Табасаран райондин ЦРБ-йи, 2019-пи йисан гъагъи уьз-рар тарагъуз гъидритбан бадали, хайлин ляхин гъубхну. Му цирклиъ дубхнайи ляхникан ич мухбир Ражаб Нуровдиз Табасаран райондин ЦРБ-йин эпидемиологияйин отделин заведующий Мягьямед Агъатаевди ктибтну. Дурарин арайиъ гъабхьи сюгьбат жикъиди исихъ чап апIурача.

 

– Мягьямед Ханович, 2019-пи йисан Табасаран райондиъ лап гъагъи уьзрар арайиз дяргъбан бадали, фицдар серенжемар кIули гъухунчва?

– Уву къайд гъапIу ляхин кIулиз адабгъури, учу хайлин аьзарлуйир сагъ гъапIунча. 2019-пи йисан лап читин уьзрарихъди гъубху женгнан натижйир гьамцдар ву: рудрар-фунарин уьзрариан аьзарлу гъахьи 10 кас, ипIрубдикан рудрар-фунариз даккнишин гъабхьи 36 кас, вахт ккудубшу мейвйир-йимишар итIбаан зегьерламиш духьну, лап читин гьялнаъ ахъу 11 кас, улихьдин заманйириъси битIар утIурччву 1 кас, мичIал хьувалиан гъухар дючIюркьну ил хътабгъуз даршулайи 582 кас, битIари ва жюрбежюр нахшрари кьацIар гъапIу 39 кас, шарар али 42 кас, бицIи шарар алди шимиш апIуз хъюгънайи 51 кас, гъурдлар-ликIариз мичIал гъабхьи 53 кас сагъ гъапIунча.

– Гьамусяаьт варитIан гъагъи ва тарабгъурайи уьз-рарикан вуди фунуб гьисаб апIуз шулу?

– Гъийин йигъан варитIан тарабгънайи уьзрарикан вуди грипп гьисаб апIуз шулу. Чав хурайи читинвалариз лигну, грипп асас вуди бицIидариз, кьабидариз ва гъагъи уьзрар кайидариз лап хатIалу ву, иллагьки слин гриппдин жюре. Эгер грипп кубчIвувалин дюшюшар гъахьиш, райондин больницайиъ аьзарлуйир сагъ апIру дармнар гьязурди а. Аьгьвалат гьар йигъандин гюзчиваликк ккайич. Гриппдин эпидемия асас вуди ноябрь-февраль вазариъ шулу, гьаддиз райондиъ вахт ккимиди гриппдин профилактикайиз лазим вуйи фикир тувна. 2019-пи йисан 24107 касдиз прививка апIувал план вуди, 19125 касдиз прививкйир гъапIну, му пландин 75% ву. Гьадму гьисабнак мектебариъ урхурайи ва бицIидарин багъариз гъягъюрайи баяр-шубар, мялимар, техработникар, медицинайин гъуллугъчйир, 60 йистIан артухъ яш дубхьнайи агьалйир, гъагъи уьзрариан иццурайи касар кахьра.

– Гриппдиан аьзарлу гъахьи инсанди гьапIну ккунду?

– Эгер грипп кубчIвиш, аьзарлу духьнайир гъагъи гьялнахъна дяргъбан бадали, ахникк дахъувал теклиф апIура. Дармнар ва сагъ апIбан лазим вуйи къайда тяйин апIбан бадали, кьан дарапIди духтриз дих дапIну ккунду. КIваинди гъибтувал лазим вуки, грипп кубчIвнайиган инсандик улихьнара кайи, аьхиризкьан сагъ дапIну адру уьзрари думу читин гьялнахъна хуб мумкин ву.

Аьзарлу касдин хулаъ айидарихъди аьлакьйир шлубкьан цIиб апIуб дапIну ккунду. Думуган, кми-кмиди гьюдюхюри, жунайин маска ишлетмиш лазим ву. Бедендиан токсинар ухди удучIвбан бадали, шмиб гизаф дубхъну ккунду: витаминар кайи чай (лимон, гъиччвар, чIимччар кайи чай), йиччв кайи мани никк, шир-йир, минералин шид. Ички ишлетмиш дапIну ккундар. Дармнарихъди думу ишлетмиш апIувал бедендиз лап зарарлу ву. Грипп кубчIвнайириз тяйин дапIнайи хураг ипIувал хайирлу ву: гъубхьу, чагъу дару йикк, пеълин йикк, балугъ, мас, йогурт, бистнин мейвйир, йимишар. Лап цIибди вушра, кми-кмиди дипIну ккунду. Эгер учвуз витаминар тяйин гъапIнуш, дурар дикъатлуди, улупнайи кьадарниинди ишлетмиш апIуб лазим ву.

Шаксузди, духтрарин теклифар тамам апIували грипп тарабгъувалин сяргьятар цIиб апIуз, бязи вахтари – хъяркьюз, хъа думу кубчIвиш, аьзарлуйиз чан сагъ’вализ ва уьмриз аьхю хатIа адарди сагъ хьуз мумкинвалар тувру.

– Прививкйир апIбахьна инсанарин янашмиш’вал фициб ву?

– Пуз ккундузузки, ккудубшу йисан учу, гриппдиз аькси прививкйирси, 2019-пи йисаз вуйи профилактикайин прививкйир апIбан пландиз асас вуди, жара тарагъру уьз-рариз аькси прививкйирра улупнайи вахтна ва лазим вуйи кьадарнаъди гъапIунча.

2004-пи йисан 22-пи августдиъ кьабул гъапIу 122-пи нумрайин Федералин къанундиз дилигди, гъийин девриъ гизаф инсанар прививкйир апIбахьан ярхла шула. Амма миди чIуру натижйирихъна хуб мумкин ву. Жюрбежюр уьзрариан иццру хьуваликан кIурадарза, мицдар касари лазим вуйи вахтна прививка гъапIну кIури, бицIи дафтрик улупну адарш, дурарихьан жара гьюкуматариз гъягъюз хьибдар. Урусатдин харижи гьюкуматарихъди йитIнайи йикьрариз асас вуди, къайд дапIнайи прививкйир чарасуз вуди дапIну ккунидар ву кIури, тIалаб апIура.

Эгер мектебариъ ва бицIидарихъди ляхин апIурайи жара идарйириъ, гьаму улупнайи прививкйир чан вахтниинди дапIна кIури, улупну адарш, дицир кас ляхнизра кьабул апIурадар, ляхниан адаузра мумкин ву.

– Чухсагъул, Мягьямед Ханович, инсанар уьзрарихьан сагъ апIбан ляхниъ учвуз хъуркьувалар ишри.