Умгьанат Сулейманова
Улихьна йигъари Дербент шагьриъ В.А. Эмировдин ччвурнахъ хъайи кадетарин интернат-мектебдиъ, душваъ урхури гъахьи ва Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак гъахьи 4 эскриз Игитрин парта ачмиш гъапIну. Дурарикан шубури – Нариман Шихялиевди, Равиль Мирзоевди, Мягьямед Мягьямедовди – Ватан бадали Украинайиъ гъягъюрайи женгариъ чпин жанар тувну. Хъа, Урусатдин Игит Муслим Муслимов гьелелиг хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шули ими.
Эскрарин гьюрмат уьбхбан серенжемдиъ игитарин багахьлуйир, абйир-бабар, Дербент шагьрин администрацияйин вакилар, кадетарин интернат-мектебдиъ урхурайидар ва мялимар иштирак гъахьну. Мектебдиъ урхурайидари ва мялимари ужуб концертдин программара гьязур гъапIнийи. Серенжемдин аьхириъ, Игитрин парта ачмиш апIбан бадали, уьру лента гьадабтIуз эскрарин абйир-бабариз теклиф гъапIнийи.
Думу йигъан узу сифте кIул’ан гъийиху эскрарин абйир-бабарихъди гаф-чIал гъапIунза, хъасин кадетарин интернат-мектебдин директор Буньямин Шабановдихъди сюгьбат гъубхунза.
Нариман Шихялиевдин абйир-бабар Шамсутдин ва Гюльназ Шихялиевари, Равиль Мирзоевдин дада Саида Мирзоевайи, Мягьямад Мягьямадовдин дада Мадина Мягьямадовайи узуз чпин игит баярикан жикъи мялуматар тувнийи.
Курский областдинна Украи-найин сяргьятариин чан эскервалин буржи тамам апIурайи подполковник, шубуб Кьягьялвалин ордендин сагьиб Нариман Шихялиевдин уьмур душмандин гюллди кьатI гъапIну. Кадетарин интернат-мектебдин мялимари ва игитрин адашди Нариман Шихялиевди интернатдиъ урхурайи вахтна гъахьи бязи маракьлу дюшюшарикан ктибтнийи. Кадетарин интернат-мектебдин гьяятдиъ дявдин танк а. «Наримандик саб тIул кайи – танафус гъабхьиси, думу душну танклин зиин дусуйи. Улубкьурайи 2026-пи йисан танклин багахь Нариман Шихялиевдиз гюмбет ачмиш апIиди. Думу серенжем январин вазли лап яркьуди кIули гъябгъиди, гюмбет ачмиш апIуз республикайин глава Сергей Меликовра гъюбанди ву», – ктибтнийи мялимари.
Равиль Мирзоев 2000-пи йисан Дагъ.Огни шагьриъ бабкан гъахьну. Шагьрин 1-пи нумрайин мектеб ккудубкIну, Равиль Новосибирскдин заан военный командный училищейиъ урхуз учIвну. Лейтенант Равиль Мирзоев, сифте йигъариланмина Украинайин ругариин гъягъюрайи дявдин женгариъ иштирак шулайи. Думу 2023-пи йисан Запорожьейин Гуляйпольский райондиъ гъягъюрайи женгариъ, гъагъи зийнар духьну, гъакIну. Равили швушв хъирснайи, амма думу, сумчир дапIну, бахтлу уьмрин эйси хьуз хъуркьундар.
«Гьич ккундайиз Равиль военный духьну, фицики думу узуз айи сар велед вуйиз. Гьарган дугъаз ккилигури шуйза. Гъапнура вуйза, духтирвалин-пише кадабгъ кIури. «Ваъ, дада, узуз ихь Ватан душмнарихьан уьбхрюр хьуз ккундузуз», – гъапнийи. Мягьячгъалайиъ халра гъадабгънайза. Чан швушв хуз кIури уччвуди ремонтра дапIнайча. Амма йиз Равиль сад йигъанра душваъ яшамиш гъахьундар. Сарун узуз имбуб дугъан шикил ва дугъкан вуйи ккудудукIру фикрар ву», – гъапнийи Равилин дада Саидайи.
Мягьямад Мягьямадов УнцIукIул райондиъ Шамилгъала гъулаъ 2006-пи йисан бабкан гъахьну. Думу чан дадайихъди ва бицIи чуччухъди Мягьячгъалайиз кюч шулу. Сифте бали Мягьячгъалайин 5-пи нумрайин лицейиъ, хъа хьубпи классдихъан Дербент шагьриъ кадетарин интернат-мектебдиъ урхуз хъюгъну. Узу Мягьямаддин дада Мадинайихьан, Мягьячгъалайиъра, Каспийск шагьриъра кадетарин интернат-мектебар ади, бай Дербентдиз гьаз гьаунва кIури гьерхнийза.
Дугъаз му кьюбиб шагьрариъра, бай кадетарин мектебдик кауз аьхю пулар ча гъапнийиштIан. «Гьадмуган Аллагь кIваин али сар касди, Дербентдиз гъарах, душваъ яв бай чIанади кьабул апIиди дупну, мина алдахъунзу. Ва 2018-пи йисан Мягьямад 6-пи классдиз кадетарин интернат-мектебдиз гъушну. 2023-пи йисан урхуб ккудубкIну, йиз бай 2024-пи йисан октябрин вазли армияйиз гъушнийи. Дюзди гъапиш, узуз Украинайиъ гъярхьувалар имиди, думу армияйиз гьауз ккунди адайиз», – ккебгънийи Мадинайи чан пашман ихтилат.
«Уву гучI мапIан, дада, узу кьяляхъ гъидиза», – узу алдатмиш апIрубси, уччвудар гафар дапIну, кIваъ контракт йибтIну гъузуз кIури гъушур гъахьну. Мягьямадди Челябинский областдиъ Чебаркуль шагьриъ ерлемиш дубхьнайи 2189547 частнаъ гъуллугъ апIурайи. Дугъаз военный училищейик кучIвуз гизаф ккундийи, айина-адру сар бай вуйиз кIури, рази гъахьундайза.
Дугъахъди гъуллугъ апIурайи баяри узуз яшарин бицIир вушра, Мягьямадди, чан вазифйир заан аьгъювалариинди кIулиз адагъури, зийнар гъахьи юлдшариз кюмек апIури хьуваликан гъапнийи. Цци, 2025-пи йисан 17-пи майдиъ Донецк областдин Покровский райондиъ зийнар духьнайи эскрар дявдин женгариан алдагъурайи Мягьямад, дрондин тикйир куркIну, гъакIну. Думу игитвал, гьелбетда, дугъаз аьгъювалар туву мялимарин ва тербиячи касарин ляхнин натижара ву. Мягьямад кIваин гъахьиган, кадетарин интернат-мектебдин гьяятдиз дуфну, йиз бай гьамус гъюр, хъа гъюр кIури, дугъаз ккилигури дусурза», – ктибтнийи Мадинайи.
Урусатдин Игит Муслим Муслимов Рутул райондин Рутул гъулаъ бабкан гъахьну. Муслим, чпин хизандихъди Дербент райондин Билижи посёлокди яшамиш шула. Билижийиъ Абас Исрафиловдин ччвурнахъ хъайи 1-пи нумрайин мектебдиъ юкьуб класс ккудукIну, Муслим 2009-пи йисан 5-пи классдиз Дербент шагьриъ кадетарин интернат-мектебдиъ урхуз гъягъюру. Думура ккудубкIну, Дагъ. Огни шагьриъ Аграрный колледждик урхуз кучIвру. Колледждин кьяляхъ 2019-пи йисан Муслим армияйиз гъягъюру ва йирхьуб вазлилан чав гъуллугъ апIурайи частнаъ военный контракт йибтIуру. Гьамусяаьт гвардияйин лейтенант Муслим Муслимов Кьялан военный округдин 41-пи гвардияйин уьмуми кьушмарин 74-пи кIул’инди вуйи мотострелковый дестейин командир ву.
Саб-кьюб гаф кадетарин интер-нат-мектебдиканра дупну ккунду. Му урхбан идарайин бина ккивур мектебдин сарпи директор, Мягьямад Уьмарович Мягьямадов вуйи. Мектеб думуган Дербент шагьрин кIулиъ айи Феликс Къазиаьгьмадовдин кюмекниинди 2001-пи йисан ачмиш гъапIуб ву. Сабпи йисан душваъ 7-пи ва 8-пи классар арццнийи. Хъа 2002-пи йисхъанмина 5-дихъан – 11-дизкьан классар арццнийи. 2016-пи йисан кадетарин интернат-мектебдиз Ватандин Аьхю дявдин иштиракчи, Советарин Союздин Игит В.А.Эмировдин ччвур тувну.
Гьамусяаьт кадетарин интернат-мектебдин директор, мялимвалин ужуб тажруба айи ихь ватанагьли Шябанов Буньямин Гьяжиевич ву. Му кас 27 йисан Дербент шагьрин 18-пи нумрайин мектебдин директорин заместителди гъилихну. Кадетарин интернат-мектебдин директорди думу 2024-пи йисан 22-пи ноябри тяйин гъапIну.
– Мушваъ 285 бали урхура. Дурариз дарсар киври ва тербия туври 68 касди ляхин апIура. Дурарикан 29 мялимар, 31 тербия туврайидар ва 8 кас йишвандин кюмекчйир ву. Мушваъ урхурайидар вари жили баяр вуйивализ лигну, дурариз тербия туврайидар Афгъанистандин иштиракчйир, улихьна МВД-йиъ гъилиху работникар, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйир ву. Гьацира цци юкьур дишагьли, СВО-йиъ чпин жанар фида гъапIу эскрарин хупар, ляхниз гъадагъунза, – ккебгънийи узухъди сюгьбат Буньямин Шябановди.
– Урхурайидарин ипIруб фициб ву? Абйир-бабари чпин веледар интернат-мектебдиъ урхбахъан фукьан пул тувру?
– ИпIрубдин баяр-шубариз читинвал адар, Дурариз йигъан йирхьуб ражари ипIруб тувурча – кьюб ражари гвачIнин, лисунган, саб ражари лисхъан, хябяхъган ва йишвну. Вазлин гьякъи 1500 манат ву, хъа хусуси метлеб айи дявдин иштиракчйирин баяриз чIанади, бабу сарди уьрхюрайи бицIирихъан ва гизаф бицIидар айи хизандиан вуйи веледарихъан туврайи гьякъийин кьадар 50 процент цIибди вуйич.
– Мушваъ урхурайидар фуну районариан ва шагьрариан дуфнайидар ву?
– Ужудар шараитар яратмиш дапIнайивализ лигну, учухьна Ставропольейиан, Ингушетияйиан, Дагъустандин кьибла районариан, хайлин шагьрариан баяр урхуз гъюра. ИпIруб, дахъру йишвар, урхурайидарихьна вуйи янашмиш’вал ужуб ву. 2025-пи йисан апрелин вазли РД-йин образованиейинна илимдин министерствойиан учухьна, урхурайидариз яратмиш дапIнайи шартIариз лигуз гъафиган, республикайиъ айи кадетарин интернат-мектебарин арайиъ ич мектебди сабпи йишв гъазанмиш гъапIну. Цци, 2025-пи йисан, ич интернат-мектебдин 19 выпускникдикан миржир военный училищйирик ва академйирик урхуз кучIвну. Магьа гьамцдар хъуркьувалар ачуз.
– Гъюзимбу ляхниъ хъана артухъ хъукьувалар ишричвуз, Буньямин Гьяжиевич.
