Мейлан Нежефов

 

Ватандин Аьхю дявдин кьяляхъна йисари гъалибвал хьади гъафи ихь ватанагьлийир, уьлкейин жюрбежюр шагьрар-гъулариъ колхозариъ, заводар-фабрикйириъ ва гьацира жавабдарвалин гъуллугъариъ лихури, дявдиъ зяиф дубхьнайи гьюкуматдин кьувватар за апIбаъ чпинра пай киври гъахьну. Гъийин йиз макьалайин игитра гьацдар эскрарикан сар ву. Игитрин уьмрикан узуз дугъан бицIину риш Майя Фейзуллагьовнайи ктибтнийи.

 

«Йиз адаш, Къазимягьямадов Фейзуллагь Маллаевич, 1922-пи йисан 25-пи декабри ДАССР-ин Кюре округдин Зилдикк гъулаъ касиб нежбрин хизандиъ бабкан гъахьну. Дугъу гъулан мектебдиъ урхбиин юкӀв алир вуйза, кӀури шуйи. Дугъу гьацира, фици чав урхурайидарин шиклар зигуйиш, мектебдин цалин газат гьязур апӀуб гьарган чаин алибдикан хушниинди ктибтуйи, кьюбар гъадагъурайидар – гар али гъюбриинди гъягъюри, шуббар айидар – даждиинди гъягъюри, юкьбариз урхурайидар — кьяб хъайи машиндиъ эъну, хъа хьубариз урхрудар самолётдиъди тӀирхури.
Военный билетдиъ адашди 10-пи класс 1940-пи йисан ГъанчIил гъулаъ ккудубкIну кӀури, дибикӀна. Мектеб ккудубкIну, шагьриъ педагогвалин училищейиъ урхбакан кӀури шуйи. Дяви ккебгъу йисари училищейикан аьзархана гъапIну кIур. Гъулаз кьяляхъ дуфну, адаш чаз айи аьгъювалариинди мялимди лихури гъахьну: йигъну бицӀидариз дарсар тувуйи, хябяхъган – аьхюдариз. ЦӀийи гьюкуматди думуган савадсузвалихъди женг гъабхуйи ва варидариз урхуз-бикӀуз улупуз чалишмиш шулийи.

Адашдин абйир-бабар ухди уьмриан гъушну. Дурари чпилантина юкьур велед гъитну: ич адаш, Фейтулла, Жаруллагь ва чи Шагьназ. Адашра, дадара имдру баяр-шубар касибди, гизаф читинди яшамиш шули гъахьну. Шагьназ ухди гъакӀну – гаш’ан. ИпӀруб адру вахтна дугъу айиб, чавра дирипӀди, бицӀину чвйириз туври гъахьнухьиди. Хъасин, уьмур лапра читин гъабхьиган, адаш, кьюбпи ляхниъра учӀвну, колхоздин марччарихъ гъушну. Думу аьхю марччлихънин хликк дугъаз кюмекчиси дерккну. Ляхнихьан азад вахтна адашди хулаъра кьабидариз ва бицӀидариз дарсар киври гъахьну. Чав кӀуруганси, ликбездин гъуллугъчи вуди гъахьну.

Хъа сад йигъан дугъан ляхниъ саб ужуб дару гьядиса гъабхьнийи: хябяхъди марччлихънари хъапӀну гъафи лижягъ саб-кьюб якъ гьуркӀундар. Якъар дургбан жавабдарвал адашдиин илибтIуру. Дих дапIпну гъафи милицйири думу райцентрин дустагъдиз гъахуру. Думу душваъ фукьан дуснуш, аьгъдарзуз, хъа сад йигъан унчӀвин рукьаригъян дугъаз чан дуст кас рякъюру. Думура милицияйиъ лихурайир вуйи. Гьаз думу душваъ дуснаш, дуст гизаф мюгьтал гъахьну. Адашди вари айи-айиси ихтилат апӀуру. Хъасин думу касди делойин вари аьгьвалатар аьгъю апӀуру. Адашдиз, чав фукӀа чӀуруб дапӀнадаршра, гьюкуматдин мал тӀараш апӀбан статья ккилибгурайи.

Дугъахъди лихурайи аьхюну марччлихънар тажрубалу, «чпин ляхин ужуди аьгъю» касар гъахьну. Адашди дустраз хулаъ чаз ккилигурайи кьюр бицӀи гъардшар айибдиканра ктибтуру. Аллагьдиз шюкюр, му таниш касдихьан адашдиз кюмек апӀуз гъабхьну, дугъу читинвалиъ айи дуст гатӀахьундар. Анжагъ дустру дугъаз, уву хъана сикинди гъидритуз мумкин ву, гьаддиз фронтдиз гъушиш ужуди вувуз, гъапну. Ва адаш, гьадгъу гъапиганси, фронтдиз гъягъюру.

Узуна йиз бали МО-йин архивариз гъилигунча: фрондиз дугъаз 1944-пи йисан августди дих гъапӀну. Присяга кьабул дапӀну, думу Подмосковьейиъ ст. Ильинойиз гьаъну. Душваъ дурариз дарсар туври гъахьну. Дурар цӀийи резервный полкси гьязур апӀури гъахьну.
Адашди 636-пи исстребительный противотанковый артиллерийский полкдиъ гъуллугъ апӀури гъахьну.
1945-пи йисан дяви Германияйин капитуляцияйинди ккудубкӀуру. Гьаци гъабхьнуки, дявдин фронтдин кчӀихбариъ адаш иштирак хьузра хъуркьундар. Вушра сад йигъ хьнура думу гьадму гъати женгарин майдандиъ гъахьну.

Архивдин кагъзариъ гьацира, адашди 38-пи запасной стрелковый дивизияйин 88-пи запасной стрелковый полкдиъ гъуллугъ гъапӀну, кӀури дибикӀна.
25-пи августди адаш 1945-пи йисан Бакинский ПВО-йиз гъурукьну. Армияйиан деетбан кьяляхъ адаш, Зилдиккна дуфну, чан бицӀину чвйирра гъадагъну, Бакуйиз удучӀвну гъягъюру.

Бакуйиъ думу нафтлин буругъариъ бурильщикди ляхниъ учӀвру. Чав лихури имиди, чвйир бицӀидарин хулаъ гъитру. Душваъ думу гьяйвнарин милицияйиъ лихурайи осетин бай Григорий Тинаевдихъди таниш шулу. Дурарин таниш’вал лап ижми дуствализ илтӀибкӀуру. Адаш кми-кмиди дурарин хулаз гъягъюри гъахьну. Дурарин хизанди чпин балин дуст гизаф маниди кьабул апӀури гъахьну. Магьа гьаци адаш гележегдиъ чан хпир шлу осетинка Тинаева Надежда Акимовнайихъди таниш шулу. Фронтдиан гъафир думу медсестради Баку шагьрин аьзарханайиъ лихурайи.
Мурар эвлемиш шулу, ва жигьилариз гьюкуматдин терефнаан саб хал тувру. Хал тувхъан, чвйирра бицӀидарин хул’ан чахьна адагъуру. Йиз дадайикан дурариз чпин ккуни чи шулу.

Хъасин адаш 22-пи КПСС-дин съездин ччвурнахъ хъайи Нафт адабру управлениейиъ «Нафтлин гъванариин» ляхниз кьабул апIуру. Душваъ думу тап пенсияйиз гъягъяйизкьан лихури имийи.
Чан намуслувалиинди лихбаз дилигну, адашди ярар-дустарин арайи чаз ва ич аьхю хизандиз ужуб хатур-гьюрмат гъазанмиш гъапIну. Гьаци хизандиъ шубур велед гъахьиган, адашдиз ляхниан шубуб хал ва тегьлиз ккайи хулар тувнийи. Адашдин багъри гъул’ан Бакуйиз лихуз гъафи ксарра кми-кмиди учухь дергуйи. Дурариз ич дада жара миллетдикансикьа шулдайи. Варидари дадайиз бицIину чи кIури дих апIуйи. Ич адашди гьамци чан багъридариз маш ачухъди, чан гаф ликрин кIанакк ккидривди варидарихьна ачухъвал айи дадайин аьхю гьюрмат уьбхюйи. Гьаци дурари йиз кьюрид имариканра, зигьим тувну, ужудар пишекрар кадаъну, дурар эвлемишра гъапIну. Учура хизандиъ шубур велед ача. Чве Рамазан 1949-пи йисан бабкан гъахьну, чи Анфиса – 1952-пи йисан ва узу – 1957-пи йисан. «Йиз шубуб уж’вал» кIури, адашди хилин гагьнаъ гъюрхюнчу. Мягьлайиъ айи ва таниш вуйи ич таяриз гьарган адашдин учухьна айи му манишнан ялавназ маш ккадарди шуйи (зарафатниинди ктибтура). Шубридизра заан аьгъювалар гъадагъуз, ужуб ляхниъ дугъужвуз, гьарур чан хизандин эйси хьайизкьан, адаш кьяляхъ далуси гъахьнийич. 1996-пи йисан дада уьмриан гъушнийич. Ичв дадайин зиин иливрур сарун йиз уьмриъ даршул кIури, адашди сарун хпир гъахундайи. Гьарган ич ва чан худлар вуйи ич веледарин гъайгъушнаъ ади шуйи. Вари йиз уьмриъ адаш багъри гъулаз шубуб ражари гъушуб кIваин илмийиз. Cабан чав сарди, хъасин – чве ва чи хъади, хъа аьхиримжи ражари узуна чи хъади 1974-пи йисан. Гьар ражну багъридарин накьварихъна гъягъюб, кIваз хуш вуйи жилилан руг гъадабгъну чахьди хуб дугъан аьдатнаъ айи. 92 йис яшнаъ ади, йицIбариинди медаларин ва гьюрматнан кагъзарин сагьиб вуйи адаш 2015-пи йисан уьмриан гъягъюру. Хъа гьамус, чве Рамазанра, чи Анфисара уьмриан душну, марцци йитим гъахьунзу. Дурар вари Бакуйин накьваригъ кивна», – Майя Фейзуллагьовнайи ич сюгьбат гьамци пашманвалиинди ккудубкIнийи ич сюгьбат.

Газатдиз бикIайиз макьалайин игитрикан, Зильдикк гъулан агьали Эседуллагь Гьейбатуллаевдиз ктибтнийза. Дугъриданра, ихь ватанагьли ва рягьимлу Фейзуллагь халуйикан дугъура кьюб келима гъапнийи.

«Узу мектебдиъ урхурайи саб гьялнан бай вуйза. Бакуйиан Фейзуллагь гъюра кIури, йигъар ккимиди гъулаъ айи агъсакълар гюмихь ккилигури шуйи. Гьич макIан, гьадму саб вахтна Бакуйиз нафтлин буругъариина лихуз гъяру вахтна, чпин хулазси, гъуландар зигну дугъахьна гъягъюйи. Гьаци уьл, кьил гьивуз кIубан жви ву кIури, дугъкан гъуландар ктIатIарццри улхури шуйи. Гъулаз гъафир йишвазди думу Жаччабег, Мислим Гьюсейбековарихь гъузуйи», – къайд гъапнийи Эседуллагь абайи.