Уьлкейин Президент Владимир Путиндин табшуругъниинди, чпин разивал айи инсанариз рубар йивбан бадали, вари регионариз вакцина хъадапIна. Ихь республикайизра вакцинайин 8 агъзур доза духна. Рубар йивбан бадали, 54 пунктра ачмиш дапIна, лап багарихьди дурарин кьадар хъана артухъ апIиди.

 

Гьаму макьала бикIайиз улихьна, вакцинайин рубар йивбакан гизаф агьалйирихъди улхбар гъухнийча. Руб йивуз гьязур вуйидарра, зат йивбанди дарударра а, хъа гизафдар аьзарлу духьну сагъ духьнайидар вуйи.

Вакцинайихьна вуйи чан фикрар ачухъ апIбан бадали, учу редакцияйиз ихь ватанагьли, коронавирусдихъди женг гъабхури, «уьру зонайиъ» ляхин гъапIу Республикайин клиникайин больницайин УЗИ-йин духтир Аида Аьлиевайиз теклиф гъапIнийча. Дугъагъди гъубху сюгьбатнан кьатI исихъ туврача.

– Аида Мирзамягьямедовна, цIийи коронавирусдин уьзрихъди вуйи женгнан улихь хьайи духтрар гъи деврин игитар духьна. Уьзур тарабгъуз хъюгъхъан мина гьюкмарин ва аьдати инсанарин духтрарихьна вуйи янашмиш’вал дигиш гъабхьну, фицики дурар улариз дярябкъру душмандихъди женганаъ а. Уьзур ачмиш гъабхьиган, гьаддихьан гучI’вал айчвуз? Духтрарин фикрарикан учуз кидибт.

– Узу Республикайин клиникайин больницайиъ лихури гизаф йисар вуйиз. Хъа гъубшу 2020-пи йисан апрелин вазлин эвелариъ, больницайин кIулиъ айи Гъазияв Мусаевди вари медицинайин гъуллугъчйир уч дапIну, аьзарлуйирихъди читин аьгьвалат арайиз дуфнайиваликан мялуматар тувнийи. Гьаддихъди сабси, дугъу вари сатIи духьну, аьзарлуйир сагъ апIбахъ хъюгъювал, вирус инсаниятдиин гъалиб хьуз гъидритувал ккун гъапIнийи. Дупну ккундуки, сифте духтрариз чпин ляхниъ читинвалар гизаф алахьну.

Гизаф йисари Табасаран райондин больницайин кIулин духтирди гъилиху йиз адаш, Мирзамягьямед Мягьямедовди гьамци кIури гъахьну: «Эгер больницайиз читинвалар айи вахтна, уву «больничный» гъадабгъну, хулаъ дусруш, уву ужур духтир дарва. Лайикьлу духтри ляхнихьан, аьзарлуйирихьан гучI дапIну ккундар». Адашдин гафар лапра мюгькамди кьабул дапIну, лихури гъахьунза.

КIулиан мялум дару уьзриз фициб дарман тувруш мялум дарди, коронавирусдиан инсанар сагъ апIбан тажруба адарди, сар иццруриз саб дармни кюмек апIури, хъа тмунуриз думу дарман затра даблалгри, учуз, духтрариз, лап гъагъиди алабхъунчуз. Бязи инсанар, аьдати грипп вуда, фу ву думу кIури, гъагъи гьялнахъна гъяйизкьан духтрарихьна дяргъюри, гъийихдарра гизаф гъахьну.

Сифте уьзур ачмиш дубхьнайи вахтариси дарди, гьамус инсанар дигиш духьна. Дишлади духтрихьна илтIикIура, уьзур гъагъиди кубчIвнайидар больницайиъ дахъра, больницйириъ йишварра, аьзарлуйириз дармнарра а, духтрариз аьзарлуйириз кюмек тувбан тажруба артухъ гъабхьну, духтрариин хъугъ’валра дубхьна.

Гьаму уьзрихъди лап читин аьгьвалат айи, йишвандинна йигъандин арайиъ больницйириз 800 аьзарлу хурайи вахтна республикайин сагъламвал уьбхбан министерствойин кIулиъ ихь ватанагьли Жамалудин Гьяжиибрагьимов айи. Дугъу фукьан вушра гизаф зегьмет гъизигну, му читин шартIариъ ляхин кIулиз адабгъуз шлу кас министерствойин кIулиъ хьувализ лигну, республикайин больницйир дармнарихъди тямин вуди, мюгькамди лихури гъахьну. Гьаддиканра дарпиди гъитуз хай даршул.

– Урусатдиъ уьзриз аькси «Спутник-V» вакцина адабгъна. Агьалйирин арайиъ вакцинайиз аькси вуйидар гизаф а. Вакцинайин рубар йивбан гьякьаан агьалйирихьинди илтIикIну, фу пуз шулвухьан?

– Вакцинайин рубар йивбан месэла гьамциб ву: гизафдарин вакцинайиин хъугъ’вал алдар, инсанариз гучIура. Вакцинайин руб йивбан метлеб – инсандин бедендин уьзрихъди женг гъабхуз айи кьувват артухъ апIувал ву. Гьадму руб гъивиган, бедендиъ уьзрихъди женг мюгькам апIру кьувват арайиз хуру. Руб йивувал чарасуз лазим ву, дупнайи йишв адар, ясана инсандиз гужниинди думу руб йивуз ихтияр адар. Чпин сагъ’вал мюгькам апIбан бадали, вакцинайин руб йивувалин теклифар дивна. Гъийин йигъаз узуз таниш вуйидарикан рубар гъивдариз саб читинвалра алабхънадар, сабпи-кьюбпи йигъари цIибди бедендин температура за хьуз, кIул иццру хьуз мумкинвал а, думура варидарин сабси шуладар. Республикайиъ вакцинайин рубар йивувал гьяракатнаъ а, гьеле руб йивбан кьяляхъ бедендин гьял гъагъи гъабхьидарикан мялумат адар. Ич больницайиъра пункт ачмиш дапIна. Дина вакцинайин гьякьнаан илтIикIдарин бедендин температура ебцура, COVID-19 уьзриан аьзарлу гъахьнуш, фила аьзарлу гъахьнуш гьерхра, эгер улихьна аьзарлу гъахьнуш, ифдик уьзрихъди женг гъабхуз кьувват каш аьгъю апIбан бадали, ифдин анализ апIура. Сагъ апIуз даршлу уьзрар (диабет, кIван дамарарин, онкологияйин уьзрар ва гь.ж.) кайи инсанариз думу рубар йивурадар.

– Хъа уьзрихьан жвув уьрхбан бадали, хилар жикIувал ктарди, агьалйириз фицдар теклифар тувуз шулвухьан?

– Кючейиан, ляхниан гъафиган сабпи нубатнаъди  хилар жикIувал, бедендин марццишин уьбхювал – му гьарсаб уьзрихьан ярхлади гъузбан бина ву. Хъа, дидланра савайи, ужуб ипIруб-убхъруб дубхьну ккунду, витаминарин кюмек лазим ву, марцци гьавайихь сейир апIувалира кюмек тувру. Ригъдин нурари вирусар йихуз кюмек апIуру. Кьюрдун вахтна, ригъдин кьитвал айиган, витамин Д чарасуз лазим ву. Духтрихьна душну, дугъу учвуз гъидикIу витаминар итIури апIинай.

– Аида Мирзамягьямедовна, уву гъубху маракьлу сюгьбатназ чухсагъул, инсанарин гъуллугънаъ хьуз сагъ’вал тувривуз.