Эгер мялимди чаъ чан ляхнихьна ва урхурайидарихьна вуйи ккунивал сатIи апIураш, думу бегьем мялим ву.
(Л.Н. Толстой)
Дюн’яйиъ а гьациб пише – баяриз аьгъювалар тувуб. Думу – мялимвал – варитIан кюгьне ва асас пише ву. Шли ухьуз урхуз, бикIуз ва жвуван фикрар дюзди ачухъ апIуз улупуру? Гьелбетда, мялимди.
Ухьу яшамиш шулахьа ва аьгъювалар гъадагъурахьа, хъа мялимди чан уьмур бицIидариз бахш апIура.
Мялим хьуз кьаст айи инсанди чан хасиятнаъ гизаф кIван гьиссар – ижмивал, кьадар адрукьан сабурлувал, гъюдливал, ихтибарлувал, учв имбудариз нумунади улупувал – сатIи дапIну ккунду. Амма варитIан асасуб ккунивал ву – уьмрихьна, аьгъювалар тувбахьна ва сифтена-сифте бицIидарихьна.
Бабкан гъахьихъан мина ухьу мялимари кьялаъ тIаъра. Сарпи мялимар ихь абйир-бабар ву. Дурари сабпи гамар алдагъуз, гафар апIуз, аьхюр-бицIирихьна фицдар рафтар духьну ккундуш аьгъю апIуз, жвув жямяаьтдин арайиъ дюзди ва гьюрматлуди гъахуз улупура. Амма аьхю дюн’яйиз кIваантIан аьхю гамар мектебдиъ алдагъурахьа. Душваъ мялимари ихь улихь иливбаринна ктагъбарин, чIаларин жюрбежюр сирар, табиаьтдин къанунар, инсаниятдин медениятдин успагьивалар ва хъуркьувалар айи аьламатнан дюн’яйиз раккнар тIаъра.
Халис мялимди анжагъ саб илим улупурадар, дугъу ухьухьди аьгъюваларин бина абгуз, ахтармиш апIуз гъитру. Ихь уьмур ухьуз алахьу мялимариканра гизаф асиллу ву. Мялимди ухьуз аьгъювалар туврайиб ялгъуз саб дарснаан дар, дугъу ухьу уьмрихьна гьязур апIура, бицIи адмийиз шад хьуз ва ккун хьуз, умуд кивуз ва хъугъуз, кIубан ва жюрэтлу, мюгькам ва вафалу хьуз, аькьюллур ва чан кьувватнахъ хъугърур хьуз улупура.
Д. Менделеевди къайд гъапIну: «Мялимдин вари дамагъ – ученикариъ ва дугъу гъубзу тумраъ а». Гьаци хьузра ву: аьлимарин ачмиш апIуваларихъ, профессорарин ва илмарин вакиларин хъуркьуваларихъ гьарган мялимар дийигъна.
Мялим ужур психологра ву кIури, фикир апIураза. Фицики, мялимдихъди ялгъуз дарсарикан, кьиматарикан, аьгъюваларикан ваъ, хъа уьмрикан, уьмрин къанунарикан, чав гъурху китабдикан вая гъилигу кинойин тясирнакан улхуз шулу.
Мялимаринна урхурайидарин аьлакьа, ужудар рафтар мектеб ккудубкIбалан кьяляхъра гъузру. Ученикари чпин уьмриъ гъахьи хъуркьувалар, шадвал, пашманвал мялимарихъди пай апIуру, читин месэлйириъ кюмек, насигьят тIалаб апIуру. Йиз фикриинди, гьаддиз мялимариз кьюбпи абйир-бабар кIуру.
Саб бязи кеспар халкьдин улиъ гъузрадар, бязидар затра дарди дургура, амма мялимвалин пише вари заманйириъ лазимди гъубзру, гьаз гъапиш аьгъювалар гьарган вари уьмриъ герек шулу. Заан аьгъювалар айи касдиз гьарган кьимат айиб ву. Мялимвалин пише ктабгъурайир ужур мялим, дуст, нумуналу насигьятчи духьну ккунду. Йиз фикриан, мялим – тербияйин ва медениятдин чешне ву.
Мялимариз шаирари гизаф успагьи эсерар бахш дапIна.
ГвачIниндиан лисун шайиз,
Баярихъди шулва, мялим.
Улупури урхуз-бикIуз,
Аьгъю апIурава илим.
Кьимат тувру яв зегьметназ,
Гъавриъ айи касди, мялим.
АдадапIур зарафатназ
Рягьятуб ву дупну илим.
Уву дарсар киву касар
Гизафдар гъахьну мялимар.
Дурари ву кIваълан гьаъдар,
ДикIури а увуз кагъзар.
Савзихан Савзихановдин «Мялимдиз» кIуру мяълийиъ мялимдин зегьметнакан, рягьят дару ляхникан, баяр-шубариз аьгъювалар туври, гьаммишан дурарин гъайгъушнаъ айиваликан кIура.
Жвув бадали жвувахъ зегьмет гъизигу мялимар узура кIваълан гьаударза. Дурариз аьхю чухсагъул кIураза! Гъит, баярихъ зегьмет зигру мялимар гьаммишан сагъ ишри, баярира, гьюкуматдин кIулиъ айидарира мялимарин зегьметназ лайикьлу кьимат туври!
