Ватандин Аьхю дявдин йисар фукьан гъагъидар гъахьнуш, гьамусдин жигьилариз аьхю абйирин ихтилатариантIан аьгъдар. Фукьан инсанар дявдиъ гъирмиш гъахьну, хъа фукьандар ипIруб адарди гаш’валиан гъийихну. Гьадму читин йисари фукьан бицIидар абйир-бабарихъ, багъри ватандихъ, бабар – веледарихъ мягьрум гъахьнуш, кьабидарин ихтилатар ерхьруган, жандиъ зиз абхъру.
Cар кьаби бабу чав чан бай фици йитимханайиз тувнуш ктибтури, кIваин илмийиз. Думу хпир багахьлуйир хъайир дайи. Дявдин йисари ипIруб адруган, гьар йигъан веледдиз тувуз, жвуваз ипIуз саб кьацI уьлкьан дибрихъруган, учвра, байра йихайиз, «белки, йиз велед сагъди гъузур дупну, бицIир кьял’ин илитну, яягъди Дербентдиз душну, бицIирин хилиъ уьлин кьацI ивну, думу йитимханайин раккнарихъ дитну, гьамушвхьан мугъудужван дупну, гьудучIвну гъушнийза», – кIури шуйи думу кьаби хпири. Му ляхин чара имиди сар дишагьлийира апIруб дар; жвуван велед ккунивали, дугъан майит рябкъюз даккнивали инсан гьадму гьялнахъна гъахну.
Гьаци йитимханйириъ аьхю гъахьи бицIи веледариз чпи наънан вуш, фуну миллетдин вакилар вуш, аьгъюди гъабхьундар. Хъа йисар артухъ вуди ватандихьан ярхла гъахьидариз ватандин ниъра кIваълан гъябгъюри гъабхьундар.
«Гъубшу йисан, пенсия гъадабгъувал метлеб вуди, Жвулли гъулаъ тукандиз душнайза. Гьаму вахтна тукандихьан зина дубшну, мистан улихь кьяб хъайи саб мотоцикл дебккнийи. Кьябаъ раши чIардин, урус миллетдихъна гъушу сар дишагьли ва бицIи риш айи. Мотоцикл дебккиган, дурарин багахьна душну, салам тувну: «Учву наънан вучва, гъулаз гъюбан метлеб фу вуйичв?» – кIури гьерхнийза. «Учу Магнитогорскдиан вуча», – жаваб гъабхьнийи. «Магнитогорскдиан мотоциклиинди гьаминакьан манзил ккадапIуз даршул, хъа йишвар фици адаурачва?» – гъапиза узу. «Учухь алачугъ хьачухь, хъа гьавйир ужудар ву. Алачугъ дивну, йишвар гьадушваъ адаурача», – гъапи хялижвуву.
«Учу гъювалин метлеб – ич абайин шил абгувал ву. Думу гьаму гъу’лан вуйич. Дугъан ччвур Мягьмуд Мирзамягьямадов вуйи. Белки, гьаму гъулаъ думу кIваин илимбу кас ашул? Кьюд йис улихьна думу рягьматдиз гъушну. Аба чIивиди имидира гьаму ватанариз лигуз гъюз гизаф тямягь хъади гъабхьнийич, хъа мумкинвал гьамустIан гъабхьундарчуз», – мялум гъапIнийи дуфнайири.
Дугъриди гъапиш, гъулаъ Мягьмуд кIваин илимбу кас затра имдайи. Йисарра гизаф гъушнийи, аьхю яшнан инсанарра гъулаъ лап цIибтIан имдар. Узу гьаминди расалмиш хьувал дуфнайи хялариз лап ужуди алабхънийи. Узу дурариз Мягьмуд Мирзамягьямадов аьгъюваликан, дугъахъди узу фици таниш гъахьнуш, ктибтнийза. Учу гафар апIурайи вахтна мина Жвулли гъулан агьали Камил Шихгьяфизовра гъафнийи. Дугъу ярхла йишвариан дуфнайи хялариз дишлади чахьна хулаз теклиф гъапIу, алачугъдикк дахъувал затра лазим даруваликан, чан хулаъ дахъуз ва гъудужвуз, уьл ипIуз вари мумкинвалар айиваликан гъапнийи. Магнитогорскдиан гъафи хялари гъулаъ кьюд йишв адапIнийи. Дурар, гъулан гъирагъ-бужагъдилан илтIикIну, табиаьтдин утканвалар гюзет апIбахъ гъахьнийи. Кьюд йигълан, абайин хулар алди гъабхьи йишв дябкъну, ватандихъди таниш духьну, чпин юкIвариз рягьят дапIну, хялар кьяляхъ гъушнийи», – ктибтнийи Агъариза Гьяжимирзаевди.
Дявдин ва кьяляхъ йисари, жара йишвариъси, Табасарандиъра гаш’вал ади гъабхьну. Гаш’валиан гизафдар гъийихнийи. Жвулли гъулаъ кIуруш, къабдихьна хизанар. Гьамусяаьт Жвулли гъулан клуб хьайи йишван зиихъ Мирзамягьямад кIуру касдин хулар хьади гъахьну. «Дявдин йисари гаш’валиан думу гъакIнийи, хъа дурарин бай наана гъухнуш, кIваин илимдариз, фицики узура бицIи бай вуйза, гьадму Мирзамягьямаддин бай узутIан сад-кьюд йисан аьхюр вуйи.
Хайлин вахтарилан, 1954-пи йисан, Мягьячгъалайиъ институтдиъ урхурайи узуна Керим Къурбанов, ноябрин машкврариз гъулаз гъягъюз кIури, вокзликкна дуфнайча. Думу йисари машинар, автобусар лап цIибтIан адайи, инсанар поездариъди гъягъюри шуйи. Вокзлиъ учIвру раккнарин улихь дийигъну гафар апIурайча, хъа му дараматаризди гъахру умбрариъ дийигъну, сар жигьил бай учухьинди лигурайи. Ич гафар ккудукIиган, дугъу урус чIалниинди учуз суал туву: «Наънан вучва, баяр?». «Учу Хив райондин Жвулли кIуру гъул’ан вуча», – жаваб тувза. «Хъа узу наънан ву?» – гьерху му жигьили. «Уву гъапиш, аьгъю шулчуз, даршиш учуз гьапIруб аьгъя», – гъапиза узура. «Узура гьадму гъул’ан вуза», – гъапи жигьили. Гьамрарин адашдин ччвур аьгъяшра, бай ич тай вушра, дугъан ччвур кIваълан гъубшнийиз, лакIамтIан кIваин илимдайиз. Дугъаз ихь чIал бегьемди аьгъдайи, гафар урус чIалниинди апIурайча. ЦIийикIултIан таниш гъахьиган, гьаму жигьили чан ччвур Мягьмуд вуйиз гъапнийи. Мягьмуд Мягьячгъалайиъ челгар апIру заводдиъ лихурайи. Гъулан балихъди танишра гъахьича. Учу гъулаз душну кьяляхъ гъафиган, учухьна хялижвди гъач дупну, дугъахьна ич адресра тувнийча. Гьаддин кьяляхъ Мягьмуд учухьна кми-кмиди гъюз хъюгънийи. Сад йигъан учухьна гъифири дугъу, заводдиъ маважиб цIибди вуйивализ лигну, чаз Урализ лихуз гъягъюз ккунди айиваликан гъапнийи. Маважиб цIибди вушра, жвуван ватандихьан ярхла хьувал думукьан рягьят ляхин дар, учу дугъкан гьамушваъ гъузувал ккун гъапIнийича. Амма Мягьмудди чан ижмишнаан ният дапIнайи. Йишв учухь адапIну, гвачIнинган думу гьауз вокзликкна гъушнийча. Гьадмуган гъудургу му касдин шил гъубшу йисазкьан зат ачмиш гъабхьундайи. Хъа эгер дугъан хизанариз узу алахъундайиш, чпин аба аьгъю жара кас гъулаъра адайи. Гьамци инсанар жвуван ватандихьан ярхла шулу. Шлиз аьгъя, чан, Мягьмудрин, жвуван гъулахъ, гъуландарихъ фукьан ул хъайиш? Чан худул Магнитогорскдиан мина Жвуллиз гъювалиинди, думу касдин чан ватандихьна аьхю гьюрмат айивал, худлариз чан ватандикан ктибтувал аьгъю шулу. Дявди ва гъагъи йисари фукьан гьамцдар инсанар ватандихъ мягьрум хьуз гъитнуш, саризра аьгъдар», – давам гъапIнийи чан ихтилат Агъариза Гьяжимирзаевди.
Жигьилди имиди инсандиз багъри ватандикан, багъри чIалнакан фикир апIуз мюгьлет шулдар, хъа яш гъабхьиган, думу жюрейин фикрар кIул’ан удучIвудар. Ватан ширин мутму ву. Наана гъушишра, дидин ицци ниъ кьялхъян хътабкудар, ватандихьинди саб бицIидикьан лигуз ккунди гъубзру.
