Табасаран баяри Украинайиъ кIули гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ дирбаш’вал, игитвал улупурайиваликан, гьар йигъан дурарикан швнур-сар заан дережайин медалариинди ва орденариинди лишанлу апIурайиваликан кми-кмиди ебхьури шулхьуз. ИкибаштIан, жвуван миллетдин баярин игитваларикан улхруган, дамагъра кубчIври шулу. Хъа дурарикан йигъ-йишв фикрар апIури, чпин баяр сагъ-саламатди хулаз гъюбан бадали, Аллагьдиз ккарагурайи дишагьлийир фукьан аш, аьгъянчвуз!? Гьарсар игитрин кьяляхъ думу тербияламиш гъапIу абана баб хъа. Дурари туву баркаллу тебрияйин ва насягьятарин натижа гъи рябкъюрахьуз.

 

Дербент райондин Билижи гъулаъ яшамиш шулайи Мелейсат Мягьямедовайин шубрид баярра Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шула. Вари баяр Жуковдин орденарин ва «Дирбаш’вал улупбаз лигну» медаларин сагьибар, Ватанди чпин улихь дивнайи метлебнан рякъ дибисну гъягъюрайи игитар ву. Хъа варибдикан хъайи-хъайиси ктибтурза.

Мелейсат Мягьямедова 1961-пи йисан Табасаран райондин НичIрас гъулаъ аьдати дагълу хизандиъ бабкан гъахьну. Дугъан адаш Зейнуллагь малар-марччарихъ хъайир, хъа дада Жюм’э хулан ляхнар апIрур вуйи. Дурарин хизандиъ кьюр байна шубур риш айи. Мелейсат шубурпир вуйи.

НичIрасна чан халайиин улукьуз гъафи Аьбдулкеримдиз мектеб ккудубкIнайи жигьил риш Мелейсат кьабул гъахьнийи. Ва думу швушвди гьерхри гъафиган, дугъан адашди чан разивал тувру. Аьбдулкеримдин хизанар гьадму саб вахтна Табасаран райондин Куркакк гъул’ан Дербент райондин Билижи поселокдиз кючмиш гъахидар вуйи. 1980-пи йисарин эвелариъ Аьбдулкеримдин ва Мелейсатдин сумчир апIуру. Дурариз 4 велед гъахьну: сар риш ва шубур бай. Амма дурарин бахтлу уьмрин кьисмат ярхиб гъабхьундар. Гъагъи уьзриан Аьбдулкерим кечмиш гъахьнийи. Дидхъанмина 12 йис гъубшну.

«Йиз Аьбдулкерим кечмиш гъахьиган, вари дюн’я кIару гъабхьнийзуз. Веледар уьрхюб, тербияламиш ва эвленмиш апIуб, хал-хизандин гъайгъу зигуб – вари йиз гъюнариин алабхънийи. ИкибаштIан, хулан эйси амдруган, дишагьлийиз фукьан вушра читинвалар алахьуру. Гъи узу анжагъ хулан ляхнартIан апIурадарза. Хъа улихьди фукьан вушра аьзиятар гъяркънийзуз. 15 йисан совхоздиъ гъилихунза. Веледар бицIиди вуйиган колхоздин ляхнариина гъягъюз шулдайи. Хъа риш Зияфет саб тягьярин аьхю гъахьиган, шинтак китIну, дугъахь баяр гъитри, келемар ва памадрар уч апIуз гъягъюз хъюгънийза. Гьаци дарш, мадар шулдайи. БицIидар дюрхну ккунду, аьхир», – кIура ич сюгьбатнаъ, гъагъидиси нефес хъадабгъну, Мелейсат халайи.

Гъагъи ляхнари дугъаз уьзурра тувнийи. Дугъан юкьуб ражари операцйир гъапIну. Дугъхьан гъагъи ляхнар апIуз шули имдар, хъа баярира дадайихьди лихуз гъитудар.

Мелейсат халайин шубрид баярра хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ а. Армияйиан гъафидар, дурар вари сар-сарихъди военный гъуллугъариъ дийигънийи. Аьхюну бай Шакир Чечен Республикайин Ханкала кIуру йишваъ чан хизандихъди яшамиш шулайи. Гьамусяаьт думура, кьялан бай Гьясратра Запорожский областдиъ а. Улихьна йигъари Гьясратдиз Жуковдин орден ва «Дирбаш’вал улупбаз лигну» медаль тувнийи. Думу военный полицияйиъ лихура. Сентябрин вазлиъ дугъаз швушв гъахну. Шубурпи бай – Шаир кьюд йисан Сирияйиъ гъахьну. Сирияйиъ айиган дугъазра Жуковдин орден тувнийи. Шаир гьамусяаьт Украинайиъ разведкайин дестейиъ а. Дугъу, дяви ккудубкIбалан кьяляхъ швушв хурза кIури, дадайиз гаф тувна. Мидланра гъайри, Гьясрат ва Шаир Карабахдиъ гъахьи дявйириъра иштирак гъахьнийи. Хъа 2014-пи йисан Украинайин сабпи гьядисйириъ Гьясратдиз гъагъи зийнар гъахьну. Мидкан дадайиз кьандитIан хабар гъабхьундайи.

«Узу баярихьан, наан ачва, жан йиз дармнар, кIури, гьерхри шулза. Амма дурари узуз чпи наан аш кIури шулдар. Шаири саки гьар йишван зенгар апIурзуз. Гьясратди – гьар кьюд йишвак. Думу айи йишваъ аьлакьа адар. Дугъу, аьлакьа айи йишв абгури, йишвну гьадушварихьан зенгар апIуру. Хъа Шакири зенгар затра апIудар, узузра, зенг мапIан, кIури шулу. Узу гъавриъ гъахьибси, телефонарин зенгариинди душмнари дурар али йишвар ашкар апIура. Баяри узуз телефондиъ телеграмм канал кIуру социальный сеть абццну. Ва Шакириз гьадушв’ан бикIури шулза…

Дявдин женгариъ баяр айи бабан фикрар фицдар шул. Я даахну нивкI адарзуз, ицци хураг гьивишра, дидин тIяаьмра дадмиш апIуз шулдарзухьан, гъи мугъан гьарай утIубччвну, закур фу шуйкIан кIури, дюн’яра дугъубжвна. ИпIурайи уьлихъра, алдабгъурайи ликрихъра баяр кIваъ ади шулиз, я сумчрихьна, ясана мяракайихьна гъушну кIури, юкIвра рази шулдар. Сар узу гьаци дар, дявдиъ баяр айи бабарин варидарин юкIвар гьаци а. Гъит гьаму дюн’яйиз ислягьвал ва саламатвал гъюри.

Баяр вари ужудар вуйиз. Йиздар ву кIури, кIурайиб дариз. Наан ашра Аллагьди уьрхри чпи. Шаири сан телефондиан зенг гъапIиган, хулаз гъюз ккундунуз, жан бай, кIури, гьерхнийза. «Ваъ, узу гъафиган, тмунуризра гъягъюз ккун шулу. Хъа ихь Ватан шли уьбхюру, дада?» – гъапнийи дугъу. Аьхюну бализ, «жан бай, яв хпир, бицIидар аяв, ккебгъну хал дипнаяв, думу тикмиш дапIну ккудубкIну ккунду, гьадму дявдиан удучIвну яв хулаз гъач», – гъапнийза.

– ТятIилар гъахьиган гъидиза, дада, – кIури, жаваб тувнийзуз. Хъа военный гъуллугъариъ тятIилар айиб дар. Гьаци кIури, дугъу йиз юкIв сикин апIура. Бярикан фикир апIбу сикинди адру кIвак артухъси гъалабулугъвал кубчIву вахтна, Каспийск шагьриъ яшамиш шулайи йиз багъри гъардшар Сейфуллагьдихьна ва Сеидуллагьдихьна гъя-гъюри шулза. Дурари узуз гьаммишан кюмекнан хил гьачIабккуру. Багарихьди дяви ккудубкIиди кIури, хиял вуйиз. Думуган йиз вари баяр-швушвар, майил-мадат уч духьну, бицIину балин сумчар апIидича», – аьлава гъапIнийи Мелейсат халайи.
Мелейсат хала, яв баяр кьяляхъ дуфну, юкIв архаин, кIваз рягьят дубхьну, вари саламатвалихъна гъюри. Ватандин вафалу эскрар-игитар тербияламиш гъапIу увусдар бабариз аферин ва чухсагъул.