Гъи Дагъустандиъ табиаьтдин варитIан уткан, такабур тарихи йишвар агбан, душварихъди аьлакьалу вуйи тарихи гьядисйир лап бинайиан ва дериндиан аьгъю ва туриствалин рякъяр гьязур апIбан жанлу ляхин гъябгъюра. 

 

 

Хив райондиъ туризм фици артмиш шулаш, ляхин улихь гъябгъбан бадали фицдар уьлчмйир кьабул ва натижайиъ фицдар хъуркьувалар арайиз гъюраш аьгъю апIбан бадали, улихьна йигъари ич хусуси мухбир Мейлан Нежефов Хив райондин культурайин, спортдин, жигьиларин политикайин ва туризмдин отделин начальник Казбек Къазиевдихьна илтIикIну. Дурарин арайиъ гъабхьи сюгьбат исихъ чап апIурача.

 

– Казбек Зейнудинович, Хив райондиъ туризм арт-миш апIбан бадали, фициб ляхин гъабхурачва?

 

– Узу му отделиз регьбервал тувуз хъюгъяйиз, туризм жигьатнаан ихь район даабх-найи гъапишра, узу гъалатI даршул. РД-йин культурайин Министерствойихъди мясляаьт дапIну ва тялукь къарар адабгъну, райондин администрацияйинра кюмек дубхьну, 2019-пи йисан октябрин 25-дилан ноябрин 25-диз «Хив райондиъ варитIан уткан, такабур тарихнан йишв» кIуру конкурс тешкил гъапIунча. Халкьди туврайи кьиматназ гъилигиш, конкурс ужуб гъабхьнийи. Дидин натиж-йир гьадму йисан декабрин аьхириъ гъивнийча. КIваин апIуз ккундузуз, конкурсдин асас метлеб – Хив райондиъ туризм артмиш апIувал, туриствалин маршрут ачмиш апIувал, хялар кьабул апIру хулар-йишвар тикмиш, гъуларин тарихнакан ктибтру касар гьязур ва райондин агьалйир ляхнин йишварихъди тямин апIувал вуйи. Саб гафниинди, натижайиъ зат кIваин ва уликк ккадру йишвар арайиз гъафнийи. Чухсагъул ихь райондин агьалйириз! Конкурсдин гъирагъдиъ гъудрузди, хайлиндари уткан йишварин шиклар, видеороликар хътаънийи. Мици дайиш, бажагьат сар касдихьан фукIара апIуз шуйи.

 

– СOVID-19 уьзри, образованиейин, культурайин идарйириз, мяишатдин жара цирклариз ужудар планар, хиялар ва ниятар кIулиз адагъуз саб хайлин зарар тувну. Диди учвуз фициб манигъ`вал апIура?

 

– Гьелбетда, ичра саб хайлин ляхнар-карариз му уьзри манигъ`вал гъапIну. Гьаци вушра, учу саб артухъ яваш гъахьундарча ва ухьуз улупнайи инсандин сагъламвал уьбхру вари шартIар лазим вуйи къайдайиинди уьрхюри, тамам дапIну ккуни ляхнар, хулариъ гъузри, манзилнаъди апIури гъахьунча. Гьаци, Инстаграмдин машариан «Прямой эфирар» гъахури ва видеороликар туври, сайтариин лихури гъахьунча. Фукьан читинди гъабхьнушра, ихь халкьдин арайиан культурайин гьисс ва ирс ярхла дархьуз хайлин зегьмет гъизигунча ва зигурача. Аьксиди гъабхьиш, гьацира багьна ккунди айи бязи касари ихь халкьдин арайиан культура имбубсана ярхла апIуйи ва ярхла апIуз чарйир агуйи.

– Гъирагъдилан шли ва фициб кюмек туврачвуз?

 

– Саб гъапиб, учуз РД-йин культурайин Министерствойи, ихь райондин мектебарин, бицIидарин багъарин администрацйири ва райондин агьалйири кюмек апIурачуз.

 

Кьюб гъапиб, ав, дупну ккундуки, гъирагъдилан гъюрайи касарира, апIурайи ляхниз кьимат туври, чпин терефнаанра саб хайлин кюмек апIура. Мисалназ, «Ветра Гор Кавказа» туриствалин компанияйин генеральный директор Ольга Тенди чан ляхниъ архьнайивал учухъди пай апIура.

 

– Гьамусяаьт гъирагъдилан гъафи туристариз фу улупуз шулучвхьан? Фу гьязурди айичв? Саб гафниинди, фтиинди дамагъ апIуз шулу?

 

– Гъи ихь райондиз гъафи касариз саб хайлин йишвар улупуз уликк кка. Мисалназ, НитIрихъ гъарзар, кьюб-шубуб гъулаъ айи халачйир гьясил апIру фабрикйир, кьюб-шубуб рибчрар, «му-гъарйир», «Ифдин гъарзар», Кьаркьул дагъ, дяхин рябгъру рягъ, Хиварин чIвурд, милли культурайин музеяр, жюрбежюр ядиграр ва хайлин жара тарихи йишвар.

 

– Йишвар а. Хъа дурарикан мяналуди ктибтуз шлу касар айин? Ушв гьибтру, дахъру-гъудужвру йишвар гьязур дапIнайин? Маршрутарин гьякьнан гьял фициб ву?

 

– Йиз фикриан, эгер гьаму СOVID-19 уьзур дайиш, гьамусдиз му месэлйир лазим вуйи къайдайиинди гьял дапIнайи ва пайгарнаккна духнайи. Гьар гъулаъ мицдар йишварикан ктибтуз шлу касарра а, дурар асаc вуди тарихнан дарсар киврайи мялимар ву. Дахъру-гъудужвру йишварин гьякьнаан улхуруш, Хиварин гъулаъ ужуб гостиница а. Мидланра савайи, гьар гъулаъ фужкIа адру, ичIи хуларра дихъуру, гъубзрайиб – думу хуларин эйсйирин багахьлуйирихъди гафар апIубтIан дар. Ушв гьибтру йишварикан улхруси гъабхьиш, ихь райондиъ гизаф ужудар кабинкйир айи йишвар арццна. ВаритIан учIруди гъубзрайи месэла маршрутдин гьякьнаан ву. Гьаддинра план хиликк кка, багарихьди му месэла заан дережайиъди гьял апIуз райондин администрация-йин ва РД-йин культурайин Министерствойин терефнаан узуз кюмек шул дупну, умудлу вуза.

 

– Ихь сюгьбатнан аьхи-риъ, райондин агьалйирихьинди илтIикIну, фу пуз ккундийвуз?

 

– Саб гъапиб, гьюрматлу ватанагьлийирикан чпиз вахт ва мюгьлет гъабхьиган, Инстаграмдиъ айи йиз kkz_turisticheskiy аккаунтдиъ учIвувал ва гъабхурайи ляхниз кьимат дивувал ккун апIурза. Кьюб гъапиб, вари хъайи-хъайиганси тамам апIуз сарихьанра шлуб дар. Гьаддиз мумкинвал айи касариз гъирагъдилан чпихьан шлу кюмек тувувал, учу ляхниъ деетурайи гъалатIар улупувал тIалаб вуйиз. Хъа варитIан асасуб – варидарикан табиаьтдин марццишин ва такабурвал уьбхювал тIалаб апIураза. Дусу-гъудужву йишв гъабхьиган, ичв кьяляхъди марццишин апIинай ва кчIибгу цIа лазим вуйи къайдайиинди кутIубшвай. Хъана текрар апIураза, райондин гьюрматлу агьалйир, табиаьтдин мар-ццишин ва такабурвал уьбхяй! Гъирагъдилан гъафидарихьди ухькан ул ктипуз мигъитанай.

 

– Чухсагъул, Казбек Зейнудинович, кIваъ айи ужудар мурад-метлебарихъ хъуркьриву.