Гюльнара Мягьямедова
Ихь уьлкейиъ пионерарин тешкилатдин ляхин 1990-пи йисан хъябкьнийи. Календарариан 19-пи майди къайд апIру пионерарин тешкилатдин йигъра адабгънийи. Амма аьхю яшнан инсанарин думу йигъ кIваълан гъубшундар. 19-пи майдиъ Советарин Союздин деврин инсанари пионерарин йигъахъди чиб-чпи тебрик апIури, пионерарин деврин шиклар хътауру, думу йигъ фици къайд апIури гъахьнуш, хябяхъдин вахтнаъ пионерари кабхьнайи цIихъ апIру мяълийир, гардандиъ ибтIру шубуб пIипIнан галстук, мухрик кибтIру лишан кIваина хури, худлариз ихтилатар апIуру. Йиз ва пионерарди гъахьи миллионариинди Советарин Союздин агьалйирин фикриинди, гьамусдин девриз бицIидарихъди ляхин гъабхру думутIан ужуб тешкилат гъабхьундар.
Мектебдин шубубпи классдиъ урхурайи ва 9-14 йиснаъ айи бицIидар пионервализ кьабул апIури шуйи. Хъа пионервализ кьабул апIайиз дурар думу йигъаз гьязур шуйи: шлин кьюбар аш, аьгъювалар къайдайиз хуйи, чIуру гъиллигъар дирчуйи, вахт ккимиди шубуб пIипIнан уьру галстук гъадабгъуйи, пионерари тувру аьгьтнан гафар дургъуйи. Пионервализ кьабул дарапIди гъитувал аьхю жаза гьисаб шуйи. Саб гафниинди, пионервализ кьабул апIру йигъ бицIидарин машквран йигъ вуйи.
Пионерари йирси китабар, дафтрар, газатар (макулатура), йирси рукь ва рукьан алатар уч апIури, гъелемар киври, дявдин ветеранариз, инвалилдариз кюмек апIури шуйи. Дурарин аьхюну юлдшар комсомолар вуйи ва пионерарра комсомолар хьуз гьязур шуйи. Гьадму жюрейиинди бицIидариз ватанпервервалин, рягьимлувалин, кьяняаьтлувалин, марццишнан тербия тувуйи. Пионервалин йигъра лап яркьуди къайд апIуйи. 1986-пи йисан ккебгъу перестройкайи пионервалин тешкилатдинра бина ккидипнийи.
Вари думу ляхнар ва гафар тарихдиз гъушнушра, бязи аьдатар ими ва дурар бицIидарин жямяаьтлугъ тешкилатариз бина духьна. Гьар йисан 19-пи майдиъ Урусатдин бязи мектебариъ пионервалин гьяракатнан тарихдиз бахш вуйи серенжемар гъахуру. Гьамусдин деврин Урусатдиъ бицIидарин жямяаьтлугъ тешкилатар хайлин а. Дурарикан варитIан чIатху тешкилатдин бинайиинди, ихь уьлкейиъ 2022-пи йисан майдин 19-пи йигъан тешкил дапIнайи Урусатдин бицIидарин ва жигьиларин «Сарпидарин гьяракат» (Движение первых) тешкилатдин йигъ къайд апIуру. «Сарпидарин гьяракатнан» метлеб бицIидари заан ерийин образование гъадабгъувал, дурар культурайин уьмриъ иштирак хьувал, волонтервалин аьдатар, тарихдихьна гьюрмат, табиаьт уьбхювал, сагъу уьмур хъапIувал, Урусатдиъ туризм артмиш апIуз кюмек тувувал ву.
Гьаци вуйиган, бицIидарин жямяаьтлугъ тешкилатари гьюкуматдин политикайин цирклин ва жямяаьтлугъ тешкилатарин ляхниъ хусуси метлеб айи роль уйнамиш апIура.
15-пи майди «Да-гъустан» РИА-йин конференцйир гъахру залиъ Сергей Меликовдин мясляаьтчи, Дагъустандиъ айи «Сарпидарин гьяракат» тешкилатдин кIулиъ айи Людмила Саидова республикайин СМИ-йин вакиларихъди гюрюшмиш гъахьнийи.
«Сарпидарин гьяракат» жигьилар ва бицIидар сатIи апIурайи тешкилат ву. Ихь региондин тешкилат ачмиш дапIну сад йистIан даршра, гъи дидин жергйириъ 15 агъзурилан зиина иштиракчйир ва насигьятчйир а. Тешкилатдин метлеб бицIидариз ватанпервервалин, рягьимлувалин тербия ва аьлава аьгъювалар тувуб, дурарикан зегьметниин юкIв али инсанар ктауб ву. Тешкилатдиз уьмуми образованиейин мектебариъ урхурайи 6 йис тамам гъабхьи бицIидар кьабул апIуру, ва дурар 25 йис тамам хьайизкьан тешкилатдиъ гъузру. Хъасин дурарихьан насигьятчйир хьуз шулу.
БицIидар тешкилатдиз кьабул апIруган, дурари аьгьт тувру ва дурарин мухрик гьяракатнан лишан вуди рукьан значок кибтIру, хъа жанлу иштиракчйири гардандиъ укIу рангнан галстукра ибтIру», – къайд гъапIнийи Людмила Саидовайи.
Дугъу 20-пи ва 21-пи майди Мягьячгъалайиъ кIули гъябгъру фестиваликан ктибтнийи. «Фестиваль Мягьячгъалайин кьялан майдандиин ачмиш апIиди ва Ф. Аьлиевайин паркдиъ давам хьибди. Фестивалиъ 7-18 йисаъ айи бицIидар, жигьилар иштирак хьиди – дурариз тешкилатди гьязур апIурайи 12 цирклин майднарихъди таниш хьуз мумкинвал а. Гьадрарикан чпин кIваз хуш вуйиб кадабгъну, бицIидар гьадму цирклиин машгъул хьиди. Мисал вуди гъадабгъиш, «Альтаир» центрихъди сатIиди учу ачмиш дапIнайи туризмдин цирклин майдандиъ бицIидарихьан ижми кьюкь йивуз, ярквраъ палатка дивуз, думу уч апIуз ва гьацдар жара аьгъювалар гъадагъуз хьибди… Майднариъ дирбаш’вал улупу бицIидариз «Сарпидарин гьяракатнан» терефнаан пешкешар тувди», – гъапнийи Людмила Саидовайи.
