Узуз гъи йиз макьалайиъ дагълу жугьдарин театрикан саб-кьюб гаф пуз ккундузуз. Википедияйиъ му театрикан вуйи сабпи цIарариъ гьамци дибикIна: «Дагълу жугьдарин театрин ляхин асас вуди дагълу жугьдари яратмиш гъапIу дагълу жугьдарин тематикайин пьесйир дивбиин биналамиш дубхьна. Пьесйир дагълу жугьдарин чIалниинди (джуури) уйнамиш апIура». Му цIарарик текрар шулайи келима таржумайик узу артухъди капIнайиб дар – чан сифтейин текстнак гьаци кайиб ву. Диди театрин мурад-метлеб чпин миллетдин рюгьнан девлет, чпин литература ва чIал уьбхюб, чпин писателариз хъайивал апIуб вуйивал улупура. Ав, гьаци дубхьнура ккунду. Миллетдин театр, сабпи нубатнаан, жвуван халкьдин рюгьнан культура ва литература уьрхюз айиб ву. Дагълу жугьдариз чпинубдин гъайгъу кайивал миди вуйидаризра ужуб нумуна вуди гьисаб апIураза.

Гъи му театрин ляхин вари терефариан ужуб гьялнаъ а: театрин уьмриз асас вуйиб – хъади-хъади спектаклар дивну, дурар хъуркьувалиинди улупура. Дидланра гъайри, Дербент шагьриъ шулайи жюрбежюр конкурсариз, машкврариз ва жара йигъинжагъариз бахш дапIнайи аьхю кьадар серенжемар му театрин залиъ кIули гъахура.

Джуури – жугьдарин чIалнан сабну нугъат (диалект) ву. Му миллетдин Дагъустандиъ яшамиш шулайи вакилари гьадму нугъатниинди гафар апIура. Ццийин театрин йискан (теат-рин йис сентябриъ ккебгърайиб ву) чпи сягьнайиин дивнайи «Жилирихьан дарман» кIуру спектакль кIваин апIури, дагълу жугьдарин театрин директор Борис Юдаевди гьамци кIура: «Думу комедияйик гизаф мяълийирра кайи. Хъа асас вуйиб – учу Дербентдиъ сабпи ражну вуди сягьнйирик кIурайибдин таржума улупурайи экран ишлетмиш гъапIунча. Тамашичйириз му цIийивал гизаф кьабул гъабхьну».

Жиниб дар, гъи бабан чIал дубкьну аьгъюдар думукьан гизаф адар. Хъа бабан чIал ужуди аьгъю апIуз ккунидариз вая, чIал аьгъдаршра, спектаклиз лигуз иштагь айидариз таржума апIурайивал, гьелбетда, гизаф ужуб ляхин ву. Му театриз кьанди таза жигьил актёрарра ляхниз гъадагъна. Театрин директорин гафариинди, таза артистар ужуб устадвал кайидар ву, ва дурариин вари разидира а. Театри ццийин йисан сягьнайиин юкьуб премьера дивди. Режиссёр Дмитрий Рахмиловди, Расул Гьямзатов бабкан духьну 100 йис хьпаз бахш вуди, дугъан эсерарин бинайиин спектакль гьязур апIура. Гьацира театри дагълу жугьдарин писатель Хизгил Авшалумов бабкан духьну 110 йис хьпаз бахш дапIнайи саб-швнуб серенжем кIули гъахбанди ву, ва дурарикан саб вуди – писателин эсерарин бинайиинди спектакль дивди. Дидланра савайи, театрин улихь хьайидари му теат-риз гизаф вахтна дидин кIулиъ гъахьи Лев Манахимовдин ччвур тувуз чарйир зигура.