Ватандин Аьхю дявдин йисари фашист чапхунчйирихъди кIули гъушу женгариъ ихь уьлкейин хайлин агьалйирихъди дагъустанлуйирра, гьадму гьисабнаан табасаранарра, игитвалиинди иштирак гъахьну. Гьадрарин арайиан вуди дявдин иштиракчи, Дагъ. Огни шагьриъ дуланмиш шулайи Рамазан Къурбанов улупуз шулу.
Рамазан Къурбанов Табасаран райондин Гъуярик кIуру гъулаъ бабкан гъахьну. Ихь уьлкейиин фашист чапхунчйир алархьиган, жара жигьиларси, думура дявдиз гъягъюз гьязур гъахьнийи. Амма кюлфетдиъ читинвал а кIури (хулаъ жиларикан имбур анжагъ Рамазан вуйи), дугъаз дявдиз гъягъюз ихтияр тувундайи. Хъа 1943-пи йисан думу, жвуван хушниинди дявдиз гъягъюрза кIури, райвоенкоматдиз аьрза хьади гъушнийи.
Узу Рамазан Къурбанович-дикан дявдин вахтарин читинваларикан ктибтуб ккун гъапIнийза. Дугъу чан сагъ’вал, улариз рябкъювал, ибариз ебхьувал лап зяиф дубхьнайиваликан гъапнийи, амма, гьаци вушра, кIваин апIури, чан ихтилат башламиш гъапIнийи:
«Дяви ккебгъну, сацIиб вахт гъябгъяйиз, гъулан жигьилар сарихъди сар, фуж жвуван хушниинди, фужсан дих апIбиинди, дявдиз гъягъюрайи.
Узу 1943-пи йисан 15-пи майиъ армияйин жергйириз кьабул дапIну, Ватан уьбхювалин женгариъ иштирак гъахьнийза. Аьхю Гъалибвалихьна вуйи ихь рякъ гизаф читинуб ва ярхиб гъабхьну.
Тарихдиъ варитIан гъагъи, варитIан инсафсуз вуйи Ватандин Аьхю дявдин женгар 1418 йигъан ва йишван давам гъахьнийи. Думу йисари, фукьан читинвал ашра, фронтовикари, вари инсаниятди душмниин гъалиб шлуваликан умуд ктабтIундайча. Думу дявди къанна ургуб миллион совет инсанар тIанкь гъапIну, гизаф гъулар, шагьрар ккидирчну. Юкьуб миллионтIан артухъ ихь уьлкейин агьалйир, гьадму гьисабнаан ургудварж агъзур бицIидар, фашистарин лагерариъ гъахьну.
Узу фронтдиз гъягъруган, дявдин гъизгъин 1943-пи йис вуйи. Гьар йигъан гъягъюрайи дявдин женгариъ айи эскрар бизар духьнайи, гьаци вушра дурари душмниин гъалиб хьуз чпихьан шлуб вари апIуйи…
Саб ражари ич батальон ярквран гъирагъ йивури гъябгъюрайиган, цIиб ярхлаъси нирихъ рягьятвал гъадабгъурайи немцариин алахънийчу. Учу сессузди багахьна душну, хабарсузди дурариин алархьнийча. Йиз хилиъ айи автоматдихьди дурар тIанкь апIуз хъюгънийза, имбу эскрарира узуз кюмек тувнийи. Думу кчIихбаъ кьюбби терефариаанра хайлин эскрар йивну гъийихнийи, гизафдариз зийнар гъахьнийи, амма учу, фукьан читинди алабхънушра, фашистариин гъалиб гъахьнийча. Душваъ улупу гьунарариз лигну, ич дестейиан хьур касдиз, гьадму гьисабнаан узузра, «Уьру Хяд» орденар тувнийи. Дицдар гъати женгариъ иштирак хьувал узуз швнуб-саб ражари алабхънийзуз ва саб-швнуб ражари гъагъи зийнарра гъахьнийиз.
1945-йисан узу, Аьхю Гъалибвал багахь шулайи вахтна, Польшайин ругариин гъагъи зийнар духьну, госпиталиъ ахъунзу. Гьадлин сарун, сагъ духьну, хулаз кьяляхъ хъадакну гъафунза.
Дявдиъ улупу гьунарариз лигну, узуз хайлин наградйир тувну: Ватандин Аьхю дявдин 1-пи дережайин орден, «Уьру Хяд» орден, Адлувалин 3-пи дережайин орден; хайлин гьюрматнан грамотйириинди, медалариинди лишанлу гъапIну.
Гьаму кьаназкьан жандиъ гюллйир имиди гъахьнийиз, ва сарун узу инжик апIурайиган, операция дапIну дурар адагъуз гъитунза.
Дявдин кьяляхъ хайлин колхозариъ, совхозариъ ляхин гъапIунза. 1967-пи йисари ич гъул Дагъ. Огни шагьриз кючмиш гъабхьнийи. Душваъ дуланмиш шули, магьа хайлин йисар вуйич. Йирхьур веледдин абара духьну, гьялалвалиинди дилихну, уьл гъипIу кас вуза. Йиз баяр-шубаризра гьадму рякъ улупунза, ва гъи дурариинра гизаф рази вуза», – аьлава гъапIнийи Рамазан Къурбановди .
Ав, дугъриданра, ихь ветеранарин гьунарар ва далу терефнаъ гъизигу зегьмет аьхю-дар гъахьну. Дурариз ухьу гьарган буржлу вухьа. Дурарин гьунарар ухьуз, гъийин деврин вакилариз ва гьацира гъюру наслариз, нумуна ву.
