Дагъустандиъ туризм – республикайин экономикайиз хайир хуз шлу асас циркларикан саб ву. Тялукь министерствойин гьисабариинди, инфраструктура лазим къайдайиз гъабхиш, республикайиз йискьубаъ 1 миллион туристар кьабул апIру, гьаддин бинайиин 6 млрд манат гъазанж гъадабгъру ва 100 агъзурилан зиина лихру цIийи йишвар ачмиш апIру мумкинвал а.

 

Мялум вуйиси, ухьуз инсанарин сагъламвал мюгькам апIуз шлу табиаьтдин девлетлу гизаф дакьатар, дурарин бинайиин яратмиш дапIнайи санаторйир, курортар ахьуз. Дагъустандиъ туризм артмиш апIуз вари шараитар а: Каспийин гъумран гъирагъ, сагъламвал мюгькам апIуз шлу кьялчIву шид (жикIру вахт йискьубаъ 50 йигъан давам шулу), дагълу туризм, альпинизм артмиш апIуз мюгькам сивар-дагълар ва гь.ж.

Дагъустандиз туристар жалб апIуз гьацира тарихдин, табиаьтдин ва архитектурайин гизаф кьадар ядиграр айивалира мумкинвал тувра. Табиаьтдин ядигарарикан улхури гъабхьиш, аьдатнан дару, 250 метр ягълишин айи гъумран тепе Сары-Кум, Гъяякент райондиъ айи Пушкин-Тау дагъ, Гуниб райондиъ – Карадах кIуру дерин гъяр, Казбековский райондиъ – Сулакдин дараскьал гъяр, Хунзах ва Табасаран районариъ уткан штар урсрайишвар, хъа гьацира Самурин яркур, 4466 метр ягълишин айи Базардюзю дагъ ва хайлин жара йишвар улупуз шулу.

Гьацира дагъустанлуйирихьан тарихдин ва архитектурайин хайлин ядиграрииндира дамагъ апIуз шулу: Нарын-гъала, Ахульго, Къубачи гъул, гизаф кьадар искусствойин ва тарихдин музеяр ва гь. ж. Дурарин кьадар 6 агъзурилан зина ву, гьадму гьисабнаан 173 ядигар – федералин дережайиндар. Дагъустандин культурайин кюгьне центр вуйи Дербентдиъ тарихдин, архитектурайин ва археологияйин аьдатнан дару варитIан гизаф ядиграр ерлешмиш духьна. Дурарикан саб вуйи Нарын-гъала ЮНЕСКО-йи вари дюн’яйин мяна айи ядигар вуди гьисаб дапIна.

Дагъустандин машгьур санатор-йир кIваин апIуруш, «Дагъустан», «Гъяякент», «Гъизилин гъумар», «Чайка», «Ахцигь», «Берикей» ва жарадар ктухуз шулу.
Акъуша райондиъ айи кьюрдун горнолыжный «Чиндерчеро» курортра туристарин арайиъ аьхю игьтияж айи курортси улупуз шулу. Гьамрар вари табии минеральный штарин ва сагъ апIру кьуршарин табиаьтдин мяднарин бинайиин ерлешмиш духьна.

Ухьуз рябкъюрайиси, Дагъус-тандин табиаьтдинна гьавайин ва девлетлу тарихдин шартIари мушваъ вари жюрйирин туризм артмиш апIуз мумкинвал тувра: гьюлин гъирагъдихъ рягьятвал гъадабгъбан ва дагълариъ марцци гьавайикан неззет ктабгъбан, кьюрдун горнолыжный ва кюгьне аьдатарихъдина тарихдихъди таниш хьпан, сивар-дагълариъ жвуван удукьувалар ахтармиш апIбанна бедендин сагъламвал мюгькам апIбан.

Ихь республикайин халкьдикан улхури гъабхьиш, думу ужударстар кюгьне аьдатар уьрхюри, аьхюриз гьюрмат, бицIириз темена апIури, хизандин гирамивал варитIан кIакIнаъ дебккну, гъафи хялижвуваз хулаъ ужубсиб йишв улупури, аьсрариинди му кьиматлувалар насларихьан насларихьна туври, уьмур хъапIрайи халкь ву. Дагъустандин гьарсаб миллет хусуси аьдатар, фольклор, халкьдин сяняаьтар уьрхюзра чалишмиш шула.

Дагъустан гьамусдин деврин туриствалин региондиз илтIибкIбан бадали республикайин гьюкмарира хайлин уьлчмйир кьабул апIура.
Гьадрарикан вуди гьисаб апIуз шулу, туризмдин ва халкьарин художествойин сяняаьтарин министерство тешкил дапIну, думу ляхник кипувал. Му циркил дурумлуди артмиш шули, диди республикайин бюджетдиз гъазанжар хуз хъюбгъбан бадали, гьелбетда, сифте тялукь шараитар яратмиш апIуб – рякъяр, хялар кьабул апIру хулар тикмиш апIуб, инфраструктура лазим къайдайиз хуб чарасуз ву.

Къайд апIуб лазим вуки, туриствалин маршрутар яратмиш апIбан, дурариз гьюкуматдин кюмек тувбан бадали, «Ачмиш апIин яв Урусат» ччвур тувнайи вари Урусатдин проект гьяракатнаъ а. Диди тешкил гъапIу конкурсдиз варитIан гизаф турмаршрутар – 13 – ихь республикайи адагъну. Багарихьди экспертарин дестейи дурар ахтармиш дапIну, гъалиб гъахьидар мялум апIиди.

 

РД-йин туризмдин ва халкьарин художествойин сяняаьтарин министерствойин мялуматариинди, ццийин йислан хъюгъну, 2024-пи йисаз уьлкейиъ туриствалин циркил артмиш апIбан метлебариз федералин бюджетдиан 119 млрд манат жара апIбанди ву.
Республикайин меркез вуйи Мягьячгъала шагьриъ сабпи экскурс-йир гьахру троллейбусра гьяракатнаъ ипна. Троллейбусдиъ 4 сяаьтдин муддатнаъ шагьрин культура жигьатнаан лигуз лайикь вуйи 43 йишварилан илдицури, пишекар гидди дурарин гьякьнаан туристариз вари мялуматар тувра.
Ухьуз рябкъюрайиси, йислан-йисаз Дагъустандин туриствалин мумкинваларикан мянфяаьт ктабгъурайидарин кьадар артухъ-артухъ шула.

 

Шиклариъ: 1. Гъумран тепе Сары-Кум; 2. Сулакдин дараскьал гъяр.