Заки Дашдемиров
УЬМРИН СУФАТАР
Дифаригъян гьирибчу
Узу цIайлапан вуйин?
Уьмур набшди, гъудубгну,
Узуз гъябкъюб нивкI вуйин?
Саб легьзайиъ цIайлапан
Крибчси, гъябгъюр жилариз,
Гьациб гъабхьну йиз аям,
Бабан гъян’ан гъядрариз.
Гьамциб легьзайин уьмриъ
Фици уршну йиз фикрар?
КIул адабгъуз даршлубкьан
Мусиббатар, девранар?
Гьамциб легьзайин уьмриъ,
Вахт бихъуйи варибдиз.
Анжагъ Аллагь бадали
ТIяаьтназ вахт шулдайиз.
Фици удукьну жвувхьан
Девлет, хал-йишв ккабалгуз?
Гьяйиф, гъабхьундар жвувхьан,
Аьхират, мал уч апIуз.
Фици удукьну жвувхьан
Китабар–нагълар дикIуз?
Гьяйиф, гъабхьундар жвувхьан
Кьур’ан–гьядис гьял апIуз.
Фици удукьну жвувхьан,
ТIабиаьт тартиб апIуз?
Гьяйиф, гъабхьундар жвувхьан,
Зулумат накьв гьисс апIуз.
Фици удукьну жвув’ан
Халкьдихьна мелз гьачIабккуз?
Гьяйиф, гъабхьундар жвувхьан
Хъпехърударин кIваъ учIвуз.
Фици удукьну жвув’ан
Жизбийинна бягьс гъабхуз?
Гьяйиф, гъабхьундар жвувхьан
Жвувсир касдиз аьфв апIуз.
Гьамциб легьзайин уьмриъ,
Дюн’я убшуй тямягьнаъ,
Узу итну лукIвалиъ,
Нефс шуй чиркин гьяриснаъ.
Гьамциб легьзайин уьмриъ,
ЙикIувал кIваин шулдай.
Гуннагьарин зибилиъ
Арсну узу, гьа-гьарай!
Гъайри касдин бахтниин,
Бахил гьаз гъахьний узу?
Дугъан читин пис йигъ’ин,
Шадра гъахьний гьа узу?!
Жвуван малтIан гъуншдин пеъ
Зурба девлетси вуйзуз.
Йиз бахтнакан ктабтIури,
Гьадгъаз туврайси шуйзуз.
Йиз йикIру йигъ кIваъ абхъиш,
Нефсну дишла уьчIюбгъюй.
Чиркин ниятнахъ хъахъиш,
НивкIукдира улупуй.
Адаринхъа Аллагьдин
Кьудратнаъ, тувруш узуз?
Пай дапIну хътIабццруб вуйин,
Дугъан рягьмат? Йип узуз.
Дюн’яйин гьацI йизуб вуш,
Гьатмунубра ккун шуйи.
Гъайри касдин гьял фу вуш,
Гьич фикризра гъюрдайи.
Гъайри касдин аьмалнаъ
Игьсан рябкъюрдай узуз,
Жвуван апIру саб гафнаъ
Ладун илмар* рякъюйзуз.
Инсанвалин дережа
Йиз ликарикк кка, кIуйза.
Сеймиш дарди, инсандиз
Заансинди лигуйза.
Агь, залум нефс, азгъунвал!
Ичв мукь гъапIчва йиз кIвакан.
Ав, иблисдиз ккунивал
ЛукI гъапIчва йиз аькьвликан.
ГьапIда узкан, залум нефс?
Фици абхъда йиз гъянаъ?
Аькьвли гъубхдар вухъди бягьс,
Иблисди ипну худнаъ.
ГьапIва нефс!? Йиз гъанажагъ
Хъябкьда мучIу пердейи.
Фуж хьибди жвуваз даягъ
Гьисаб-суал мягъшариъ.
Ав, илтIишну жин-шейтIан,
Алдатмиш гъапIну узу,
Йиз аькьвлин буш’валиан,
Гуннагькар духьна узу.
Уьмур дуфну гъудубгну,
Йиз улхьан цIайлапанси,
Диди узу улуркъну,
Аяз кубкIу ппеппеси.
Саб ву, башкъавал адар,
Агъзур йисра, секундра.
Гьаънушра швнуд къад йисар,
Аьхир хъубкьра йишв’ина.
Кьялаъ итна гъи узу
«КьацIар йивру битIари».
ЙикIувалин нукрар ву
Мурар, узу уржрайи.
ХъчIюхюри гъахура
Узу накьвдин гервайиз*.
Узухъди пак Иманна
Гъюрайш гьа баладайиз.
Гьамциб вафасуз уьмриъ,
Имаратар* дерккнайза
Вари дирчну, аьхирки,
Мялхъвяриз жан ккипраза.
Гьаму фикрар сифтейиъ,
Гьаз гъафундар йиз кIулиз?
УчIвраза накьвдин гуриъ,
ГьапIза, уьмур гъубшну йиз.
Уьмур дуфну гъудубгну,
Йиз улхьан цIайлапанси,
Гъи варибдиз кьан гъабхьну,
Хъергну кIури нивкI’анси.
Агь уьмур! Ккуний уву
Текрар апIуз шлуб вуди.
НивкIси дубграва, узу
Гьамкьан тамарзу вуди.
Яв гегьенш’вал дариз гьа,
КIваъ абхънайи эрзиман.
Халаватнаъ учIврийза,
Агрийза Гъярши Рягьман*.
Саб ядигар дебккрийза,
Узлантина наслариз.
Йиз кIвакан гьацI гъибтрийза,
Бахш вуди дин гъардшариз.
Мархь дяргъру саб далдалугъ,
Бес дайинхъа му уьмриъ?
Гъабхьдарзхьан апIуз гъуллугъ,
Падишагьдин гъаншариъ.
Кьюжал духьназу кьял’ан
Гъазанжар’ин илчIихну.
Фу гъабхуз хьибди жвувхьан,
Узухъди кафнигъ гъивну?
Сифккан гъапIиш, дагъларик
Гъизил кади мумкин вуш,
Гьацибкьан жвуван уьмриъ,
Хуб шлий сабаб ади вуйш.
Жвуваз имбу саб чара
ГучI апIувал – тувба ву,
Белки, Аллагь Тяаьла
Чав Рягьимлу Агъа ву.
ГучIурашра йикIбахьан,
Рягьимнак умуд кайиз.
Аллагьдин Чан ччвурнахъан
БикIбак улин нивгъ кайиз.
Аьбдусемед Нюдюрмягьямедов,
Зилдикк гъулан имам
ЙИКIУВАЛ
Эй, йиз нефс, гъафил бейчара!
ЙикIувал гьаз гьархну ава?
Багъри кюлфет, дустар ухьхьан
Яд апIуру йикIували.
Аку дюн’я мучIу, кIару,
Ругар ухьуз макан дапIну,
Ухьу даккни бахил душман
Шад апIуру йикIували.
Легьзайиъ* махьанай гъафил,
Аьзряил ву ухь’ин кьаил*,
Дюн’яйин неззетар ухьхьан,
Рад апIуру йикIували.
БицIир ву, язухъ ву, кIурдар,
Жигьил ву, гьяйиф ву, кIурдар,
Кьабир ву, зяиф ву, кIурдар,
Фалиъ тIаъру йикIували.
Швунур кас, эвленмиш гъашидар,
Мураднахъ хъуркьуз гъитундар.
Гьяйран вуйи жигьил жанар
Ругар гъапIну йикIували.
Швунурин хулар хараба,
Швунурин баяр авара,
Швунурин кюлфет жарарин
Хулаз гьаъну йикIували?
Швунур аьлим ккаъ ругарикк?
Швунур гьяким ккаъ ругарикк?
Швунуриксан лишан кипна
Гъи-закуриз йикIували?
Руш’ват–миннатназ лигурдар,
Читинвализ мюгьлет тувурдар,
Уьмриъ гъизигу хуш цIарар
КьатI апIуру йикIували.
Фици апIухьа ихтибар?
Нашди гирами Пайгъамбар,
Абубакар, Уьмар, Уьсман?
Аьлдиз гьапIну йикIували?
Эй, бейнава, Семед саил!
Даришри муъминар гъафил.
Гьар бендейин гъапдихъ ухьуз,
Хабар тувра йикIували!
ЗИКИР
Аллагь, Аллагь кIураза,
Гьякь зикир апIураза,
Гъапдихъ ккарагураза,
Кьабул апIин, я Рабби!
АйкIан сарун узусдар,
Яв кьагьрихьан гучIрудар?
Уллан нивгъар гъягърудар
Артухъ апIин, я Рабби!
Ич юкIвариъ яв сарвал,
Гьам Пайгъамбарин гьякь’вал,
Дин исламдин хуш нурар,
Тасдикь апIин, я Рабби!
Дюн’я учуз шула дар,
Багахь шула ич накьвар,
Гъягъруган учуз, Иман
Кьисмат апIин, я Рабби!
Учу милин кюч шиди,
Гъавум-акьраб пуч хьиди,
Гиранар аьфи апIуз,
Амур апIин, я Рабби!
Бедел Ражабов
ГЬАМУСКЬАН ТУБА АПIИН
Уву халкь гъапIур фуж вуяв?
Аьссивалар шлиз вуяв?
Аьхю кьастарра кIваъ аяв,
Уягъ хьуз вахт дарин, инсан?
Кьюб нефесдиъ вуяв уьмур,
Нашияв увутIан аьхюр?
Аьжалра хабарсузди гъюр,
ТIяаьтназ вахт дарин, инсан?
Гьякь увухьна хъубкьундарин?
Дархьиш хабар тувундарин?
Тахсирра яв вуйин-дарин,
Лигуз вахт хьундарин, инсан?
Дагъустандин диндин намус,
Хъадабкна ухьухьна гьамус,
Ихтияр тувнашра улхуз,
Гьякь улхуз лал вува, инсан.
Гъаври адарди гьюкумдин,
Бина ккидипунва диндин,
Ярхла хьуз гьамус пис касдин
Вахт хьундарин увуз, инсан?
Гъибтундара ич накьвдихъ гъван,
Я абццуз ич мистан раккан,
Гьамускьана яв макриккан
КкудучIвуз шуйкIана, инсан?
Аьхювал гъубкьган яв хилиз,
Тямягь дапIну гьялал мализ,
Гъидрибтди бинакьан бализ,
Гьаунва Сибириз, инсан.
Терг дапIну айи аьлимар,
ЦIихьна тувну гьякь каламар.
Жарар’ина яв тахсрар,
Алаъну деунва, инсан.
Жилидар жан туври дявдиъ,
Кюлфет гашнаъна зиллетдиъ,
Ашра халкьар хажалатдиъ,
Вижна кадайвуз, пис инсан.
Халкь айиган гашди йигъ-йишв,
КкапIну жарарин гьялал йишв,
Дивну кIури аьхю хал-йишв,
Думу игитвал дар, инсан.
Фунуб девриъ чаз чухсагъул
Гъахьириз писвалтIин машгъул
Гъабхьнуш йипава, эй огъул (бай)
Дикъат фикир апIин, инсан.
«Я кас апIарза, баладар,
Туба апIуз гьеле кьан дар», –
КIури aпIypaшpa мадар,
Мюгьлет яв хилиъ дар, инсан.
Ухдиси амиди мажал,
Увухьна рубкьайиз аьжал,
УьчIюбгъну яв нафсдиз ханжал,
Дирбаш духьну хъадак, инсан.
Увуз йивру тягьна дариз,
КIваъ cap жарарди адариз,
Дарпиди юкIв дибгъурдариз,
Вазифа вуйиган, инсан.
Гуннагькар гьяжи Бедели
КIураки, бисбан бадали,
Хъанара хъимийиз дали
Насигьятди увуз, инсан.
Рягьматдин багагь ихь гуннагь
Мискьалси гьисаб дар, валлагь
Пашманди гъапIу аьхю агь
Кьяляхъ aпIpyp дар ихь Аллагь!
Гафарин Баянар
*легьза – саб бицIи герен
*кьаил хьуб – гъаних хьуб
*рад апIуб – терг апIуб
*ладун гъилмар – инсандин илимдиинди ачухъ апIуз даршлу аьгъювалар
*герва – кIалиб, жюре
*имаратар – уьмаратар
*Гъярши Рягьман – Аллагьу Тяаьлайин Аьршдиъ айи Тахт
