Урусатдин Федеральный Собраниейин Федерацияйин Советдин председатель Валентина Матвиенко ляхнин месэл-йир гьял апIуз 11-пи июлиъ кьюд йигъазди Дагъустандиз гъафну. Дугъу Каспийск, Мягьячгъала ва Дербент шагьрариъ тикмиш дапIну ккудукIнайи ва апIурайи яшайишдин объектарин гьял ахтармиш гъапIну.

 

Самолетдиан эдеубси, Федеральный Советдин спикер «Мягьячгъала» аэропортдиъ кьюбпи дережайин расвалин ляхнар фици кIули гъягъюраш, Каспийск шагьриъ милли проектарин дахилнаъди тикмиш апIурайи образованиейин объектар, Мягьячгъала шагьриъ Урусатдин Игит Нурмягьямед Гьяжимягьямедовдин ччвур тувнайи мектеб, «Лезгинка» ялхъвнарин ансамблиз яратмиш апIурайи дарамат фициб гьялнаъ аш лигуз гъушну ва гьацира думу халкьдин шаир Фазу Аьлиевайиз бахш дапIнайи гьюрматнан гюмбет ачмиш апIбан серенжемдиъра иштирак гъахьну.

Валентина Матвиенко Дагъустандиз гъафи сабпи йигъан аьхириъ, респуб-ликайин Глава Сергей Меликовдин, Правительствойин Председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовдин ва вари министрарин иштирак’вал ади, совещание кIули гъубхну.

Думу совещаниейиъ Валентина Матвиенкойи учв Дагъустандиз гъафи сабпи йигъандин ляхнин натижйир гъивну.

«КIваин апIурза, сач Урусатдин Федеральный Собраниейин Феде-рацияйин Советдиъ кIули гъушу Дагъустандин йигъарин натижйириинди, республикайин яшайишдинна экономикайин армиш’вализ кюмек апIбан постановление кьабул гъапIнийи. Гьадму документдиъ атIагнайи серенжемар вари тамам апIбан бадали, учура ляхин апIурача. ГьацI пай сарун тамам дапIна, имбуну пайра тамам апIуз гьязурди а», – къайд гъапIну спикери.

Мидланра гъайри, В. Матвиенкойи республикайиъ коррупцияйихъди аьлакьалу месэлйирра гъитIирккну. Дугъан гафариинди, региондиъ айи коррупцияйиин гъалиб хьувал – му чарасуз вуди гьял дапIну ккуни асас мес-эласи улихь дубхьну ккунду.

«Эгер региондиъ коррупцияйихъди женг дубхну, думу терг дарапIиш, мушваз я дилаварчйир, ясана инвестицйир гъидар. Фицики, рябкъюри, ачухъди дарувал себеб вуди, республикайиъ промышленностдин цIийи карханйирра хьидар ва экономикара улихь гъябгъидар», — гъапну В. Матвиенкойи.

Чан улхуб давам апIури, дугъу Дагъустандиъ гьуркIри адру бицIидарин багъариканра гъапнийи ва му месэла арайиан адабгъуб ккун гъапIнийи.
Республикайин яшайишна экономика артмиш апIбан месэлйирикан вуйи совещаниейиъ, гьамусяаьтна ихь гьюкуматдиин санкцйир иливнайиваликан ва мина гъюрайи инвестицйирин гьякьнаан улхури, В. Матвиенкойи Дагъустандиз цIийи аьхю мумкинвалар айивал къайд гъапIнийи, гьадму гьисабнаан аэропорт ва гьюлин порт ишлетмиш, логистикайин цIийи рякъяр ачмиш апIувал.

Туризм артмиш апIбан бадали, В.Матвиенкойин фикриинди, Дагъустандиъ хьуб хядран гостиниц-йирси, цIиб исккан кьиматариз вуйи гостиницйирра дивуз шулу, гьаддихъди сабси гъулариз вуйи ва хурагарин туризмра артмиш дапIну ккунду, Дагъустандиз хялар кьабул апIбан гьякьнаан жара жюрейиинди вуйи хусуси программа тартиб апIувал чарасуз лазим ву.

Совещаниейиъ республикайин Глава Сергей Меликовди Урусатдиин иливнайи санкцийириз аькси вуди республикайиъ гъабхурайи ляхниканра ктибтнийи. Чан улхбаъ дугъу, региондиъ мюгькамди экономика артмиш апIбан гьякьнаан оперативный штаб тешкил дапIнайиваликанра мялум гъапIнийи.

«Урусатдиин иливнайи санкцйириз аькси вуди ляхин апIувал давам апIури, алверчи касари туврайи налогарин кьадар ис апIбан бадали вуйи къанунра кьабул дапIнача. Гьаци вушра, налогар уч апIбан ляхин улихь гъябгъюра. Магьа ццийин 5 вазлин арайиъ республикайин консолидированный бюджетдиз дуфнайи налогарин ва налогарин дару дакьатарин кьадар, сачдин гьаму вахтнахъди тевиган, 3 миллиардна 500 миллион манатдин (21%) артухъ гъабхьну.

Хъа вари экономикайин гьякьнаан кIуруш, яшайишдинна экономикайин асас улупбариинди, ццийин ккудушу 5 ваз, сачдин гьадму вахтнан арайихъди тевиган, республикайин промышленный гьясиллувал 29% артухъ гъабхьну, хъа тикилишчивал – 14%, ариш-веришчивал – 5,5% артухъ гъахьну», — мялум гъапIну республикайин Главайи.

Чан улхуб давам апIури, Сергей Меликовди къайд гъапIганси, цци 126 яшайишдин объектар ачмиш апIиди. Гьадму сиягьнаъ 38 мектеб, 40 бицIидарин багъар, 4 сагъламвалин, 2 культурайин ва 40 спортдин объектар а.

Му йигъандин совещаниейин аьхи-риъ Валентина Матвиенкойи республикайиъ, улихь метлеб дивну, ляхин апIурайивал къайд гъапIну, ва вари чаз улупу проектар уьриз кечирмиш апIрувалиин учв умудлу вуйиваликанра гъапну.

Хъа кьюбпи йигъан Дербентдиъ Валентина Матвиенко республикайиъ артмиш шулайи туризмдихъди, халкьдин сяняаьтарин шей’арихъди таниш гъапIну. Дербентдин Нарын-гъалайиин Табасаран райондиан дуфнайи халачийин устадри Федерацияйин Советдин спикер халачи уьбхбан сирарихъди таниш гъапIну ва хилин халач-йир фици арайиз гъюрайидар вуш ктибтну.

Кьюд йигъандин арайиъ учв ужуди кьабул апIбаз Валентина Матвиенко йиДагъустандиз чухсагъул мялум гъапIну.

«Учву хусуси жюрейиинди юкIв зигру, хусуси энергетика айи аьнтIикьа йишв`ин яшамиш шулачва», – гъапну республикайиан кьяляхъ хътакурайи Валентина Матвиенкойи.