Гъийин девриъ агъзрариинди табасаран баяри Ватан уьбхру жюрбежюр гъуллугъариъ намуслувалиинди чпин вазифйир тамам апIура, ляхниъ заан хъуркьувалар улупура. Гьацдар жавабдар, кIубан касарикан сар ТIагьир Тагъилаевра ву. Дугъахъди гъабхьи сюгьбат исихъ чап апIурача.
– ТIагьир Аьливердиевич, уву апIурайи ляхнин асас вазифа фициб вуяв?
– Силисчивалин управлениейиъ ич отделин гъуллугъчйир шагьрин администрацияйиъ, сари тмунурин тереф уьбхюри, кIулиз адагъу къанунсуз ляхнар ашкар апIбиин лихура. Ич вазифа – асас вуди экономикайин, руш’ватар тувбан – гъадагъбан, коррупцияйин тахсиркарвалар ашкар апIувал ву.
– Хъа улихьди наан лихури гъахьунва?
– Узуз, 1999-пи йисан дявдин женгариъ иштирак хьувализ лигну, вахтназ улихьна капитандин званиера тувнийи, гьаддихъан минара хъайи-хъайиси нубатнан званйир туври, гъи подполковник вуза. 2013-пи йислан мина кьюд йисандин арайиъ 3-пи отделин начальникдира гъилихнийза. Идарайин гъурулушдиъ дигиш’валар гъахьиган, асас мяна айи делойириз лигру аьхюну силисчиди лихуз хъюгъюнза. ОМОН-диъ лихбан тажруба айивализ лигну, экстремизмдихъди ва терроризмдихъди женг гъабхбан ляхниъра йиз аьгъювалар ахтармиш апIуз ккун гъабхьунзуз. Ихь уьлкейин, республикайин, ич идарайин кIулиъ айидари улихь диврайи асас месэла – коррупцияйихъди, экстремизмдихъди, терроризмдихъди женг гъабхувал, гъюзимбу наслар дюз дару рякъюъ ахъуз гъидритувал ву. Гьамусяаьтра жигьиларин саб дестейихъди силисар гъахурача. Сар тахсиркар улихь гьучIвиган, гьадгъахъ уьмрин тажруба адру жигьилар хъахьру. Дурар вари 18-19-20 йисарин яшариъ айидар вуди шулу.
– Уву гъадабгъу сабпи пише инженервал ву. Гъи яв ляхниъ технический образование айиваликан хайир айин?
– Улихьнаси сар тахсиркар агури, саб гъулаз адахъунча. Хъа гъулаъ бай адайи, дугъан абйир-бабариз хабар тутрувди, думу агуз хъюгънийча. Машиндин шубуб номер аьгъювализ лигну, аьхю шагьриъ учв гьадму тахсиркар айи хуларин раккнарихънакьан гъурукьнийча. Мици рягьятди тахсиркрар агувал вари – гъийин деврин техникайин хъуркьувал ву. Хъа узу гъадабгъу сабпи пишекарвал гьар вахтна лазим шулу. Полиграфдин кюмекра ишлетмиш апIури шулча, телефонар, навигаторар – техникайин му вари дакьатар учуз кюмекназ гъюру.
– ТIагьир Аьливердиевич, уву жигьилар, жюрбежюр касарихъ хъебехъну, дюз дару рякъюъ (террориствалин, ихь уьлкейиз хас дару дин хъапIувалин) ахъруваликан гъапнийва. Гьадму жигьатнаан гъи рес-публикайиъ ва ихь кьюбиб районариъ фициб аьгьвалат арайиз дуфна?
– 1990-пи йисари харижи уьлкйирин вакилари пул деебтури, гьадму жигьатнаан республикайиъ читин гьял гъабхьнийи. Хъа 1999-пи йисан Кьадар ва БотIлих зонйириъ гъахьи гьядисйирин кьяляхъ, аьгьвалат дигиш дубхьна. Гъирагъдиан гъюрайи пулин кюмек кьатI гъапIиган, асас вуди тахсиркарвалар тамам апIурайи дестйир яваш гъахьнийи. Гьадмуган гьюкуматдикан гиран гъабхьи инсанар, гьадрарин веледар ами. Дурар «даахнайи» дестйирси гьисаб шула. Дурарикан хатIа хьуз мумкин ву, гьаддиз гьаммишан мугъаятвал дюбхну ккунду. Гъулан имамари, мектебарин директорари чпи кIулиъ айи идарйириъ тербия тувбан ляхин мюгькам апIувал лазим ву. Сар участокдин инспекторихьан му месэлйир тамам апIуз удукьру ляхин дар.
Жвуван велед кьанди хулаз гъюруган, дугъан палат алабхьбан саягъ дигиш гъабхьиган, абйир-бабарра думу дюз дару рякъюъ ахънайивалин гъавриъ духьну ккунду.
Гьамусяаьт Табасаран, Хив районариъ айи аьгьвалат харжиб дар. Саб вахтна ихь районариъра къанунсуз гьяракатар кIули гъахурайи касар арайиз гъафнийи. Хъа гьамусяаьт ич идарайиъ гьисабнаъ айидар адар.
– Ихь жигьилариз фициб насигьят тувуз шулвухьан?
– Ихь вари жигьилариз, гъардшариз Ватан уьбхрурин Йигъ мубарак апIураза. Гъит, ихь дюн’яйиъ затра дявдин сесер даришри, гьарган ислягьвал ибшри. Аргъаж шулайи насларикан цIибди телефонариъ дусувал, китабариан саб келима дубгъувал ккун апIураза. Жигьил наслиз вари мумкинвалар а. ЧIуру рякъюъди мягъянай, абйир-бабарин ужуб тербия гъадабгъай.
ТIагьир Аьливердиевич Тагъилаев 1972-пи йисан Хив райондин Арчугъ гъулаъ бабкан гъахьну. Гъвандикк гъулан кьялан мектеб ккудубкIну, 1990-пи йисан ДГТУ-йин приборар тикмиш апIру факультетдиъ очно, хъа 1992-пи йисхъан тина экономикайин факультетдиъ заочно урхури, дугъу кьюбиб факультетарра заан хъуркьувалариинди ккудукIну. 1996-пи йисан армияйин жергйириъ КIару гьюлин флотдиъ, дявдин ракетйир али «Москва» кIуру крейсериъ гъуллугъ апIури гъахьну. Армияйин кьяляхъ ТIагьир Аьливердиевич МВД-йиан тувнайи направлениейиинди, лейтенант ччвурра ади ОМОН-диз ляхниз кьабул гъапIну ва анализ апIру отделиъ аьхюну инспекторди гъилихну.
1999-пи йисан ихь республикайиъ вари халкьарин бандитарин дестйир архьиган, ТIагьир Тагъилаев БотIлих райондиъ, Кьадар зонайин аьтрафариъ, дявдин женгар ккергъну ккудукIайизкьан дурариъ иштирак гъахьну. Думу къурхулу гьядисйириъ бандитар тIанкь апIруган, жюрэтлувал, жавабдарвал улупбаз лигну, думу «Дирбаш’вал улупбаз» медалиинди лишанлу дапIна.
ТIагьир Аьливердиевичди, чан билигдин дережа за апIури, Санкт-Петербургдиъ Урусатдин МВД-йин университетдиъра гъурхну. 2003-пи йисхъан мина думу Силисчивалин управлениейиъ тешкиллу тахсиркарвалихъди женг гъабхру отделиъ лихура, юстицияйин подполковник ву.
