– Камиль Гьяжикеримович, ихь газат урхурайидариз «100 мектеб» ва «Ерли жягьтлувалар» проектарикан ва дурар фици арайиз гъафнуш, жикъиди ктибтуб ккун апIарача.

– Проектарин гьякьнаан пуз ккундузузки, республикайин экономикайин министерствойи жюрбежюр проектар уьмриз кечирмиш апIура. Гьадрарикан варитIан асасдар «100 мектеб» ва «Ерли жягьтлувалар» ву.
«100 мектеб» проект асас вуди республикайин муниципалитетарин мектебариъ дибдиан расвалин ляхнар тамам апIбаз ва гьадму тешкилатарин яшайишдинна инженервалин инфраструктура артмиш апIбаз диш дапIнайиб ву. Му проект 2018-пи йисхъан мина гьадмуган республикайин главади гъахьи Владимир Аьбдуаьлиевичдин жягьтлувалиинди уьмриз юрутмиш апIуз хъюгънийи. 2020-пи йисаз му проектдиз республикайин бюджетдиан 400 миллион манат жара гъапIнийи, амма коронавирусдин тIягъвнихъди аьлакьалу вуди проектдиъ анжагъ 144 мектебтIан иштирак гъахьундар ва проектдиз жара дапIнайи дакьатар вари ишлетмиш апIуз удукьундар.
Хъа «Ерли жягьтлувалар» кIуру проектдин дахилнаъди экономикайин министерствойи муниципалитетариз рягьятвал йивру йишвар (паркар, скверар) рас, бицIидариз тамшир апIру ва спортдин жюрбежюр майднар тешкил апIуз субсидйир жара апIура. 2020-пи йисан проектдиз жара гъапIу субсидйирин кьадар 200 миллион вуйи, хъа дидиъ иштирак гъахьи проектарин кьадар 190 ву.
Му кьюбиб проектариъ муниципалитетар аьхю аьшкьниинди иштирак шула. Мисал вуди гъадабгъиш, Табасаран районди кьюбиб программйириъра ужуб активвал улупура ва республикайин районарин арайиъ варитIан гизаф проектар гьязур апIура. Гьаци, 2020-пи йисан «100 мектеб» проектдиъ Табасаран райондиан 18 мектеб иштирак гъахьну. Гьаму 18 мектебдиъ проектдин дахилнаъди расвалин ляхнар кIули гъахуз республикайин бюджетдиан 32,5 миллион манат жара гъапIну, яна гьарсаб мектебдиз 2 миллион манат. Гъийин йигъаз проектдиъ иштирак гъахьи вари мектебариъ расвалин ляхнар тамам дапIну ккудукIна. Хъа «Ерли жягьтлувалар» проектдин дахилнаъди 2020-пи йисан Табасаран райондиан 10 проект гъалиб гъахьну, ва дурариз ич министерствойиан 25 миллион манатдин субсидйир жара гъапIну. Вари 10 проектарин ляхнар 20-пи декабриъ тамам дапIну ккудукIну. Гьадрарин арайиан АхьитI, ТинитI, Хили-Пенжигь гъуларин культурайин хулариъ ва Хючна гъулаъ кьялан библиотекайиъ дибдиан расвалин ляхнар кIули гъухну, Гувлигъ, Гуми ва Зил гъулариъ футболин майднар дивну, ЧIвурдаф бицIидарин багъ, хъа ЦIийи Лижваъ спортдин майдан тикмиш гъапIну.
Программайиъ Хив райондира чан иштирак’вал улупну, амма дидиз проектдиъ гъалиб хьуз лазим вуйи кьадар баллар гьуркIундар.

– Программайиъ иштирак хьуз заан баллар гъадагъбан бадали, улупнайи шартIар фицдар ву?

– Асас вуди улупнайи шартIарикан саб – меценатарин дакьатар жалб апIувал ву. Фукьан гизаф меценатар гъахьиш, гьадмукьан артухъ балларра шулу. Мидланра гъайри, муниципалин бюджетдианра 5% дакьатар жара дапIну ккунду. Иштирак хьпан сабсан шартI – проектар гьязур дапIнайи гъулан жямяаьтди, чпин сесер тувбиинди, иштирак дубхьну ккуни проект гъядябгъну, дидкан махлукьатлу хабрарин дакьатариъ бикIуб ву.
Гьацира дарпиди гъибтуз шулдар, эгер программайиъ иштирак хьуз футбол апIру майдандин проект гьязур апIураш, тялукь жил райондин ясана гьадму гъулан балансдиъ айивал тасдикь апIурайи документарра ади ккунду. Пул тувбан кьяляхъ, проект юрутмиш апIуз 3 вазлин арайиъ вахт дивра. Эгер гьаму вахтнан арайиъ хътруркьиш, субсид-йир кьяляхъ гъадагъура.

– 2018-пи йисан, «100 мектеб» проект уьмриз кечирмиш апIуз хъюгъру вахтна, инсанарин дид’ин хъухъ’вал алдайи. Гъи республикайин агьалйирин му проектарихьна янашмиш’вал фициб ву?

– Му месэлайин гьякьнаан аьгьвалат хайлин дигиш дубхьна. Гьамусяаьт му программйириъ иштирак хьпан гьякьнаан вуйи аьрзйир кьабул апIурайир узу вуза. Республикайин вари муниципалитетариан иштирак хьуз хайлин аьрзйир хътаура, яна агьалйириз гьаму жюрейиинди апIурайи ляхин кьабул дубхьна.
Гъи гьаму программйирин ва меценатарин кюмекниинди швнуд-сад йисариинди гьял апIуз даршули гъузнайи месэлйир гьял апIура.
Дидланра савайи, проект уьмриз кечирмиш апIували ерли агьалйириз аьлавади лихру йишвар ачмиш апIуз мумкинвал тувра – гьамура проектдин уж’вал ву. Мисалназ, ХустIил гъулаъ «100 мектеб» проект уьмриз кечирмиш апIури, гъуландариз вахтназ вуди 20 лихру йишвар ачмиш гъапIну, гьаци имбу гъулариъра.

– Камиль Гьяжикеримович, редакцияйиз гъюбаз ва хъирчу суалариз мяналуди жавабар тувбаз, увуз чухсагъул.