«Ухьуз девлетлу тарих ахьуз, анжагъ думу тарих ихь халкьдиз аьгъю хьпан ва ихь насларин кIваълан гьадрархбан бадали, ухьу гъийин вахтна вижнасузди гъузну ккундар. Ихь республикайин жара миллетари чпин тарихдиз, игитариз фикир тувра. Чпин тарихдихьна гьюрматлувалиинди илтIикIури, ядиграр дивра ва вари дагъустанлуйир иштирак шлу серенжемар тешкил апIура», – му гафар ихь ватанагьли, жямяаьтлугъ кас, дилаварчи, лазим вуйи йишвахьинди гьаммишан кюмекнан хил гьачIабккуз гьязур вуйи Айваз Рамазановдикан швнуб-сабан гъеерхьунзуз.
Гизаф йисари Дербент шагьриъ яшамиш шулашра, чан багъри гъулан кьялан мектебдин гьяятдиъ шаир, ашукь, ватанпервер Даттларин Уружлиз ядигар дивувалра Айваз Гьюсейновичдин тешкиллувалиинди кIули гъубшнийи. Аьхиримжи вахтна му сикинсуз юкIв айи касдин фикрар Табасаран райондин ТIивак гъулаъ XVIII аьсрин сабпи пайнаъ Надир-шагьдин пис кьушмарихъди гъахьи гъагъи женгариъ ихь аьхю абйири улупу кIубанвализ, дурарин ватанпервервализ жаваб вуди ядигар дивбан проектдикан ву. Думу проект арайиз гъюбан бадали, художникарин арайиъ конкурс тешкил гъапIну.
Июнь вазлин йицIудпи йигъ му конкурсдин натижйир йивру йигъ вуйи. Думу йигъан ТIивак гъулан культурайин Хулаъ гъубшу конкурсдиъ Урусатдин художникарин Союздин членар вуйи Аьбдурягьман Уьсмановдин, Гъиса Мирзабеговдин, Наврузяли Селимовдин, архитектор-дизайнер Мягьямед Мирзаевдин, художникар вуйи Мягьямед Мурадовдин, Максим Авчиевдин проектар иштирак гъахьну. (Максим Авчиев му йигъан серенжемдиз дуфну адайи, хъа чан проект хъадапIнайи).
Дурар вари ихь тарихдихъди ужуди таниш вуйи ихь ватанагьлийир ву. Дурари чпи гьязур гъапIу проектарикан ктибтнийи. Гьацира му йигъан чан багъри ТIивак гъулаз табасаран чIалниинди «Мил» телепередача гъабхурайи Мягьямед Гьюсейновра дуфнайи.
Дупну ккундуки, ядигар дивуз проект гьязур апIувал думукьан рягьят ляхин дар. Ихь художникар конкурсдиз ужуди гьязур духьну а пну, му йигъан конкурсдин натижйир йивуз гъабхьундайи ва гьамусяаьт дурари чпин проектарихъди вуйи ляхин давам апIура.
Сар художникди гьязур гъапIу проект ишлетмиш дарапIиш, 2-3 художникдин проектар сатIи апIбан жюрера ишлетмиш апIбанди гъахьи конкурсдин иштиракчйири гьеле ккудубкIру гаф дупнадар. Ядигарин проектдихъди вуйи ляхниин машгъул духьнайидари чпин ляхин давам апIура.
«Гьелелиг ядигариз хас вуйи проект гьязурди адар. Ядигар дивайиз арайиз гъюру вари суалариз фикир тувну ккунду. Му проектдиъ ихь табасаран халкьди Надир-шагьдин кьушмарихъди вуйи женгариъ улупу гьунарар, игитвал атIабгну ккунду. Артмиш шулайи наслариз ватанпервервалин тербия тувбаъ, ихь халкьдин рюгь за апIбаъ му ядигари важиблу роль уйнамиш апIиди», – гъапну ич сюгьбатнаъ художник, а ватанпервер Аьбдурягьман Уьсмановди.
Му проект Айваз Гьюсейновичдин бажаранвалиинди арайиз гъафиб ву, ва дидиз лазим вуйи пулин дакьатар ТIивак гъулан жямяаьтдин ва вари ихь табасаран халкьдин кюмекниинди уч дапIну ккунду.
«Узу му йиз теклифниин рази гъахьи ТIивак гъулан глава Ибрегьим Гьяжиевдиз, гъулан жямяаьтдиз, му ядигар дивуз чан хусуси 30 сотка жил туву Аьбдулмалик Къурбановдиз чухсагъул кIураза. Проект гьязур гъабхьибси, ляхнихъ хъюгъну ккунду», – кIура Айваз Рамазановди.
Кьалухъ Мирза кIулиъ ади ТIивак гъулахъ гъабхьи женгнаъ табасаран халкьди улупу гьунар кIваинди гъибтбан бадали, ухьу гьарсари лайикьлу пай кивну ккунду. Дагъустандин жара халкьарира кюмек гъапIнушра, думуган женгариъ ихь халкьдиин лап аьхю гъагъишин алабхъуваликан аьгъяхьуз. Гьаддиз ухьу вижнасузди гъирагъдиъ гъузну ккундар. Ихь ватандин жюрбежюр пIипIариъ яшамиш шулайи ихь ватанагьлийирира му проект кIулиз адабгъбак чпин пай кивур кIури, умудлу хьидихьа.
