Гьаму гьяфтайиъ (12-пи ноябриъ) Урусатдин Федерацияйин Конституцияйин судди, руш’ватчйирин мирасарихьан ва багахьлуйирихьан къанунсузди уч дапIнайи девлет ва гъазанжар гьюкуматдин хайирназ тадагъували къанун чIур апIурадар кIури, къарар адабгъну.
Гьамусдиз, гьюкуматдин гъуллугъариъ лихурайидарин харжарин зиин гюзчивал гъабхуз гъитрайи 230-пи нумрайин федералин къанундиинди, эгер гьюкуматдин гъуллугънаъ лихурайирихьан, дугъан хпирихьан ва яшнакк ккуркьну адру веледарихьан чпин мал-девлет, пулин дакьатар гьялал зегьметниинди гъазанмиш дапIнайивал тасдикь апIуз шуладарш, дурар гьюкуматдин хайирназ тадагъуз шуйи. Хъа шакнакк ккайи гъазанжар гьякьлуди гъазанмиш дапIнайивал 2-НДФЛ справкайииндитIан тасдикь апIуз шуладар, фицики имбу далилар судди фикирназ гъадагъудар. Гьаддиз руш’ват гъадабгъури уч гъапIу девлет гьярамбашйири багахьлуйирин, дустарин, мирасарин ччвурнахъ бикIурайи. Гьамус думу рякъра хъябкьра.
Заан гъуллугъариъ лихурайи ва, ихтиятсузваликан гьархну, руш’ватар гъадагъурайи касарин ибариз му хабар, гьелбетда, лап хявиб ву. Ухьу вари гъавриъ ахьа, му уьлчме мажбури вуди кьабул дапIнайиб ву, фицики гъи Урусатдиъ руш’ват тувували ва думу гъадабгъували уьлкейин экономикайиз кьадарсуз аьхю зарар тувра. Сакьюдар мисалар хурза. Цци июндин вазлиъ Якутск шагьрин мэрин заместитель Василий Гоголевди тикилишчивалин компанияйихьан 114 млн манат руш’ват гъадабгъну; хъа апрелин вазлиъ, 52 млн манат руш’ват гъадабгъувализ лигну, ФСБ-йин саб подразделениейин кIулиъ айи полковник Кирилл Черкалин гъидисну, хъа дугъан хулаъ ахтармишар гъурхиган, хъана 12 млрд манат гъибихъну. Сач декабрин вазлиъ, чав вакилвал апIурайи Челябинский областдиъ ерли «Автобан» холдингдихьан 3,5 млрд манат руш’ват бисбаз лигну, Госдумайин депутат Вадим Белоусовдиина уголовный дело гъитIибккну …
Му жюрейин дюшюшар гьар вазлиъ ашкар шула. Руш’ватар ихь генг уьлкейин вари пIипIариъ дисура, лап аьхю иштагьниинди – Дагъустандиъра. Урусатдин Федерацияйиъ руш’ват бисувалихъди аьлакьалу аьгьвалат йислан-йисаз пис шула. Ва гьарсаб гьамциб руш’ват тувбан дюшюшдин натижайиъ зарар шулайидар аьдати ватандашар ву – аьхю руш’ват тувдари чпи ахьу харжар аьдати ватандашариз къанундиинди улупнайи пулар, пособйир, гъуллугъар вахтниинди ясана затра тутрувди, ккаъру. Гьаддиз, уччвуди фикир гъапIган, гьарсар кас руш’ватчйириз ва руш’ват тувувализ къаршу духьну ккунду. Хъа гьякьикьатдиъ фици ву?
Фукьан вушра дарцциди! Гъи ухькан гизафдарин гьарсаб алдабгъу лик – руш’ват тувувалихъди аьлакьалу ву. Хъа тяжуб апIурайиб му дар (гьякимдиз «гьюрмат» апIувал гъи уьмрин гьякьикьат дубхьна), мюгьтал апIурайиб жараб ву: ухьу сабхилди гьюкмин заан гъуллугъариъ айидар, духтрар, полицияйин гъуллугъчйир, судйир, руш’ват гъадабгъура кIури, тахсирлу апIурахьа. Хъа жвув гьякь даруган, къанунсузди (ухьуз дурубкьру) шейъ’нан (ляхнин, справкайин ва гь.ж.) эйси хьуз ккун гъабхьиган, ухьу, мешребсуз ляхниз аьксиди гъудубжвурайи жвуван аькьв-лин зяиф сесназ «хъудубтI!» дупну («варидари жвуван месэла гьял апIуз руш’ват туврайиган, узу имбудартIан усалур вуйинхъа?»), хил/конверт улихьди гъягъюрхьа. Хъа закур, зегьмет дизригди пул гъадабгъури ухьу вердиш гъапIу гьякимри/пишекри чан ляхнин вазифйир, дурарихъан маважиб гъадабгъурашра, тамам апIуз инкар шлуган ва къанундиинди улупнайи ихь игьтияжар тамам даршлуган, ухьу руш’ватчи тянкьид апIурахьа. Дугъкан «гьютIри» ктаур жвув вуйиб кIваълан гьаъну.
Гъи шагьрариъ ва районарин меркезариъ, гъулариъра кмиди вари жилар къанунсузди масу тувну, я лицуз, я рягьятвал гъадабгъуз йишвар имдрувал ихь, руш’ват туврайидарин, тахсир дарин? Гъи больницйириъ духтрар, жибаз пул дурубкьди, йикIурашра, аьзарлуйириз дилиграйивал ихь, алдарди «гьюрмат» апIрударин, тахсир дарин? БицIидарин багъариъ тербиячйир ва шагьрарин мектебариъ (гъулариъ му уьзри сабан ччивар деетундар – гьелелиг) мялимар, жвуван веледдиз артухъди дикъат тувур кIури, вари машкврариз пулар ва пешкешар туври вердиш апIурайидар, хъасин дурари, иштагь артухъ шули, чпин «пай» ушвниан уьчIбюгъюз хъюгъиган, суза деебтурайидарра ухьу дарин?
Урусатдиъ коррупция аьжалсуз ву, кIуру фикир яркьуди тарабгъна. Хъа эгер ухькан гьарсари думу гужал апIурайи «шид» – руш’ват тувувал – яваш-явашди (сабишв’инди хьибдар – му нукьсан тIул ихь гьарсарин табиаьт дубхьна) хътабтIуз хъюгъиш? Инсандин ифдин тIяаьм кубкIу ху йивну йибкIури аьдат ву. Хъа ухьу, ихь уьмрин дережа ис ипрайи, ихь веледарин гележег якьинди кур апIурайи аждагьа йигълан-йигъаз имбубсан азгъун апIурахьа. ГЬАЗ?!
