи кюмек тувру дармнар ва алатар хьади шулзухь. Дурарилан гъайри, жара эскрарихьси, автомат, дидихъна 13 магазин, танклиз йивру ва жара гранатар тувназухьна. Вари эскрариин военный палатдин зиълан гюллихьан уьрхру бронь ва кIул’ин каска алди ккунду.
Мархьлин кюмек
Чпин арайиъ медик айивалиан эскрарин кIваз рягьятди шулу. Зиян гъабхьиган, медикдилан гъайри дурариз кюмекназ гъюрур адар. Мидкан дурариз аьгъя. Саб ражари нацистари учу кьялаъ тIаънийи. КIул за апIуз шулдайи. Мархьси гюлле уьлюбхнайи. Учухъди хъайи сар лезги бай гъакIну, кьюр эскриз зийнар гъахьну. Узу думу баяр хъючIюхюри подвлизди гъухнийза ва дурариз медицинайин сабпи кюмек тувнийза. Хябяхъган сяаьт йирхьубди мархь убгъуз хъюгъю. Мархь убгъруган, квадрокоптерарихьан тIирхуз шулдар. Гьадмуган учу, зийнар духьнайидарра ва гъакIи байра гъадагъну, йишвну, ликри 7 километр гъушнийча. Кьялаъ тIаънайи читин дюшюшдиан удучIвуз мархьлин кюмек гъабхьунчуз.
Дявдин терефар
Дявдиъ зийнар духьнайидар айи йишвар шубуб пайназ жара апIури аьдат а. Уьру тереф варитIан гъати женг айишв ву, яна зиян дубхьнайир ачухъ йишв’ин ал, ясана душв артиллерияйин ракетйир, тупар, минйир куркIру йишв ву. Уьру зонайиъ айи зиян дубхьнайи эскрариз жарари медицинайин кюмек тувдар, анжагъ дугъу чав. Гъатху тереф подвал вая гьитIикIру, жин шлу йишв айишв ву. Му зонайиъ эскриз сабпи кюмек тувру, зийнар илитIуру, ифи хътабтIру чарйир агуру. Хъа чру терефнаъ гьитIибкIну техника ади шулу. Чру терефнаъ шак дяргъру аьдати машин гьитIибкIну гъибтурча. Зийнар духьнайидар ккадагъну, гьаддиъ итну йишв’ина гъахурча.
Думу шубби рангназ жара дапIнайи вари терефар улихь хьайи, яна дявдин асас женгар гъягъюрайи сабпи цIарниин алидар ву. Фронтдин сабпи цIарналан гъайри, кьюбпи ва шубубпи цIарар кIурударра а. Сабпи цIарнаъ вари яракьарин дяви гъябгъюра, кьюбпи цIарниина багахь ва кьялан ярхлавалин ракетйириан йивуру, хъа шубубпи цIар далу тереф ву. Дина дявдин йивбар гьеле-меле гъюрдар», – ктибтнийи ич сюгьбатнаъ Нариман Байрамовди.
Игит чвйир
Нариман Байрамовди гьамусяаьт Мягьячгъала шагьриъ Росгвардияйин 102-пи дестейиъ гъуллугъ апIура. Дугъаз чан уьмрин юлдаш Заремайихъди кьюр велед – риш ва бай а.
Наримандин аьхюну чве Эльманра СВО-йиъ ади гъахьну. Думу Буденновск шагьриъ 205-пи полкнан эскер ву. Багарихьди, апрелин вазли, кьюрид чвйирра цIийикIултIан СВО-йиз гъягъюз гьязур шула.
«ИкибаштIан, дадайи мягъян кIуру. Хъа жара баярра дадйир айидар даринхъа?! Дурушиган, дюз гъюрадар», – гъапнийи Нариманди ич сюгьбатнан аьхириъ.
Нариман Байрамов РФ-дин Президентдин къарарниинди «Дявдин женгариъ игитвал улупбаз лигну» медаль тувбиинди лишанлу дапIна.
Нариманди, жвуван сагъ’валикан ва уьмрин хатIасузваликан фикир дарапIри, хайлин ихь баяр аьжаликкан ккадагъну. Гъит думу ихь игит бай, наан ашра, Аллагьди уьрхри.
