Дугъриданра, гъи телефондиъ вая компьютерин улихь гизаф вахт адрапIру бицIидар тек-бирра дихъуз шул. Гьелбетки, мици хьували дурарин сагъламвализра ужуб дару тясир апIура.
Веледарин гъаразнаъ айи абйир-бабари му месэла гьял апIбан бадали жюрбежюр рякъяр агура. Сасдари веледарихьна анжагъ асант (фонарик) телефонартIан туврадар, тмундари компьютерихъ йигъан саб-кьюб сяаьтдизтIан деуз гъитрадар, шубурпидари веледариз зарбар апIури, дурарихьан телефонар гагь тадагъури, хъа кьяляхъ туври шулу. Амма, варидариз аьгъюганси, гъадагъа дапIнайи шейъну инсандин гьевес имбубсан гужал апIуру.

Йиз макьалайин игитари, чпин веледарин телефонарихьна вуйи сагъсуз аьшкь дурарин хайирназ илтIибкIну. Псковский областдиъ яшамиш шулайи Хив райондин Чювекк гъулан агьалйир Руслан ва Алина Мурадялиевар улихьнаси Урусатдин Президентдин культурайин жягьтлуваларин фонднан грантарин конкурсдиъ гъалиб гъахьну. Чпи тешкил дапIнайи «Дагъустандин элугъливал» кIуру Псковский областдин жямяаьтлугъ тешкилатдин ччвурнахъан туву «KidGuide» («Бицидариз вуйи гид») проект уьмрин гьяятдиз адабгъбан бадали дурариз къайд дапIнайи фонднаан 878 агъзур манат жара гъапIну.

Проектдин асас метлеб – живанариз туриствалин блог яратмиш дапIну, дидин кюмекниинди ерли мектебариъ урхурайидариз, гьацира Посковский областдиз дуфнайи туристариз областдиъ ва Псков шагьриъ айи архитектурайин ва культурайин ирснан ядиграрикан, тарихдикан маракьлуди, кIваин гъубзруси, цифровой мумкинвалар ишлетмиш апIури, ктибтувал ву.
Алина Мурадялиевайи, му проект фици арайиз гъафнуш ктибтури, гьамци гъапнийи: «Ич бали литературайин аьхю кьадарнан текстар рягьятди эзбер апIуру. Хъа гьаддихъди сабси дугъу, деврин имбу бицIидарси, телефондиъ, компьютерихъ лазим вуйибтIан артухъ вахт адапIуйи. Ва велед му вердиш’валихьан ярхла апIуб метлеб ади, гьаму проект кIули адабгъуз ният гъапIнийча.

ВЦИОМ-ди кIули гъуху ахтармишари улупурайиганси, гъи ихь уьлкейин живанарин аьхюну пайну (98%) йигъан интернет ишлетмиш апIура, 89% живанар ва мектебариъ урурайидар гьар йигъан социальный сетариъ учIвра ва душваъ хайлин вахт адапIура. Дурари интернетдиъ урхурайи мялуматар гьам хайирлудар, гьамсан зарар туврудар, бицIидарин уьмриз ва сагъламвализ хатIа кайидар, пис ляхнарихьна ва тIуларихьна, дурар уччвуди улупури, дих апIурайидар ву. Думу жюрейин мялуматари живанарин фикрин, уьмуми артмиш’валин дережа ис ипру. Гьаддиз интернетдиъ, дицдар мялуматариз аькси вуди, ужудар, хайир кайи, мянфяаьтнан мялуматар артухъ тувну ккунду.
Думу ляхин чиб бицIидариина ихтибар гъапIиш, хъана ужу шулу, мясляаьтнахъна гъафнийча узуна йиз уьмрин юлдаш Руслан. Ва фикир гъапIнийча: живанари, чпи видеороликар адагъури, областдин уткан йишварикан, тарихдикан, культурайикан имбудариз чпин «живанарин» чIалниинди ктибтури гъабхьиш, аргъаж шулайи наслин жвуван тарих, культура аьгъю апIбахьна вуйи аьшкь артухъ хьибди».

Гьамусяаьт «KidGuide» проектдин командайиз 10 живан дахил шула, гьадму гьисабнаан Мурадялиеварин кьюрид баярра – Тимур ва Маирбег (шиклариъ). Дурар вари тялукь курсариъ блогар гъахувалин, видеомонтаж апIувалин сирарихъди таниш гъахьну; гьацира дурари утканди гаф-чIал апIбан дарсар гъадагъну. Гьамусяаьт жигьил блогерари ютубдиъ тялукь каналра ачмиш дапIна, ва чпи адагъу мянфяаьтлу видеороликар гьадму каналиъ ва ВКонтакте, Instagram, Tik-Tok социальный сетариъ тувра. Проектдин иштиракчйири гьязур гъапIу 10 ролик «Псков» ГТРК-йиъра улупбан гьякьнаан мясляаьт дапIна.

Дупну ккундуки, му хайирлу тажруба Табасаран ва Хив районарин мектебариъ заан классариъ урхурайи баяр-шубарихьанра ишлетмиш апIуз шулу, фицики Табасарандиъ гизафдариз мялум дару, амма лап маракьлу, тарихи хайлин йишвар а.