Уьлкейин кIулиъ айидари жигьиларин арайиъ физический культура ва спорт артмиш апIбаз, ватандашари спортдин цирклиъ заан хъуркьувалар гъадагъбаз аьхю фикир тувра. Гьаци, уьлкейин жара регионариъси, аьхиримжи йисари Дагъустандиъра спортдин швнуб-саб цIийи мектеб, спортдин майднар, залар, секцйир тазади арццна.

Гъийин йиз макьалайиъ узуз Табасаран ва Хив районариъ махлукьатлу спорт артмиш апIуваликан ва спортдинна физический культурайин цирклиъ алахьурайи учIру месэлйирикан ктибтуз ккундузуз.

 

 

 

Шагьрар ва гъулар саб дар

 

Хив райондин аьлава образование тувру спортдин мектебдин директорин заместитель Мариф Мягьямедовди (шиклиъ) ич сюгьбатнаъ къайд гъапIганси, республикайиъ спорт артмиш апIбан бадали, асккан гьисаб 50% агьалйир, гьадму гьисабнаан 80% бицIидар, спортдиин машгъул апIру вари шартIар, спортдин алатар, авадлугъар гьисабназ гъадагъну, метлебнан важиблу проект тартиб дапIну ккунду.

«Ихь уьлкейиъ жигьилар спортдиин цIибдитIан машгъул шуладар, кIуру жюрейин гафар, йиз фикриан, гьякьлудар дар. Ухьу саб жюрейинра шартIар адру дагълу гъуларикан улхурадархьа. Мисалназ, узуз таниш вуйи ватандашарин саки вари баяр-шубар спортдин жюрбежюр жюрйириан секцйириз гъягъюра. ИкибаштIан, дурарин метлеб спортдиъ заан хъуркьувалар гъадагъувал дар, хъа жвуван сагъ’вал уьбхювал ву. Дагълу гъуларихь тевиган, аьхю шагьрариъ, районариъ яшамиш шулайи жигьилариз ва живанариз спортдин чпин кIваъ айи жюрейиин машгъул хьуз мумкинвалар а.

Эгер ухьу Хив райондикан улхуруш, аьхиримжи йисари мушваъ спортдин циркил артмиш апIбан рякъ’ан хайлин ляхин дубхна.
Гъийин йигъан, райондин спортдин мектебдин бинайиин жигьилар ва живанар махлукьатлу спортдиина жалб апIури, 15 тренер лихура. Гьарсар тренери асккан гьисаб 15-20 кас тербияламиш апIура.

Гъагъи атлетикайиан кьюр тренер ГъванцIил ва ЦIийи ЗахитI гъулариъ, самбойиан сар тренер – Мажвгул, волейболиан юкьур тренер – Яракк, ГъуштIил, АрхъитI, Хирижв гъулариъ, боксдиан кьюр тренер – Хив ва Ляхла гъулариъ, юкьяр дисбан спортдиан хьур тренер – Хив, Хирижв ва Асккан Яракк гъулариъ, ва гьацира сар инструктор Хив ляхниин машгъул ву. Мидланра гъайри, Хив райондин дахилнаъ айи ЦIийи Фрюгъ гъулаъ ерлешмиш дубхьнайи спортдин мектебдиъра 6 тренер лихура», – къайд гъапIну Мариф Мягьямедовди.

Тренерин гафариинди, жигьилар спортдиина жалб апIури, райондин кIулиъ айидарин кюмекниинди йисандин муддатнаъ Хив райондин гъуларин ва кьибла районарин арайиъ спортдин жюрбежюр жюрйириан талитар гъахури шулу.

«Узу гьадму саб вахтна (2008-пи йис), Хив райондин глава Камиль Мустафаевдин теклифниинди, Санкт-Петербург шагьриан райондин спортдин мектебдин директорин гъуллугъниина гъафнийза. Гьадму йисхъан мина райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубарин арайиъ гьар йисан президентдин спортдин серенжемар ва талитар тешкил апIурача. Талитарин гъалибчйири сифте кьибла районарин, хъасин республикайин дережайин талитариъ иштирак’вал апIури шулу», – кIура Мариф Мягьямедовди.

Асас месэлйир

Хив райондиъ махлукьатлу спорт артмиш апIуваликан улхури, дугъу къайд гъапIганси, сабпи нубатнаъди тренерарин зегьметназ тувру гьякъийин месэла гьял дапIну ккунду. Жигьил тренерар дагълу гъулариъ гъузбан ва спортдихьна живанар, бицIидар жалб апIбан бадали, дурар гьадму ляхниин маракьлу шлу рякъяр дагну ккунду. Сабпи месэла – маважиб ву, кьюбпиб – материалин бина, шубубпиб – спортдин цIийи дараматар, инфраструктура, тялукь пропаганда гъабхувал ва гь.ж. Гъийин йигъан тренерин маважиб кьялан гьисабниинди 8-10 агъзур манат ву. Диди деврин тIалабариз жаваб туврадар.

Къайд апIуб лазим вуки, Хив райондин спортдин мектебдиъ жигьилар ва бицIидар спортдиин машгъул хьуз вари шартIар яратмиш дапIна. Райондин 19 кьялан уьмуми образование тувру вари мектебариъ спортдин залар а. Вари спортзалариз жигьилар гъюра.

 

ЦIийи программайин бина

 

Табасаран райондин главайин спортдин цирклиан кюмекчи, райондин культурайин, туризмдин, жигьиларин политикайин ва спортдин отделин начальникдин вазифйир тамам апIурайи Садикь Уьсмановди (шиклиъ) мялум гъапIганси, Табасаран райондиъ махлукьатлу спорт артмиш апIбан гьякьнаан программа тартиб дапIна. Гьадму программайиъ гьюкуматдин шадлугънан ва машкврин йигъари кIули гъахуз махлукьатлу спортдин цирклиан кьатI’и серенжемар улупна.

«Гъубшу йисхъан мина Табасаран райондиъ деврин тIалабариз жаваб туврайи спордин 8 цIийи майднар гьяракатнаъ ирчна. Мидланра гъайри, улихьди Хючна гъулаъ ерлешмиш дубхьнайи, Кьалухъ Мирзайин ччвурнахъ хъайи спортдин дараматдиъ кьюрдун вахтна спортдиин машгъул хьуз шулдайи. Улихьнаси гьадму дараматдин манишнахъди тямин апIру гъурулуш рас дапIну ккудубкIну. Вари кабинетарра гьязур апIура. Райондин стадионра ляхник кипна.

Пуз ккундузузки, уьлкейин Президентди махлукьатлу спортдин цирклиан кьабул гъапIу ГТО-йин программайизра райондиъ аьхю фикир тувра. Табасаран райондиъ ГТО-йин кабинет абццунча ва гьадушваз лазим вуйи вари алатар масу гъадагъунча. Табасаран райондин мектебариан муниципалин этапдиъ 720 балина шуру ГТО-йин талитариъ иштирак’вал гъапIну. Дурарикан 86 кас финализ удучIвну. Гьадрарикан 28 кас ГТО-йиан тафавутлу хьпан гъизилин лишниз лайикьлу гъахьну. Мидланра гъайри, райондиъ гьюкуматдин машкврариз тялукь вуди футболиан, волейболиан, кчIихбан спортдин жюрбежюр жюрйириан талитар гъахура. Табасаран райондин спортдин хьуб мектебдиъ 93 тренер-мялим лихура. Райондиъ спортдиин 7 агъзуртIан артухъ жигьилар ва живанар машгъул духьна. Гъубшу йисхъан мина хъюгъну, Табасаран райондин аьхюдарсдар мектебариъ ГТО тувру майднар арццна», – къайд гъапIну ич сюгьбатнаъ Садикь Уьсмановди.

 

Главайин планар

 

Дугъан гафариинди, хайлин йисари уч гъахьи учIру месэлйир бицIи вахтнан арайиъ гьял апIуз удукьруб дар. Мисалназ, заан Табасарандиъ хьадан вахтна спортдин майднариъ спортдиин машгъул хьуз шулу, хъа чвлин ва кьюрдун вазари жигьилар ва живанар хулариъ гъузуз мажбур шула. Душвариъ спортзалар адар.

«Спортзалар Хючна гъулаъ ва ЦIурутIил а, хъа имбудар саки вари асккан Табасарандиъ (СиртIич, ЧвулатI, АхьитI) ерлешмиш духьна. Гьяйифки, дурарин инфраструктура гъагъи гьялнаъ а. Райондин глава Мягьямед Сиражудиновичди спортдин мектебар деврин тIалабариз жаваб тувру гьялназ хуз, багахь гележегдиъ спортдин хусуси отдел абццуз ва спортдин цирклиз асас фикир тувуз ният дапIна», – аьлава гъапIнийи Садикь Уьсмановди.

Йиз фикриан, махлукьатлу спорт сабпи нубатнаъди варидарихьна рягьятди рубкьруб, пулсузди вуйиб дубхьну ккунду. Агьалйириз спортдиин машгъул хьуз мумкинвалар яратмиш гъапIиш, гъирагъдиъ сарра гъузидар. Мидланра гъайри, гъи вари дюн’яйиъ спортдиин машгъул хьувал авазнан ляхин дубхьна. Хъа сагъ’вал къайдайиъ уьбхювал саб вахтнара модайиан удубчIвидар.