Зубайдат Шябанова
Магьа, хабарра дарди, 2025-пи йисра аьхирихъна гъюра. 30-40 йис мидиз улихьна ЦIийи йисаз варитIан аьхю машквразси ккилигури шуйи. Гъи думу машкварси сар-кьюр касдира гьисс апIури амдар. Вари дюн’я дигиш гъабхьну: хабрар, инсанар, фикрар, гъурулушар, маракьар…
Ихь уьлкейиъ шулайи гьядисйирихъди аьлакьалу вуди, хайлиндариз ктабхъурайи йис гъагъиб, пашман гьядисйири абцIнайиб ва къурхулу гьиссаринуб гъабхьну. Амма, сабдизра дилигди, уьмур давам шула, улихь дивнайи планариз манигъвал туврайи фикрар, машнак шаду инчI хьуз гъидритрайи гъагъи хиялар, дердер, хажалатар ктабхъурайи 2025-пи йисаъ гъитрухьа.
Ктабхъурайи йис узуз гъагъибра, хайлин ужудар гьядисйириинди, таниш’валариинди, маракьлу инсанарихъди гюрюшмиш хьувалариинди девлетубра гъабхьунзуз. Хайлиндарихъди узу «Табасарандин нурар» газатдин машариъ учву танишра гъапIунза, хайлиндар гъюру йисан газатдин макьалйириъ рякъидичвуз.
Йисандин аьхир – му ЦIийи йисандин машкврарин гъалабулугъвалси, кьяляхъ илдицну, йисандин муддатнаъ гъапIу ляхнин натижйир йивру вахтра ву. Гьар йисан аьхириъ газатдин редакцияйин коллективди, уч духьну, йис фици гъубшнуш, редакцияйиз диди фициб тясир тувнуш, фицдар цIийивалар гъахьнуш, фицдар планар кIулиз адагънуш, натижа йивури шулу. Узуз гъи редакцияйин коллективди гъубху ляхникан ваъ, хъа узу гъидикIу макьалйирин игитарикан, культурайин, литературайин, образованиейин, спортдин цирклариъ гъахьи хъуркьуваларикан сабансана кIваин апIуз ккундузуз.
Культурайин, образованиейин, спортдин цирклариан табасаранариз ктабхъурайи йис маракьлуб ва хъуркьувалари абцIнайиб гъабхьну. Анжагъ саб Табасаран райондиъ цци вари цирклариан 100-тIан артухъ жюрбежюр серенжемар духна. Дурарин арайиъ, муниципальныйдарси, вари республикайин ва варихалкьарин дережайин серенжемарра а. Табасаран ва Хив районарин вакилар Ватандин Аьхю дявдин Гъалибвалин юбилейин ва вари халкьарин Дагъларин форумдиъ, Индия ва Пакистан гьюкуматариъ гъабхьи халачйирин машгьур выставкйириъ, «Урусат исламдин вилаят ву» кIуру варихалкьарин фарумдиъ ва хайлин жара серенжемариъ иштирак гъахьну.
Районарин айитI гъахьи серенжемар кIваин апIуруш, улихьнаси ТинитI гъулан мектебдин 100 йис къайд гъапIну. 1930-пи йисари мектеб интернатдиз илтIибкIну. Дидин ад вари Дагъустандиз тарабгъну гъабхьну. ТинитI гъулан мектеб гъира Табасаран райондиъ варитIан ужударикан саб гьисаб шула. Думу мектебдин мялим Паша Къулиев гьаму йигъари вари Урусатдин «ВаритIан ужур мялим — 2026» конкурсдин муниципальный дережайиъ гъалиб гъахьну ва республикайин дережайиъ иштирак хьуз гьязур шула.
Жюрбежюр цирклариан гъапIу ляхнин натижйир йивури, РД-йин глава Сергей Меликовди Дагъустандин миллетарин хайлин вакилар чпин ляхниъ тафавутлу хьувализ лигну, гьюкуматдин терефнаан чухсагъулин кагъзариинди, гьюрматнан грамотйириинди ва лайикьлу пишекар ччвурариинди лишанлу гъапIну. Дурарин арайиъ ихь машгьур шаир Сувайнат Кюребегова табасаран халкьдин тарихдиъ дишагьлийирикан сарпир вуди Дагъустан халкьдин шаир ччвурназ лайикьлу гъахьну. Табасаран чIалниинди чапдиан удубчIвурайи «Ппази» журналин редактор Феруза Ражабовайиз Дагъустандин культурайин лайикьлу гъуллугъчи ччвур тувну. Эльмира Аьшурбеговайин «Мюгьюббатдин дюъйир» китабдиз Дагъустан республикайин Гьюкуматдин СтIал Сулеймандин премия ва Сувайнат Кюребеговайин «Йиз малайик аьхиримжи» китабдиз Гьюкуматдин Расул Гьямзатовдин премия тувна. Гьацира чIалнан мядандиъ хъуркьувалар улупбаз лигну, аьлим Вели Загьировдиз, республикайин экономикайин артмиш’валик киву баркаллу ляхниз лигну, аьлим Зейдулла Юзбеговдиз ва Дагъустандин культурайик, чIалар артмиш апIбак ва литературайин уьмрик пай кивбаз Сувайнат Кюребеговайиз РД-йин Жямяаьтлугъ палатайин терефнаан гьюрматнан грамотйир тувну.
Мидланра гъайри, 2025-пи йисан Табасаран театр республикайиъ вари театрарин арайиъ варитIан ужуб вуди гьисаб дапIна. Улихьнаси думу театри Мягьячгъала шагьриъ улупу «Ханума» спектаклиз лигуз гъафидарин арайиъ дагъустандин вари миллетарин вакилар айи. Миди ихь театрин, режиссерин ляхнин ва актерарин бажаранвалин ад вари Дагъустандиъ тарабгънайиваликан кIура.
Хъуркьуваларикан кIури, багарихьди чапдиан удубчIвурайи Кафари Кавказ-дин антологияйик табасасаран 8 шаирин эсерар кахьнайиваликанра мялумат тувуз ккундузуз.
Образованиейин циркилра кьяляхъ гъубзрадар. Мисалназ, Табасаран райондин Цухтигъ гъулан Т.Г.Юнусовдин ччвурнахъ хъайи мектебдин мялим Аьбдулжалил Аслановдиз Дагъустан Республикайин лайикьлу мялим ччвур тувну.
Табасаран райондин хайлин мялимари, республикайин дережайиъси, Урусатдин дережайин конкурсариъра заан хъуркьувалар улупура. Дурарикан вуди Хючна гъулан 1-пи нумрайин лицейин мялимар Марьям Гагаева ва Замира Аьзизова, Хючна гимназияйин мялим Маида Саидова ва жарадар урусатдин конкурсариъ гъалиб гъахьну.
Мялимарин пишекарвалин заан дережа дурарин хиликк урхурайидарин хъуркьувалари субут апIура. Гьаци, цци Табасаран райондин 367 выпускникдикан 32-ди мектебар гъизилин медалариз ккудукIну. Хъа ТIюрягъ гъулан мектебдин 5-пи классдиъ урхурайи Асият Мирзабалаева шиклар зигбаан вари урусатдин конкурсдин гъалибчи гъахьну. Табасаран райондин Кьасум Мягьямадовдин ччвурнахъ хъайи искусствйирин мектебдин 2-пи классдиъ урхурайи Къяйбулла Ханмягьямадов милли алатариинди мукьмар йивбаан Дагъустандин конкурсдин гъалибчи гъахьну.
Спортдин цирклиъра хайлин хъуркьувалар а. Табасаран райондиъ волейболиан, футболиан, кчIихбариан хайлин талитар кIули гъухну. Табасаран райондин живанарин команда волейболиан Дагъустандин чемпион гъахьну. Хъа райондин шашкйирин устадари ЮФО-йин ва СКФО-йин чемпионатариъ гъалибвалин йишвар гъадагъну. Исмяил Исмяилов шашкйириан хьубпи ражари Дагъустандин чемпион гъахьну. Машгьур спортсмен Эмирбег Мягьямадбегов нубатнан ражари грекаринна римарин кчIихбариан гъахьи вариурусатдин талитариъ гъалиб гъахьну. Дугъаз Урусатдин лайикьлу тренер ччвур тувну.
Табасаран райондин жигьиларин ва волонтерарин хъуркьуваликанра улхури кIваин апIуз шулу, райондин жигьиларин центр республикайин муниципалитетарин арайиъ варитIан ужударикан саб гьисаб дапIна. Хъа думу центр ачмиш апIбан серенжемариъ ВКС-къайдайиинди уьлкейин президент Владимир Путинра иштирак гъахьнийи.
ИкибаштIан, фунуб циркил гъадабгъишра, гьял апIуз имбу месэлйирра гъузра. Хъа гъи, анжагъ хъуркьуваларикан улхури, 2026-пи йисаз лик ивурхьа.
