Дербент райондин Сталин Чюллер гъулаъ рягьимлу ва сабурлу юкIв айи, ужуб хасият хъайи аьдати табасаран дишагьли яшамиш шула. Думу Абачова Тамара Мягьямедовна ву. Улихьна йисан дугъан, бабкан духьну, 60 йис гъабхьивал гьич фикризкьан гъюрдар. Гьаму жюрейин инсанариин такабур хьуз шулу – фукьан йисар вушра, фукьан читинвалар алахьишра, дурар уьмриин разиди ва шадди гъузру.
«Ич дада игит ву, – кIура дугъан аьхюрнур бай Альвинди, – дугъу чан уьмур сикин дарди зегьмет зигбаз бахш гъапIну. Гьамусра, учу хьурид дугъан баяр ляхнариъ ашра, думу сикинди деърадар. Дада, чав бадали ваъ, учу бадали яшамиш шула».
Альвин гьякь вуйиб Тамара халайин хулан раккин тIапIубси гъавриъ гъахьнийзу. Чан яшариз дилигди, лап успагьи имбу, гъюдли хасиятнан дишагьлийи учуз дишлади кьюб-шубуб жюрейин мани хурагар дивнайи столихъна теклиф гъапIнийи. Гьамушвахь ич сюгьбатра ккебгънийча.
Къайд апIуз ккундузузки, Тамара халайиз хьур бай а. Учу алахъруган, дурар вари Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операция-йиъ айи. Дюзди кIурза, узуз дугъан баяр вари таниш вузуз. Дурар варидари заан образование гъадабгъну, Альвин Каспийск шагьриъ, Гусейхан ва Шамил – Мурманскдиъ, Рустам – Владикавказдиъ, хъа Руслан – Севастополиъ чпин хизанарихъди яшамиш шула. Хъа гьамус узуз айи мялуматариинди, дурари хьуредра военный гъуллугъар ктагъну ва гъи дявдин женгариъ игитвалар улупура. Баярикан улхайиз, узуз сифте Тамара халайин уьмрин рякъкан ктибтуз ккундузуз.
Тамара Мягьямедовна 1961-пи йисан Хив райондин Ляхла гъулаъ зегьметкеш хизандиъ бабкан гъахьну. Гьеле бицIи риш вуйи вахтна-хъанмина Тамара кIваъ шаду гьевес айир, сабурлур, чакантина анжагъ ужуб гаф апIрур вуйи. Гъуландаризра думу лап кьабулди вуйи. Мектеб ккудубкIну саб-кьюб ваз гъябгъяйизра, думу Табасаран райондин Думурхьил гъул’ан Дербент райондин Чинар гъулаз кюч гъахьи Рамазандин ва Лейлийин бай Рамалдназ кьисмат гъахьнийи. Думу вахтна Рамалдан Краснодариъ ляхниъ айи ва дугъу гьадина чан тазади ккебгъу хизанра хъади гъягъюру. Краснодариъ Тамара консервйирин заводдиъ ляхниъ дийигънийи. Амма гьюкуматдиз гъагъи 1990-пи йисар улуркьу. Вари заводар ва фабрикйир батIул гъахьи, дурариъ лихру йишварра хъяркьру.
Хал-йишв, ляхин амдруган, дурар, чпин шубур веледра хъади, удучIвну ватандиз кьяляхъ гъюз мажбур гъахьнийи.
«Я узу, я йиз Рамалдан ляхнихьан гучIрудар дарча. Ляхнар наан ккуншра а. Хъа, вушра, учу баяриз бабан чIал, майил-мадат аьгъю хьуз ватандиз гъюз йикьрар гъапIнийча. Думу йисар учуз лап гъагъидар гъахьнийчуз. Абайин хулаъ учуз йишв амдайи. Сад хулариъ кьюр бай яшамиш шлуб дар кIури, учу, чара амдрудар, Думурхьил гъулаз гъушунча. Думу гъул Табасаран райондиъ ккадахьнайи гъуларикан саб ву. Вушра, учу гьадина гъягъруган, душваъ, гъюрдариин бицIи хулар дивну, кьюб хизан яшамиш шулайи. Гьадму гъулаъ Рамалднан абйир-бабарин ккадухьу хулар али йишв’ин, Ляхлаан ич адаш Мюгьюммедра дуфну, саб кьадарнан бицIи хал тикмиш гъапIнийча. Шубуд йисан гьадму гъулаъ яшамиш гъахьунча. Мал-къарара уьбхюри, картушра убзури, хифар уч апIури, сацIиб мадар шулайи. Думу гъулаъ фукIара адайи, я мектеб, я тукан. Амма булагъ гъубзну. Дидин ицци шид убхъуз жара гъуларианра инсанар гъюйи.
Мектебдиз гъягъру вахт гъафиган, шубрид бицIи баяр УртIил гъулан ккергъбан классарин мектебдиз гьаънийча. БицIидар шубуд йисан дина мектебдиз гъягъюри гъахьну. Думурхьлан УртIилна ямажарикан, дагъдикан тина гъягъру жилгъйиртIан адайи. Гъуларин арайиъ, саб аьхю гъярра ади, манзил гизаф айи. Баяр кюлерихъан хъчIирхури ямажарикансина ктучIвури рякъруган, учу фила гьамушвариан удучIвну гъягъюйкIан кIури, ишури шуйза. Кьюрдун амси йигъари дурар хулаз батIрари алацIну, палтар лап кьяши духьну гъюйи. Дурари мектебдиз ярхла вуйиваликан, чпиз дина гъягъюз даккниваликан кIури ишруган, дурарин даргъну мирккарси айи бицIи хилар йиз хилариъ мани апIури, баяр хабаъ тIаъри, закур мани хьибди, мектебдиз душну ккунду, кIуйза.
Саб ражари учухьна хялижвди Рамалднан мирас Сираж гъафнийи. Думу Хюрхъарин гъулан галариъ бригадирди лихурайи. Дугъу Дербент райондин Сталин Чюллер гъулхьан ярхла дарди ерлешмиш духьнайи Хюрхъярин ятгъариина гъаравулди саб хизан ккуди айиваликан гъапнийи. Йиз жилир думу ятгъариз лигуз гъушу. Хъайигъан хябяхъган Рамалдан машнан рангарра пашманди хъадакну хулаз гъафи ва думу ятгъар лап хяви гьялнаъ йиваликан гъапи. Гьаци вушра, учу дина гъягъюз йикьрар гъапIнийча», – кIваин апIура Тамара халайи.
Думурхьлан кюч шлуган, дурариз хьур бай айи. БицIину Шамилин сад йистIан дайи. Баяр ятгъиан Сталин Чюллерин мектебдиз, шубуб километртIан артухъ манзил ккадапIури, гъягъюз хъюгъру. Абачоварин хизан, ятгъарин кьюб хал марцц дапIну, гьадушваъ 9 йисан яшамиш гъабхьнийи. Думуган Рамалдан халуйи чан баярихъди Сталин Чюллер гъулаъ хуларра дивуз хъюгънийи.
«Магьа гъи узу йиз хулариъ деъназа. Вушра юкIв архаинди дариз. Хьурид баярра Украинайиъ дявдиъ а. Йигънура, йишвнура дурарикан фикрар апIбакан сикинвал адарзуз. Вари баяр эвленмиш гъапIунча. Хьур бализ швушвар хуб гъапиган, му гьии ляхин дар. Узу баяр сарихьан сар зат жара гъапIундарза. Баярихьди урхуз гъитри, гьадрари пише гъадабгъри, саб ляхнин эйсйир ва дурарин гележег ужуб ибшри кIури, узу ва йиз жилир, хьад-кьюрд дарпиди, лихуз гъягъюри гъахьунча. Саки гьар йисан Левашийиз келемар алдатIуз, Краснодариз, Ставрополариз вичар, беълийир уч апIуз, хьадукра Дербент райондин чюллериъ памадрарин гъелемар кивуз, тIумтIин багълар марцц апIуз гъягъюри шуйза. Швушвариз гъизиларра, палтарин ужуб базарлугъра сабсиб гъапIунза. Вари баяриз кьавлар али аьхю сумчрар гъапIунза», — ктибтура Тамара Мягьямедовнайи.
Ав, дугъу, баярихьди урхузра гъитну, варидариз ватанпервервалин тербияра тувну. Аьхюну бай Альвин Дагъустандиъ айи Росгвардияйин управлениейин Каспийск шагьрин ОМОН-дин «Скорпион» гьяракатнан ротайин аьхрну прапорщик ву. Альвин Запорожский областдиъ женгариъ гъахьнийи.
«Сентябрин сабпи йигъан ВСУ-йиз атомный электростанция айи Энергодар шагьур бисуз ккун гъабхьну. Ич ОМОН-дин дестйир думуган гьадушваъ айи. Ихь баяр вари игитар ву. Варидари чпин улихь дивнайи вазифйир лайикьлуди тамам апIура. Гьадму женгарин кьяляхъ, узу кьюб вазлиз отпускдиз гьаъну. Гьамус багарихьди кьяляхъ гъягъюрза», – гъапнийи ич сюгьбатнаъ Альвинди.
Рустам Мелитополиъ ади гъахьну. Думу дявдин пияда кьушмариъ разведка гъабхру ва улихьди гъябгъру БМП-йин командир вуйи. Дурарин машин варидарин улихьди гъябгъюрайи вахтна, минайиин улубчIвну, гъутIубкIну. Думуган Рустамдиз гъагъи зийнар гъахьнийи. Думу Москвайиъ госпиталиъ сагъ гъапIну.
Шамилна Гусейхан Мурманский областдиъ Оленегорск шагьриъ айи зенитдинна ракетйирин девизиондиъ лихура. Шамил фельдшер, хъа Гусейхан – ракетйир деетру гъурурулушдин оператор ва думу машин хъапIрур ву. Дурар кьюридра сифте Херсондиъ айи. Кьанди Шамил Украинайин гьяцIкьялаз гъурхнийи. Гьадушваъ ихь баяриз медицинайин кюмек лазимди вуйи. Дугъу, дявдиъ зийнар гъахьи эскрар агури, дурар госпитализ хури, дурариз медицинайин сабпи кюмек тувра. Улихьнаси Шамили, минайиин алабхъну цIа кабхънайи танклин айитI архьну, зийнар духьну удучIвуз даршулайи ихь баяр са-сарди душв’ан адагъну, дурар вахтниинди госпитализ гъухну ва медицинайин кюмек гъапIну.
Руслан Крым Республикайин Севасто-поль шагьриъ военный частарикан сабдиъ гвардияйин сержант, отделениейин командир ву. Думу Мариуполь ва Угледар шагьрар нацистарихьан марцц апIбан женгариъ гъахьнийи.
Гьамусяаьт Гусейханра, Шамилра отпускназ деетна. Хьадну дурар дадайиин ва адашдиин улукьуз багъри ватандиз гъиди.
Тамара Мягья-медовнайиз 12 худул а. Дурари бабаз йигъан швнуб-саб ражари телефондиан дихар апIура ва закур мани гъабхьибси чпи дугъахьна хъуркьруваликан кIура.
