Аьхиримжи йисари Хив райондиъ жямяаьтлугъ яшайиш артмиш ва гъулай апIбан жигьатнаан хайлин ужувлан дигиш’валар кIули духна. Кьабул гъапIу уьлчмйирин натижайиъ, мялум вуйиганси, район республикайиъ артмиш шулайи районарин арайиъ хайлин улупбариан улхьан жергейиз хру мумкинвалра гъабхьну. Мурар гьавайи гафар дар: гьарсар ватандаш гьякьикьатдин шагьид ву.
– Ккудубшу йисанра, район яшайишдинна экономикайин рякъюъ артмиш апIбан серенжемар кьабул апIури, гьарсаб гъулан жямяаьтдин тIалабар фикирназ гъадагъну, РД-йин Главайин табшуругъариин биналамиш гъахьунча. Планламиш гъапIу ва улихь диву гьарсаб вазифа улупнайи муддатнаъ тамам дапIна. Мушваъ сифте вуди бюджетдиз аьлава гъазанжар жалб апIували, райондиъ жюрбежюр цирклариъ тамам гъапIу тикилишчивалин ляхнари, йишвариина жалб дапIнайи пулин дакьатари асас йишв бисура,
– гъапну сюгьбатнан эвелиъ Хив райондин администрацияйин экономикайин, инвестицйирин, дилаварчивалин ва мутмйирин аьлакьйирин отделин начальник Гьяжибег Рамазановди.
Гъазанжар – бюджетдин диб
Дугъу къайд апIурайиганси, 2018-пи йисан райондин аьтрафариин, республикайин гьюкмин кIулиъ айидарин табшуругъар тамам апIбан гъаразнаъ ади, бюджет тамам апIбаз, дина аьлава дакьатар жалб апIбаз дикъатлу фикир тувна. Жавабдарвалиинди кIули гъубху ляхнин натижайиъ райондин бюджет 122,3% тамам гъапIну. Дидланра савайи, бюджетдиз 8,5 млн манатдин кьадарнаъди налогарилан дару гъазанжар жалб апIру мумкинвал гъабхьну. Натижайиъ республикайин бюджетдиан дотацйирси райондиз жара апIурайи дакьатарикан асиллувал 7,7%-ди исина гъабхну. 2018-пи йисан дотацйири райондин бюджетдин 57% тяйин гъапIну. Бюджет ужудар улупбариинди тамам апIбан рякъюъ йишвариин натижалу ляхин гъубху Цнал (161,3%), Гъвандикк (147,4%), Ляхла (144,1%) ва Асккан АрхъитI (138,9%) гъуларин поселенйир улупуз шулу.
Жилар хусусиятдиз гъадагъбаан улупнайи табшуругъар 2018-пи йисан 121,3% тамам дапIна. Жюрбежюр объектар капитально рас апIбаан 32,9% тамам апIру мумкинвал гъабхьну. Му ляхин АИС «Гъазанжар-3» базайиъ улупна.
Зегьметнан йикьрар адарди ляхниина жалб дапIнайи агьалйир ашкар апIбан уьлчмйир кьабул апIувал аьдатназ илтIибкIна. Хив райондиъ ккудубшу йисан му цирклиъ 275 кас ашкар дапIна. Дурари варидари къанундин бинайиинди зегьметнан йикьрар йитIна. Улупнайи месэлайиан 2018-пи йисандин план 100% тамам гъапIну.
Бюджетдиз аьлава дакьатар жалб апIбан бадали, къанунсузди дилаварчивалиин машгъул вуйи касарин гьякьнаан сикин дарди уьлчмйир кьабул апIура. Гьаци, улупнайи муддатнаъ райондин сяргьятариин 15 ражари тялукь рейдар тешкил дапIну, 53 кас административ жавабдарвалихъна духна. Дурар вари, налогарин гъуллугъарин сиягьнаъ адарди, дилаварчивалиин машгъул духьнайидар вуйи. Улупнайи ляхин гележегдиъра давам апIиди. Гь.Рамазановди субут апIурайиси, жилилан, хусусиятдилан гъюрайи гъазанжар гюзчиваликк уьрхювал чарасуз лазим ву.
Пулин дакьатар йишвариина
Му рякъюъ Хив райондиъ улупбар йислан-йисаз за шула. 2018-пи йисан уьмуми гьисабариинди райондиз 315,4 миллиондин кьадарнаъди пулин дакьатар жалб дапIна. Гъябгъюрайи йисазра, вари жюрейин гъазанжар жалб апIбан рякъяр фикирназ гъадагъну, йишвариина 208 млн дакьатар жалб апIуз планламиш дапIна.
Улупнайи вахтназ Хив райондиъ уьмриз кечирмиш апIурайи инвестицйирин майднарин кьимат 650 миллионтIан артухъ ву. Дурарин арайиъ асас йишв инвестицйирин юкьуб варитIан яркьу майданди бисура. Улупнайи объектар 2018-пи йисан аьхирариз 82% гьязур ву.
ПучIу промышленность
– Гъуху ахтармишари субут апIурайиганси, гьяйифки, му цирклиъ гъадагъу натижйир, 2017-пи йисандин улупбарихь тевиган, зяиф гъахьну. Уьмуми гьисабариинди, 2018-пи йисан Хив райондиъ халачачйири 2,08 миллиондин сурсат гьясил дапIна. Тялукь гьякьикьат рынокдин шартIариъ хили гъурху халачйирихьна вуйи тIалаблувал ис абхънайиваликан асиллу шула. Хъа рынокдин заан дережйириз удучIвру кьувватар ихь фабрикйириз адар.
Халачйирин фабрикйирилан савайи, райондин сяргьятариин гъвандин 7 мядандира ляхин апIура. Душвариъ сач 18,5 миллиондин сурсат гьясил дапIна, – давам гъапIну дугъу.
Гъулан мяишат
Деврин дигиш’валарин тясирнаккди рягьятваларихъ хъергну, ухьу зегьметнахьан ярхла хьуз фукьан чарйир гъапIишра, гъулан мяишат гъуларин артмиш’валин диб вуди гъубзди. Му улупбар аннамиш дапIну, зегьмет зигбазра аьхю мяна а, фицики Хив район гъулан мяишатдин, асас вуди малдарвалин, район ву. 2018-пи йисан райондин вари жюрейин мяишатариъ гъизигу зегьметнан натижайиъ 1,419 млрд манатдин хайир гъадабгъна. Вушра, му улупбариин рази хьуз шулдар…
Яшайишдин инфраструктура ва ЖКХ
Му жигьатнаан саки гьар йисан райондиъ хъуркьувалар ахьуз. 2018-пи йисра саб жерге хъуркьувалариинди лишанлу гъабхьну.
Милли аьдатар уьрхбан, меденият артмиш апIбаъ гъулай шартIар яратмиш апIбан гъаразнаъ ади, ккудубшу йисан Кашкент ва ГъуштIил, хъа улихьнаси Асккан Яракк гъулариъ деврин тIалабариз тялукь цIийи культурайин Хулар ачмиш дапIна.
Образование
Аьхиримжи йисари Хив райондин асас кьувватар ва фикир образованиейин цирклиъ модернизация гъабхбаз сарф гъапIну гъапишра, кучIал шулдар. Йиз гафар му цирклиъ духьнайи дигиш’валари субут апIура.
Зегьмет зигурашра, гьелелиг ухьхьан баяр-шубариз мектебдиз улихьна вуйи аьгъювалар ва тербия тувбан жигьатнаан фурс апIузра шулдар. Фицики му улупбари Хив райондиъ анжагъ 27%-тIан тяйин апIурадар. Хъа, эгер вари республикайин улупбарихь тевиш, аьгьвалат гъа-гъибра дар.
2019-пи йисан аьхирариз Хирижв 100 бицIир кьабул апIру бицIидарин багъ, гьюкуматдинна хусуси касарин аьлакьйирин программайин бина-йиинди ЦIудихъ 80 бицIириз йишв айи мектеб, ЦIинитI спортзал тикмиш апIбан ляхнар аьхирихъна хпанди ву. ГъванцIил ва ГъуштIил гъуларин мектебарихъ хъайи спортзаларин раккнар живанариз ачухъ дапIна. Багарихьди ЗахитI гъулаъра мектебдин тикилишар дивбан ляхнар башламиш апIиди.
Урусатдин Президентдин майин указар тамам апIури, образованиейин гъуллугъчйирин маважиб за апIбан зиин натижалу ляхин дубхна.
Рякъяр…
2018-пи йисан Хив райондиъ рякъяр рас апIбан, цIийи рякъяр ккивбан жигьатнаан саб жерге ляхнар кIули духна. Гьаци, 1,5 км манзилнаъ ЗахитIна, 1,4 км манзилнаъ Лика – Хирижв гъуларин аьтрафариин, 800 м манзилнаъ Хив кючйириин асфальт улубзна. Цци райондин cяргьятариин ерлешмиш духьнайи 13 км республикайин ва федералин эгьемият айи рякъяр къайдайиккна хпанди ву.
Улупнайи ляхнарилан савайи, йиз сюгьбатчийи къайд гъапIганси, 2019-пи йисан АрхъитI ва Ургъа гъуларин ерли поселенйирин административ тикилишар, ЦIийи Фрюгъярин штун гъурулуш тикмиш апIбан ляхнарра ккергъди.
– Гъазанмиш дапIнайи хъуркьувалариин саб вахтнара дийигъну ккундар. РД-йин Главайи чан Халкьдин Собраниейихьна вуйи Посланиейиъ дупна-йиси, жямяаьтлугъдиз гъулай яшайиш яратмиш апIувал гьюкмин улихь асас вазифа дубхьну ккунду, – аьлава гъапIну Гь.Рамазановди.
