Гъийин йигъан Дербент райондин ятгъариъ ва фермйириъ кьюрд адапIурайи мал-къарайин гьял фициб вуш узуз РД-йин «Саб йишв-лан жара йишв’ина хъапIру мал-къарайин Дербентдин ветеринарарин управление» ГБУ-йин кIулиъ айи Ислам Къарахановди (шиклиъ) ктибтнийи.

– Гьар йисан, 4-5 касдикан ибарат вуйи комиссия яратмиш дапIну, гьарсаб райондин участокдиъ айи фермйир ва ятгъар кьюрдун вахтна чарвйир ва малар уьрхбахьна фици гьязур дапIнаш, ахтармиш апIури шулча.

Гъушу йисарин улупбарихъди тевиш, гизаф пай районариъ фермйир кьюрдухьна лазим вуйиси гьязур апIурадар. Малдарар яшамиш шлу йишвар рас дапIну, маларин гъазмйирин улдаригъ шюшйир гъяхьувал, раккнар къайдайиъ гъитувал зат читин ляхин дар. Амма гьаму ляхнар дарапIру йишварра алахьура. Душвариъ малар хьуцIур йис мидиз улихьна айи къайдайиинди уьрхюра.

Малдарвалин пишекрарин асас вазифйирикан саб – гъадабгъу дул сагъ-саламатди уьбхювал ву. ЙицIуд-къад йис улихьнаси яман йифар апIури имдар. Мал-къарайин гизаф пай малар уьрхрю гьяятариз деетну шулу. Чвул къурагьди гъябгъбан натижайиъ ятгъариин укI алдар, гьаддиз мар-ччариз, асас вуди ччилариз, марцци укI вая умаж тувуб лазим шулу. Кьюрд маниди ва тухъди улдубчIвбан бадали, вахтниинди лазим вуйи шартIар яратмиш ва мал-духтрарин табшуругъарна тIалабар тамам дарапIбан натижайиъ малар ва марччар йихувалин дюшюшарра арайиз гъюру.

Алаф аьгъюди ва кьяняаьтлуди ишлетмиш апIбан метлеб аьхюб ву. Мал-къарайин фун абцIну гъабхьиш, аьхълушнахьанра думукьан гучI адар.

– Ислам Вягьидович, кьюб гаф 2021-пи йисаз уч дапIнайи алфарин гьякьнаанра пуб ккун апIураза.

– Кьюрдухьна гьязур хьувал ахтармиш апIбан гьякьнаан тешкил гъапIу комиссияйин улупбариз гъилигган, уьмумиди районарихьан 835 тонна къуру алафар, 127 тонна концентратар уч апIуз удукьну.

Мисалназ, Дахадаев районди 273 тонна къуру алафар, 65 тонна концентратар, Ахцигь районди – 157 тонна, Хив районди – 70 тонна, Докъузпара районди – 12 тонна, Кьурагь районди – 134 тонна, Агъул районди – 609 тонна къуру алафар уч гъапIну.

Хъа бязи районарин ятгъариъ укI, алаф кьитди ву, лазим вуйи кьадарнан 10%-тIан укI адар. Гьязур апIурайи алафдин гизаф пай харижи уьлкйириан гъабхи кьалан укIу бисура, амма думу жвилли дапIнадар. Районарин мяишатарин фермйириин али хюнйирин мянфяаьтлувал асккан дережайиъ гъубзрайивал алафарин ери ужуб дарувалихъди, дурар ккабхьуз гьязур дарапIди малариз туврувалихъди аьлакьалу ву. УкI ва лембе, сенаж лазим вуйи ери айидар дар, тIяаьмлу алаф адар, ярма дапIну туврайи тахилик микроэлементар, белок, витаминар гьуркIну шулдар. Малар кьюрд’ан сагъди ва чагъди адаърудар малдарвалин гъуллугъчйир, мал-къарайиз лазим вуйиганси албагну ипIру-убхърубдин кьадар тартиб апIувализ лигру зоотехникар ву. Гьаддиз дурарин гъайгъушнаъ духьну ккунду. Амма гизаф йишвариъ дурариз шартIар яратмиш дапIнадар.

– Мал-къара сагъди кьюрд’ан адапIуз учвхьан удукьурайин?

– Мал-къара сагъди кьюрд’ан адапIувал – ич, мал-духтрарин, асас вазифа ву. Учу гьаммишан, комиссйир яратмиш дапIну, марччар ва малар кьабул апIуз духнайи гьязурлугъ’валариз лигуз гъягъюри шулча.

Улихьна йисари маларин бруцеллез уьзур яманди тарабгънайи. Гьамус, саб фукIара ашкар гъабхьибси, вари ятгъарин, фермйирин эйсйир учухьна илтIикIуру ва кюмек ккун апIуру. Бруцеллез уьз-рихьан гьаммишан ихтиятвал ади ккунду. Думу, гъунши районарихъди аьлакьа гъабхьиган, гьадлин ухьухьнара гъюз мумкин ву. Учу гъунши гъуларин малдарарихь мал-духтрихьан мал-къарайин сагъламвалин гьякьнаан кагъаз хьаш ахтармиш дапIнутIан, дурарин мал-къара ихь йишвариина гъюз гъитри шулдарча. Сарун, думу уьзур ачмиш даршули швнуд йисар ву.

Фунуб уьзурра марццишин ва ужудар шартIар яратмиш дапIну адрувалиан арайиз гъюру. Инсанди чаз яшамиш хьуз фицдар ужудар шартIар яратмиш апIураш, мал-къарайизра гьацдар дапIну ккунду.

Фермйириин ва ятгъариин гьаммишан сагъ апIбанна профилактикайин ляхнар гъахувалин натижайиъ, пуз шулуки, мал-къарайин арайиъ ухди тарагъру уьзрар зат имдарди терг гъапIну. Гьамдира маларинна марччарин кьадар артухъ апIбаз мумкинвал тувра.