Умгьанат Сулейманова
ЦIиб улихьнаси узухьна табасаран шаир Къизейбат Гьяжиева- Гьяжиибрагьимова илтIикIнийи. Думу ичIи хилди гъафундайи — чан мялимдиз гъидикIу шиирра гъабхнийи. Думу мялим Мягьрамов Тажутдин Рамазанович ву.
Йиз мялим
ХьцIуд йислан кIваин гъахьиси,
Дугъан дарс ебхьуз ккундайси.
Гъафиган аку хиял кIваз,
Гъушза йиз мялимдин хулаз.
Урхрурин кIваз умуд туври,
Гьардиз гьякьлу кьимат диври.
Гъубзруб уьмурлуг хиялси,
Уьмрин улихь аку шилси.
Классдиз гъюйва инчI кадиси,
Дарс аьгъдрурик юкIв капIруси,
Сагъ фикрар кIваъ ади гьарган…
Аферин кIурза йисарилан.
Гъи му мялимдиз бахтавар кас пуз шулу, фицики дугъу гъизигу зегьметну, кьанди вушра, гьамцдар натижйир духна. Табасаран райондиъ Тажутдин Мягьрамов аьгъдру мялим адаршул. Думу ихь образование, культура, бицIидарин гележег бадали гизаф ликар алдагъу кас ву. Дугъахь урухури гъахьи Къизейбатди, йисарилан мялимдиз кIваантIан аферин кIури, гьялак дарди чан ихтилат ккебгъу.
«Узу Табасаран райондин Гьарихъ гъулаъ аьхю хизандиъ бабкан гъахьунзу. Йиз адаш Гьяжиев Гьяжи Исмяилович гьеле образование айи инсанар цIибтIан адру гьадму заманйириъ экономикайин илмарин кандидат вуйи, ва дугъу чан уьмур экономиствалин кеспназ бахш гъапIнийи – райондиъ думу экономикайин цирклин ужур сяняаьткарси машгьур вуйи. Думу вахтари мицдар сяняаьткрар жюрбежюр аьхю ва кIакIначи совхозариз гьауйи. Гьаци, ич хизан СиртIич гъулаз гьаънийи. Адаш жюрбежюр йишвариъ лихури, учу хайлин йишвар, гъулар дигиш апIури гъахьунча, аьхирки Лижвазди алдахъчу. Сарун душваъ бина гъивча. Узу 8-пи класс Лижва гъулаъ ккудубкIунза. Думу вахтна гизафдари, шубарин дурхну гьаз ву, магьа чпиз халачи, кIуйи, аммаки йиз адашди, йиз урхувалихъ фукьан юкIв хъаш рябкъюри, «Йиз риш йиз кеспнан эйси духьну ккундузуз гъапнийи». Хъа думу вахтари ихь райондиъ 9-10-пи классар Хючнаарин кьялан мектебдиътIан адайи. Узу 9 «а» классдиъ урхуз хъюгънийза, душваъ 35 баяр-шубари урхурайи. Классдин руководитель Вейс Саидович вуйи.
Кьюд кIуру йигъан расписаниейиъ урус чIалнан ва литературайин дарсар дивнайи. «Гьамус ихь урус чIалнан дарс хьибди, ихь Тажутдин мялим гъиди», кIури, узухъди классдиъ урхурайи баяр-шубар аьхю аьшкьниинди дарснахьна гьязур хьуз хъюгъю. Ва узура гьамрари апIруб апIидиза кIури, дарсназ гьязур шули, мялдим гъяйиз, ккилигуз хъюгъза. Саб вахтна классдин раккнар арццну, айитIинди, инчIра кади, Тажутдин Мягьрамов учIву. Узухъди саб классдиъ урхурайидарин му мялимдихьна вуйи янашмиш’вал увуз рябкъуз ккунийи, дишла узу кIурайибдин гъавриъ хьидийва, Умгьанат.
ВуйиштIан, Тажудин Рамазанович мурарин сарпи мялим вуйи, мялимдинра дурарихьна аьхю ккунивал ва гьюрмат айи. Дугъриданра, мялим’вал бицIидар ккуни касдихьантIан апIуз шлуб дар. Узу жара мектебдиан дуфнайи урхурайир вуйивал къайд дапIну, ухьу дугъаз варидари гьюрмат дапIну, ихь багахь касси дисну ккунди, гъапнийи Тажутдин мялимди. Гъийин йигъанра вари класс гьаци сатIиди имича. 25 йис, 50 йис гъабхьиганра, сатIиди думу къаршуламиш апIури имича.
Узу мектеб 1974-пи йисан ккудубкIунза. Узу мектеб ккудубкIну 50 йис тамам гъабхьну. Июндин вазли ич классди мектеб ккудубкIувал къаршуламиш апIури, мярака тешкил гъапIнийи. Душваъ узхьан иштирак хьуз гъабхьундайзухьан. Аьхю пай узухъди сатIиди гъурху баяр-шубар сакьюдаркьан имдар кIури, хабар гъабхьнийиз. Ва душваъ иштирак гъахьундаршра, Хючнаарин кьялан мектебдин 1974-пи йисандин выпускдин урхурайидар уьмрин яркьу рякъуз деетхъанмина 50 йис тамам хьпаз, уьмриан ухди гъушу, узухъди кьюд йисан саб классдиъ гъурхдарра фикриз гъадагъну, дурариз бахш вуйи гьамцдар цIарар гъидикIунза.
Доскайихьна удучIвруси,
Ляхнар-карар дирчну тинси,
Арс йивнашра ихь кIулариз,
Гъачай уч хьухьа мектебдиз.
Уьмриз удучIвуз рякъ туву,
Жигьилвал вардиз мялум ву.
Гьамлин душну, гьамшваъ гъузниз,
Вахтарилан гъюруб фикриз.
Ихь арайиан гъушдариз,
КIваин алди, имдрудариз,
Дийигъну дюаь апIурхьа!
Хизандиз сабур тувурхьа…
Урхрурин кIвак умуд капIри,
Хуш-хиялси шадвал туври.
Илим-тербия тувдариз
Аферин ихь мялимариз!
Гирами мектеб, увуъ йиз
Ахсриндарстар йисар гъушниз
Вахтнан шиклар кIваъ гъюрхюнза
Хъана гъюз ккунди имиза!
Ич класс гизаф албагуб вуйи, сар-сарихьна гьюрмат ади, вари ужуди урхрудар вуйи. Хъа цци гъабхьи гюрюшдиъ 10 кастIан адайи. Ич мялим чIивиди имидикьан гагьди, учу гьаммишан сатIи хьидича», – гъапнийи Къизейбатди
Тажутдин Мягьрамов Ватандин Аьхю дяви ккебгъу 1941-пи йисан 25-пи августди Табасаран райондин Хючна гъулаъ мялимдин хизандиъ бабкан гъахьну. Бали мектеб ккудубкIиган, дугъу чан ляхин давам апIри кIури, Рамазан Мягьрамовди бай Дербентдин педагогвалин училищейиз гьаъру. Душваъ урхувал ккудубкIну, Хючназ гъафи жигьил мялимдихьна сабпи класс тувру. Къизейбат Гьяжиева-Гьяжиибрагьимовайихъди 9-10-пи классариъ гъурху баяр-шубар Тажутдин мялимдин сарпи ученикар гъахьнийи. Дугъу 4-пи классдизкьан дурариз дарсар кивнийи. Дидин кьяляхъ Тажутдин Мягьрамовди райондин образованиейин цирклиъ жюрбежюр гъуллугъариъ ляхин гъапIну. Дугъу сабцIиб вахна мектебдиъ гъилихнушра, чав дарс киву баяр-шубарин уьмриъ кIваълан гьадрархру лишан гъибтну.
Гъи Тажутдин Мягьрамовдин 83 йис дубхьнашра, дугъан ччвурназ гъийин йигъанра гьюрматнан кагъзар гъюра, дугъаз райондин кIулиъ айидари, республикайин гьюкмари хайлин грамотйир, медалар тувна, думу «Дагъустандин лайикьлу мялим» ву. Ихь тарих балгурайидар гьамцдар лайикьлу касар ву. Гъит Аллагьди дурариз ярхи уьмур ва кIван шадвал туври.
